Κρύα αλλά ηλιόλουστη Κυριακή στη Θεσσαλονίκη με την πόλη να γιορτάζει την επιστροφή του Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ στις αίθουσες και την κινηματογραφική κοινότητα να δίνει ζωή μέσα κι έξω από τις προβολές.
Δείτε παρακάτω στιγμιότυπα από τις αίθουσες και την πόλη.
Ο Τόμας Ντεβούζ στην προβολή της ταινίας του «Σαστισμένοι»
_Ο Αλεσάντρο Μελατσίνι του «Ιταλο Ντίσκο – Ο Αστραφτερός Ηχος της Δεκαετίας του ’80»
Η Αλεξάνδρα Μαϊολέτι του «Οι Μαθητές του Ουμπέρτο Πρίμο»
Η Ιωάννα Τσιλιλή του «Οσα Ξέπλυνε η Βροχή»
ΤΟ FLIX ΓΡΑΦΕΙ ΓΙΑ ΤΙΣ ΤΑΙΝΙΕΣ ΤΟΥ 24ου ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΝΤΟΚΙΜΑΝΤΕΡ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ
Τρία Λεπτά - Μια Διαστολή (Three Minutes - A Lengthening) της Μπιάνκα Στίγκτερ
Το αριστουργηματικό, πολύπλευρο, δημιουργικό, ιατροδικαστικής ενδελέχειας και βαθιάς, προοδευτικής συγκίνησης ντοκιμαντέρ της Μπιάνκα Στίτγκερ (συζύγου του Στιβ ΜακΚουιν, ο οποίος τελεί και χρέη συμπαραγωγού), είναι ακριβώς αυτό που περιγράφει ο τίτλος του: μόνο που χρειάζεται να βυθιστείς για λίγο μέσα του, για να καταλάβεις τι σημαίνει ο τίτλος αυτός.
Τα τρία λεπτά (και 33 δευτερόλεπτα) είναι η διάρκεια ενός οικογενειακού φιλμ 16mm από το 1938, που ανακαλύπτει ο Αμερικανός Γκλεν Κερτς στα πράγματα του παππού του, Ντέιβιντ. Μικρή πόλη, επαρχία, ασπρόμαυρο και έγχρωμο (Kodak, φυσικά, το πιο πολυχρησιμοποιημένο φιλμ του 20ού αιώνα που δεν υπάρχει πια), δέντρα, φλαμουριές συγκεκριμένα, άνθρωποι, ένας γέροντας με μούσια, γυναίκες με τσεμπέρια, παιδιά που βγάζουν γλώσσα και γελούν με ενθουσιασμό μπροστά σ' αυτό το παράδοξο, την κινηματογραφική μηχανή. Κόκκινο, το χρώμα που ξεθωριάζει δυσκολότερα απ' όλα, που σε πολλές γλώσσες η λέξη που το αντιπροσωπεύει είναι ταυτόσημη με το αίμα, ακόμα. Πού έχει γυριστεί αυτό το φιλμάκι και ποιοι είναι οι άνθρωποι που γεμίζουν τα πλάνα του;
Αυτή την έρευνα ξεκινά η Στίτγκερ, ανατέμνοντας τρυφερά τα σημεία της εικόνας: τα πρόσωπα, τα σπίτια, τις μεγάλες ξύλινες πόρτες με τα σκαλιστά λιοντάρια, τη στιγμή στο χρόνο, στη μικρή πόλη Νασιέλσκ, με τους 3.000 Εβραίους το 1938, από τους οποίους το 1945 είχαν επιζήσει 100. Αδέλφια, θείοι, παππούδες, φίλοι που χάθηκαν στην παράλογη βία της Τρεμπλίνκα που, όμως, θα υπάρχουν για πάντα στο φιλμ του Δαβίδ Κουρτς, το τιμημένο νεκροταφείο τους.
«Διαστολή», γιατί στη μία ώρα της διάρκειας του ντοκιμαντέρ, δεν βλέπουμε τίποτε άλλο παρά το ίδιο το τρίλεπτο φιλμάκι, ξανά και ξανά, με διάφορες επεξεργασίες, αντίστροφα, με φόκους στα σημεία, με αποκοπή των προσώπων για να φτιάξουν ένα λεύκωμα μνήμης. Κι ακούμε λίγες μαρτυρίες, λίγους ερευνητές και την πορσελάνινη φωνή και άρθρωση της Ελενα Μπόναμ-Κάρτερ, μιας φυσιογνωμίας τόσο κομψής και μαζί τόσο εκκεντρικής, όσο, ακριβώς, χρειάζεται αυτή η ιδιοσυγκρασιακή ταινία. Ακόμα περισσότερο, το τεκμήριο, η έρευνά του, ο τρόπος με τον οποίο σιγά-σιγά, στρώση-στρώση, αποκαλύπτει όλο και περισσότερα στοιχεία. Ο τρόπος με τον οποίο το φιλμ, η σελιλόζη αποτελείται από χημικά κι οργανικά στοιχεία, όπως ο άνθρωπος και φθείρεται με τον ίδιο τρόπο. Ενα παιχνίδι είναι το ντοκιμαντέρ της Στίτγκερ, για τη σημασία του τεκμηρίου, για τη σημασία της ανθρώπινης ζωής και του αποτυπώματος που αφήνει όταν φύγει, πνευματώδες, τρυφερό αλλά με απόλυτη αυστηρότητα, ανεκτίμητο.
(Μπορείτε να δείτε τo «Τρία Λεπτά - Μια Διαστολή» online εδώ μέχρι και τις 21 Μαρτίου)
Λήδα Γαλανού
Η Αρπαγή (The Taking) του Αλεξάντρ Ο. Φιλίπ
Η «Αρπαγή» του Αλεξάντρ Ο. Φιλίπ αποτελείται 99% από εικόνες της Κοιλάδας των Μνημείων στο Κολοράντο της Αμερικής. Από αυτό το 99% το 95% είναι εικόνες από ταινίες. Και από αυτό το 95% το 92% είναι εικόνες από τις ταινίες του Τζον Φορντ.
Η «Αρπαγή» όμως δεν είναι μια ταινία για τον Τζον Φορντ. Δεν είναι όμως και μια ταινία για την Κοιλάδα των Μνημείων. Ισως τελικά δεν είναι και μια ταινία, πόσο μάλλον ντοκιμαντέρ, αφού λίγα λεπτά μέσα στην αναλυτική της σκέψη μοιάζει με κάτι απροσδιόριστο που μεταλλάσσεται συνεχώς - πιο κοντά σε μια έρευνα εν εξελίξει ή ένα δοκίμιο που γράφεται ακριβώς τη στιγμή που κάποιος το σκέφτεται, ένα υβρίδιο που είναι και ένα από τα καλύτερα κινηματογραφικά φιλμ τεκμηρίωσης και ένα εξαιρετικό εκπαιδευτικό εργαλείο ιστορικής αποκατάστασης και πολιτική πράξη.
Τα ντοκιμαντέρ (σε εισαγωγικά) του Αλεξάντρ Ο. Φιλίπ ήταν πάντα έτσι.
Από το «Doc of the Dead» για τη δικαίωση του κινηματογραφικού είδος των ταινιών με ζόμπι μέχρι το «The People vs. George Lucas» για την μανία με τον δημιουργό του «Πολέμου των Αστρων» μέχρι το απολαυστικό, μέχρι και ανατριχιαστικό «78/52» που τεμάχισε τη σκηνή του ντους στο «Ψυχώ» του Αλφρεντ Χίτσκοκ, ο Ελβετός δημιουργός ξεκινάει από τη μεγάλη του αγάπη, το σινεμά, για να φτάσει πολύ μακριά, σε μια πρωτότυπη, ανανεωτική και σίγουρα «αρχή μιας συζήτησης» ανάλυση που αγγίζει έννοιες όπως την ανθρώπινη κατάσταση, τη μυθολογία, τους ήρωες, την ανάγκη του ανθρώπου να μετατοπίζει και να μετατοπίζεται από την πραγματικότητα, φτιάχνοντας νέες (με μικρό και κεφαλαίο γιώτο) ιστορίες από την αρχή.
Πιο μονομανής και από το «78/52», η «Αρπαγή» κάνει ακριβώς αυτό: αναλύει τον τρόπο με τον οποίο τα γουέστερν και ο Τζον Φορντ χρησιμοποιήσαν την Κοιλάδα των Μνημείων, τόπο που ανήκε κατεξοχήν στους Ινδιάνους Ναβάχο, για να στήσουν ολόκληρη τη μυθολογία της Αγριας Δύσης. Με απεριόριστο θαυμασμό απέναντι στον Τζον Φορντ και τη γεωγραφία των ταινιών του, αλλά και με έντονη κριτική ματιά πάνω στην παραποίηση της Ιστορίας, της διαστρεβλωμένης ταυτότητας (ανθρώπων και χώρων) και του ορατού αντιοικολογικού αποτυπώματος της βιομηχανίας, η «Αρπαγή» ξεκινάει από μια κινηματογραφική μελέτη για να γίνει μια μελέτη πάνω στην κουλτούρα των μύθων.
Από τους εκτοπισμένους ήρωες των γουέστερν που αναζητούν την ελευθερία σε περισσότερα από ένα technicolor φινάλε της ιστορίας του σινεμά, μέχρι τους ιθαγενείς που εξαναγκάστηκαν να συμμετέχουν ως κομπάρσοι στις ταινίες του Χόλιγουντ μετά την οικονομική τους εξαθλίωση από τις Αμερικανικές κυβερνήσεις, την τουριστική εκμετάλλευση της Κοιλάδας των Μνημείων και τα fake news που καταγράφηκαν ως αδιάσειστη αλήθεια εν είδει ποιητικής αδείας ενός συστήματος entertainment, η «Αρπαγή» είναι μια πολιτική ταινία με όλη τη σημασία του όρου.
Η ευθεία γραμμή που - κι όμως - ενώνει το αριστουργηματικό τελευταίο πλάνο της «Αιχμάλωτης της Ερήμου» με την εισβολή των ακροδεξιών του Τραμπ μέσα στο Καπιτώλιο γίνεται σε αυτό το αποκαλυπτικό φιλμ μια διεισδυτική ματιά πάνω στην παραποίηση της ιστορίας και τον τρόπο με τον οποίο κατασκευάζουμε μύθους που αργά ή γρήγορα η ίδια η Ιστορία αποφασίζει να αναθεωρήσει. Οπως μας έχει μάθει το σινεμά αλλά κυρίως η ζωή είναι αρκετές οι φορές που το «The End» δεν σημαίνει το τέλος.
(Μπορείτε να δείτε την «Αρπαγή» online εδώ μέχρι και τις 20 Μαρτίου) και στην Αίθουσα Τώνια Μαρκετάκη στις 15 Μαρτίου στις 19.15 και στις 18 Μαρτίου στις 22:30. Πληροφορίες εδώ.)
Μανώλης Κρανάκης
Στρέψε το Σώμα σου στον Ηλιο (Turn Your Body to the Sun) της Αλιόνα φαν ντερ Χορστ
Το ντοκιμαντέρ «Στρέψε το Σώμα σου στον Ηλιο» είναι αφιερωμένο στους Σοβιετικούς αιχμαλώτους πολέμου και τις οικογένειές τους, αφού για «την Σοβιετική Ενωση υπήρχαν μόνο ήρωες πολέμου», όπως αναφέρει η Σάνα, η κόρη ενός στρατιώτη του Κόκκινου Στρατού, του Σαντάρ, που αιχμαλωτίστηκε στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και βρέθηκε, μαζί με άλλους εκατομμύρια στρατιώτες, ξεχασμένος και φυλακισμένος σε κάποια από τα χιλιάδες απάνθρωπα στρατόπεδα του Σταλινικού καθεστώτος.
Η ιστορία αυτού του ανθρώπου γίνεται η κινητήριος δύναμη του νέου ντοκιμαντέρ της Αλιόνα φαν ντερ Χορστ, καθώς ακολουθούμε την Σάνα όταν η ίδια επιχειρεί να μάθει περισσότερα για εκείνη την περίοδο του πατέρα της, συνδυάζοντας τα ομολογουμένως παραστατικά ημερολόγιά του και τις επιστολές προς τη μητέρα της μαζί με τα γεγονότα της Ιστορία της εποχής εκείνης. Αυτές οι λεπτομερείς αφηγήσεις είναι που δίνουν στην φαν ντερ Χορστ την ευκαιρία να ζωντανέψει μια ολόκληρη εποχή, χρησιμοποιώντας επεξεργασμένο αρχειακό υλικό και βίντεο από την περίοδο εκείνη, όχι μόνο για να μας αφηγηθεί την ιστορία του ανθρώπου αυτού αλλά κυρίως, μέσω αυτού να τιμήσει όλους εκείνους τους στρατιώτες που χάθηκαν στη δίνη του χρόνου επειδή δεν ήταν ήρωες για την πατρίδα τους, δίνοντας τους ένα πρόσωπο και ένα όνομα όταν η ίδια η Ρωσία προσπαθεί να τους ξεγράψει σαν ένα ντροπιαστικό μυστικό.
Επίκαιρο όσο ποτέ, άθελά του ίσως, υπενθύμιση μιας εποχής όπου η σκληρότητα του ανθρώπου φαινόταν να μην γνώριζε όρια με την Ιστορία δυστυχώς να επαναλαμβάνεται και σήμερα με τον πόλεμο στην Ουκρανία και την Ρωσία του Πούτιν, το ντοκιμαντέρ της φαν ντερ Χορστ μπορεί αφηγηματικά σε στιγμές να νιώθεις πως βαλτώνει ανάμεσα στις Σιβηρικές στέπες και στα αναχώματα ενός μάταιου πολέμου, όμως πετυχαίνει να μας δείξει πως μέσα σε όλο αυτό το ζοφερό κλίμα υπήρχε κάποιοι που, παρά τις όποιες δυσκολίες, ποτέ δεν ξεχνούσαν να στρέψουν το σώμα τους στον ήλιο και την ελπίδα για ζωή.
(Μπορείτε να δείτε το «Στρέψε το Σώμα σου στον Ηλιο» online εδώ μέχρι τις 20 Μαρτίου)
Χρήστος Μπακατσέλος
Τζέιν και Σαρλότ (Jane par Charlotte) της Σαρλότ Γκενσμπούρ
Δυο θρυλικές προσωπικότητες, μια θρυλική οικογένεια. Η Σαρλότ Γκενσμπούρ, κόρη της Τζέιν Μπίρκιν και του μοιραίου Σερζ, μαζί με τη δική της μικρή κόρη (με τον Ιβάν Ατάλ), την Τζο, περνούν χρόνο με τη μαμά/γιαγιά Τζέιν, μιλώντας για μικροπράγματα ή για σημαντικότερες στιγμές, συνήθειες, σχέσεις, σ' ένα ντοκιμαντέρ - οικογενειακό μεμέντο που, δυστυχώς, λίγα προσφέρει σε όσους ήδη γνωρίζουν τις δυο γυναίκες και καλλιτέχνες και σχεδόν καθόλου δεν εισχωρεί στον τόπο του μύθου.
Η Τζέιν είναι το κορίτσι που έγινε μούσα, η μούσα που έγινε καλλιτέχνης με δική της φωνή, μια εμβληματική, ατίθαση σταρ, την οποία τόσο ευαίσθητα εξερευνά η Ανιές Βαρντά στο «Jane B. par Agnes V.», του οποίου τον τίτλο αντηχεί η ταινία της Σαρλότ, απέχοντας παρασάγγας. Η ίδια η Σαρλότ έχει, πια, κατακτήσει την αυθυπαρξία της, ως ηθοποιός, φωτογράφος, μουσικός, σκηνοθέτης. Ως μητέρα επίσης, όπως και κόρη κι εκεί βρίσκεται το κλειδί της ταινίας της. Μαμά και κόρη (και εγγονή ενίοτε), κάνουν βόλτες στο σπίτι της Τζέιν με τον λαβυρινθώδη αφρόντιστο κήπο, ετοιμάζονται μαζί για μια συναυλία στη Νέα Υόρκη, μιλώντας για ασήμαντα, ή για σημαντικά αλλά με μόνο πρωτοεπίπεδες απαντήσεις.
Μόνο σε μία σκηνή της ταινίας νιώθει κανείς να ξυπνά το διερευνητικό, ψυχαναλυτικό, ιστορικό ενδιαφέρον, όταν οι δυο γυναίκες επισκέπτονται το σφραγισμένο σπίτι του Σερζ Γκενσμπούρ, το παροιμιωδώς ντυμένο, wall-to-wall, με μαύρη υφασμάτινη ταπετσαρία, εκεί όπου η Τζέιν έζησε μαζί του για 12 χρόνια, όπου η Σαρλότ μεγάλωσε, ένα «μουσείο» αντικειμένων και ζωής, διαφορετικής σημασίας για την καθεμιά, στο οποίο η Σαρλότ μας είχε ξεναγήσει μόνο μια φορά, στο κλιπ του «Lying With You».
Κατά τα άλλα, το «Jane par Charlotte» μοιάζει να είναι μια ταινία που είτε δεν αφορά τον θεατή, είτε, πάντως, δεν προορίζεται γι' αυτόν. Χωρίς βάθος, χωρίς πρωτοτυπία, αλλά με την ομορφιά και ιστορία που έτσι κι αλλιώς φέρει το πρόσωπο της Τζέιν Μπίρκιν και ο συνδυασμός τριών γενιών πολιτισμικών γονιδίων, είναι περισσότερο ένα χάδι της κόρης στη μαμά της, για να το κρατήσει όταν, αναπόφευκτα, εκείνη φύγει. Μια χειρονομία ωριμότητας, από μια μαμά σε μια άλλη μαμά, μια απολογία και συγχώρεση, μια μελαγχολική ανάμνηση (οι αναφορές στην Κέιτ, κόρη της Τζέιν με τον Τζον Μπάρι, που πέθανε ή αυτοκτόνησε νεότατη, είναι συχνές), μια απαγκίστρωση. Ενα φιλμ προσωπικό, αλλά σίγουρα όχι περισσότερο ενδιαφέρον απ' αυτό.
(Μπορείτε να δείτε τo «Τζέιν και Σαρλότ» online εδώ μέχρι και τις 21 Μαρτίου)
Λήδα Γαλανού
Αποστολή: Χαρά – Βρίσκοντας την Ευτυχία σε Ταραγμένους Καιρούς (Mission: Joy – Finding Happiness in Troubled Times) των Λούι Ψυχογιού και Πέγκι Κάλαχαν
Δεν σου δίνεται η ευκαιρία κάθε μέρα να δεις δυο τεράστιες προσωπικότητες, όπως τον Δαλάι Λάμα και τον Αρχιεπίσκοπο Ντέσμοντ Τούτου, να βρίσκονται μαζί στον ίδιο χώρο, δίνοντας σε κάποιον την ευκαιρία να βιώσει από πρώτο χέρι την μοναδική και κάπως παράδοξη μεταξύ τους φιλία, αλλά και να τους ακούσει να προσφέρουν απλόχερα λόγια σοφίας για τη ζωή.
Δυο προσωπικότητες που, για κάποιους, έχουν τόσα πολλά που τους χωρίζουν, αλλά, στην πραγματικότητα, έχουν ακόμα περισσότερα που τους ενώνουν. Ο ένας είναι ο πνευματικός ηγέτης του λαού του Θιβέτ, ο οποίος ζει εξόριστος στην Ινδία από τότε που η Κίνα κατέλαβε την χώρα του, και ο άλλος αναδείχτηκε σε έναν μεγάλο ηγέτη για τον λαό του στην εποχή του Απαρτχάιντ καθώς ο ίδιος και οι ομοϊδεάτες του, όπως ο Νέλσον Μαντέλα, πολεμούσαν για δικαιοσύνη και φυλετική συμφιλίωση στη Νότια Αφρική. Και οι δυο τους έχουν βασανιστεί και έχουν δει πολλή δυστυχία στην ζωή τους. Αλλά αυτό δεν τους σταμάτησε στο να βλέπουν μόνο το καλό στην ανθρώπινη φύση.
Μέσα από αρχειακό υλικό που καταγράφει τη διαμονή πέντε ημερών στην κατοικία του Δαλάι Λάμα στην Νταραμσάλα, και το οποίο δεν έχει ξαναδεί το φως της δημοσιότητας, το ντοκιμαντέρ των Λούι Ψυχογιού (βραβευμένος με Οσκαρ Ντοκιμαντέρ για τον «Ορμο») και Πέγκι Κάλαχαν ακολουθεί τις δύο σπουδαίες αυτές προσωπικότητες στα παρασκήνια, καθώς αφηγούνται ιστορίες από το παρελθόν τους, βουτώντας ταυτόχρονα στην ιδιότυπη αυτή σχέση τους η οποία μοιάζει να έχει την δυναμική φιλίας δυο οχτάχρονων αγοριών. Είναι υπέροχο να τους βλέπεις να πειράζουν ο ένας τον άλλον και να γελάνε σαν δυο μικρά παιδιά που παίζουν, μεταφέροντας ωκεανούς θετικής ενέργειας στο κοινό που τους παρακολουθεί. Δυο αδερφές ψυχές οι οποίες μοιράζονται με ειλικρίνεια και τρυφερότητα, αλλά πάνω από όλα αμοιβαίο σεβασμό, μαθήματα ζωής για την ευτυχία και την χαρά, υπενθυμίζοντάς πως θεμελιακά η ανθρώπινη φύση είναι γεμάτη καλοσύνη και πως μέσα στο σκοτάδι της σύγχρονης ζωής, υπάρχει, πολύ περισσότερο, καλό.
Ταινία - αντίδοτο σε όλα όσα συμβαίνουν δίπλα μας.
(Μπορείτε να δείτε το «Αποστολή: Χαρά – Βρίσκοντας την Ευτυχία σε Ταραγμένους Καιρούς» online εδώ και στην αίθουσα Σταύρος Τορνές στις 16 Μαρτίου στις 22.45. Περισσότερες πληροφορίες εδώ.)
Χρήστος Μπακατσέλος
TΟ #TDF24 ΣΤΑ SOCIAL MEDIA
Το Femicidio είναι φοβερό ντοκιμαντέρ. Αν και το περσινό Dying to Divorce ομολογώ με είχε γονατίσει. #tdf24
— Arhondi (@Freedomandguile) March 13, 2022
