Ζητήσαμε από τον Λεωνίδα Γυμνόπουλο (τον οποίο μερικοί τυχεροί απολαύσατε να προλογίζει την avant premier του «Interstellar» στο ΝΟΗΣΙΣ) να μας ρίξει φως στις μαύρες τρύπες του σεναρίου του πιο εντυπωσιακού sci-fi φιλμ της εποχής μας. Ακολουθούν spoilers. Διαβάστε με δική σας ευθύνη.
Η συνεργασία μεταξύ κινηματογραφιστών και επιστημόνων δεν είναι κάτι καινούργιο. Από τις πρώτες κιόλας ταινίες που δημιουργήθηκαν στα στούντιο του Hollywood, επιστήμονες στρατολογούνταν για να βοηθούσουν σχετικά με το σενάριο, τα σκηνικά και τα κουστούμια ή τα ειδικά εφέ. Αλλά επειδή οι ταινίες επιστημονικής φαντασίας κερδίζουν ολοένα και μεγαλύτερο κομμάτι των συνολικών εισπράξεων η συνεργασία αυτή είναι πλέον πιο συχνή. Στη δεκαετία του ’90 ένας μέσος όρος έξι ταινιών επιστημονικής φαντασίας το χρόνο ήταν στις 50 κορυφαίες εισπρακτικά ταινίες της χρονιάς, αριθμός που αυξήθηκε κατά σχεδόν 50% την επόμενη δεκαετία.
Αξίζει να σημειωθεί εδώ ότι η Εθνική Ακαδημία Επιστημών των ΗΠΑ ξεκίνησε από το 2008 ένα πρόγραμμα με τίτλο «Science & Entertainment Exchange» και έδρα το Los Angeles που έχει στόχο να φέρει σε επαφή δημιουργούς ταινιών με επιστήμονες διαφόρων τομέων. Μόνο στα 3 πρώτα χρόνια οι επιστήμονες που συμμετείχαν στο πρόγραμμα έδωσαν τις συμβουλές τους σε περισσότερα από 350 project.
Διαβάστε ακόμα: «Interstellar» η κριτική του Flix
Παρότι όμως η εμπλοκή επιστημόνων σε κινηματογραφικές ταινίες έχει αρχίσει να γίνεται «μόδα» τα τελευταία χρόνια, ο πήχης έχει τεθεί 46 χρόνια πριν, όταν ο Στάνλεϊ Κιούμπρικ συνεργάστηκε με τον Αρθουρ Σ. Κλαρκ στη μάλλον ακριβέστερη επιστημονικά ταινία μέχρι σήμερα, το «2001: Οδύσσεια του Διαστήματος». Πέρα από τον Κλαρκ, ο οποίος είχε ρόλο ισότιμο σχεδόν με αυτόν του Kubrick, ο τελευταίος είχε μια ομάδα που περιλάμβανε δυο πρώην επιστήμονες της NASA και 65 εταιρίες τεχνολογίας, ερευνητικούς φορείς και κρατικές υπηρεσίες που του παρείχαν τεχνολογικές και επιστημονικές συμβουλές.
Οι δημιουργοί χρειάζονται τους επιστήμονες κυρίως:
- Για να ελέγξουν το σενάριο ώστε αυτό να ανταποκρίνεται στα, κοινά αποδεκτά μέχρι σήμερα, επιστημονικά δεδομένα.
- Για να τους βοηθήσουν στην σκηνογραφία και τα εφέ (από το τι πρέπει να γράφει ένας πίνακας με εξισώσεις Φυσικής μέχρι το πώς μοιάζει η έκρηξη ενός αστεριού)
- Για να συνεισφέρουν με ιδέες σχετικά με το θέμα της ταινίας. Αυτό το τελευταίο μάλιστα μπορεί να είναι ιδιαίτερα χρήσιμο, ειδικά αν λάβει κανείς υπόψιν ότι αυτά που προτείνουν ορισμένες σύγχρονες επιστημονικές θεωρίες όπως π.χ. η κβαντομηχανική, θα ξεπερνούσαν και την πιο τολμηρή φαντασία των σεναριογράφων. Οπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο παραγωγός του «Terminator Salvation» Τζέφρι Σίλβερ: «Συνήθιζα να λέω, αυτό γίνεται μόνο στις ταινίες, αλλά τώρα λέω, αυτό γίνεται μόνο στην επιστήμη».
«The answer is above us». Τα μυστικά του ουρανού σύμφωνα με το «Interstellar» του Κρίστοφερ Νόλαν
Οι επιστήμονες είναι πρόθυμοι να εμπλακούν στο ρόλο του επιστημονικού συμβούλου σε μια ταινία γιατί:
- Τους δίνεται η ευκαιρία να αναιρέσουν στερεοτυπικές εικόνες που συνήθως υπάρχουν για το επάγγελμα τους (ο Τζορτζ Κλούνεϊ και η Σάντρα Μπούλοκ πχ στο «Gravity» ήταν μεν επιστήμονες, αλλά η εικόνα τους ήταν πολύ μακριά από αυτή του ιδιόρρυθμου, κλεισμένου σε ένα εργαστήριο ερευνητή)
- Μπορούν να προσεγγίσουν ένα πολύ ευρύτερο κοινό από αυτό των φοιτητών τους ή των αναγνωστών κάποιου βιβλίου τους. Η αλήθεια είναι ότι επειδή οι άνθρωποι διαμορφώνουν την άποψη τους για την επιστήμη και την τεχνολογία σε κάποιον βαθμό και από τις κινηματογραφικές ταινίες, οι επιστήμονες θέλουν η άποψη αυτή να είναι τουλάχιστον σωστή. Οπως χαρακτηριστικά λέει ο θεωρητικός φυσικός του πανεπιστημίου California Institute of Technology, Σον Κάρον, σύμβουλος κι αυτός σε αρκετές ταινίες τα τελευταία χρόνια: «Μπορώ να γράψω ένα βιβλίο Φυσικής και να προσεγγίσω αρκετές χιλιάδες ανθρώπους που θα ενδιαφερθούν να το διαβάσουν, ή μπορώ να βοηθήσω να διαμορφωθεί ο χαρακτήρας που υποδύεται η Νάταλι Πόρτμαν σε μια ταινία και να προσεγγίσω 10 εκατομμύρια ανθρώπους. Μερικοί από αυτούς μάλιστα θα είναι νεαρά κορίτσια τα οποία θα δουν τη Νάταλι Πόρτμαν να υποδύεται μια επιστήμονα...».
Πόσο Sci και πόσο Fi υπάρχει στο Sci-Fi του Nόλαν;
Και τώρα στο επίκαιρο ερώτημα: Με βάση τα παραπάνω, πώς τα πήγε το «Interstellar» στο «διαγώνισμα Φυσικής»;
Αρκετά καλά θα ομολογήσουμε, αλλά ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. Ο Κρίστοφερ Νόλαν, ακολουθώντας τόσο την συνήθη πρακτική που αναφέρθηκε πιο πάνω, όσο και τα βήματα του Στάνλεϊ Κιούμπρκ (έχει αναφέρει άλλωστε ότι με το «Interstellar» επιδίωκε να δημιουργήσει τη νέα «Οδύσσεια του Διαστήματος»), χρησιμοποίησε στο ρόλο του επιστημονικού συμβούλου για το «Interstellar», έναν από τους σημαντικούς σύγχρονους θεωρητικούς Φυσικούς, τον Κιπ Θορν. Ο Θορν, ο οποίος συνταξιοδοτήθηκε πρόσφατα από το πανεπιστήμιο Caltech στο οποίο είχε την έδρα του Feynman, θεωρείται ως μια από τις αυθεντίες σε θέματα της Γενικής Θεωρίας της Σχετικότητας. Εχει ασχοληθεί ερευνητικά με τις μαύρες τρύπες και τις σκουληκότρυπες ενώ έχει συνεργαστεί στενά μεταξύ άλλων και με τους Στίβεν Χόκινγκ και Καρλ Σαγκάν.
Ο Θορν εδώ και χρόνια είχε εκδηλώσει το ενδιαφέρον του να εμπλακεί σε κάποια ταινία η οποία θα αφορούσε τις μυστηριώδεις ιδιότητες που παρουσιάζουν οι (πραγματικές όπως πιστεύουμε πλέον) μαύρες τρύπες και οι (θεωρητικές ακόμα) σκουληκότρυπες. Η ευκαιρία που έψαχνε του δόθηκε με το «Interstellar». Ετσι στις αρχές του προηγούμενου χρόνου και για δυο περίπου μήνες, Θορν και Νόλαν βρέθηκαν να συζητάνε για τρύπες στο χωρόχρονο, πως η βαρύτητα καμπυλώνει το φως ή επηρεάζει τον χρόνο και που θα μπορούσε να οδηγεί μια σκουληκότρυπα. Στη συνέχεια ο Νόλαν προχώρησε στην ολοκλήρωση του σεναρίου με τον αστροφυσικό να σχολιάζει «Ολη η ιστορία είναι ουσιαστικά των σεναριογράφων, αλλά το πνεύμα της, ο στόχος του να γίνει δηλαδή μια ταινία στην οποία η επιστήμη είναι συνυφασμένη στην ίδια της τη δομή, διατηρήθηκε».
Σε αντίθεση λοιπόν με τον Κιούμπρικ, ο Νόλαν δεν έδωσε στον Θορν ρόλο «συνδημιουργού» της ταινίας, αλλά χρησιμοποίησε τις συμβουλές του σε κάποια επιμέρους θέματα και εκεί είναι που αρχίζουν τα προβλήματα. Η Φυσική της ταινίας είναι σε γενικές γραμμές σωστή, τόσο σε θεωρητικό όσο και σε εφαρμοσμένο επίπεδο. Οι απεικονίσεις συνθηκών έλλειψης βαρύτητας, διαστημικού ταξιδιού ή οχημάτων κλπ είναι ομολογουμένως ρεαλιστικές. Αλλά και το ταξίδι στο χρόνο, η επίδραση μιας μαύρης τρύπας στο περιβάλλον της και η ύπαρξη μιας σκουληκότρυπας είναι, θεωρητικά τουλάχιστον, έγκυρες. Αυτό δε σημαίνει ότι δεν υπάρχουν και σημεία στα οποία η καλλιτεχνική ελευθερία λειτούργησε σε βάρος της επιστημονικής ακρίβειας, οδηγώντας σε παράξενες ή και λανθασμένες διατυπώσεις. Να πάρουμε όμως τα πράγματα με τη σειρά.
Που τα πήγε καλά το «Interstellar»
Διαστημικό ταξίδι. Τα διαστημικά οχήματα που εμφανίζονται στην ταινία, όπως και ο εξοπλισμός τους, φαίνονται λογικά. Αλλά και η περιστροφική κίνηση του διαστημοπλοίου για εξασφάλιση συνθηκών βαρύτητας στο εσωτερικό του είναι ακριβής (άλλωστε πρώτη φορά είχε παρουσιαστεί στην περίφημη σκηνή της «Οδύσσειας του Διαστήματος» με τον περιστρεφόμενο διαστημικό σταθμό στην αρχή της ταινίας υπό τους ήχους του «Γαλάζιου Δούναβη»). Να σημειώσουμε εδώ ότι παρότι η δημιουργία τεχνητής βαρύτητας στο εσωτερικό ενός διαστημικού οχήματος με την περιστροφή του είναι θεωρητικά σωστή, δεν έχει εφαρμοστεί ποτέ μέχρι σήμερα. Κυρίως γιατί είναι τεχνικά δύσκολη, αλλά και γιατί ακόμα χρησιμοποιούμε τους διαστημικούς σταθμούς ως «εργαστήρια μηδενικής βαρύτητας».
Ταξίδι στο χρόνο. Το «ταξίδι στο μέλλον» είναι κάτι που προβλέπεται στη Θεωρία της Σχετικότητας: Oσο μεγαλύτερη η ταχύτητα ενός παρατηρητή ή όσο μεγαλύτερη η βαρυτική επίδραση που του ασκείται, τόσο μεγαλύτερη και η επιβράδυνση του χρόνου γι αυτόν. Eτσι αν κάποιος βρεθεί σε ένα ισχυρό βαρυτικό πεδίο, όπως συμβαίνει στους πρωταγωνιστές όταν πλησιάζουν σε μια μαύρη τρύπα, όντως ο χρόνος θα κυλάει γι’ αυτόν πιο αργά. Και άρα, σε σχέση με εμάς, αυτός θα ταξιδέψει στο μέλλον.
Σκουληκότρυπες. Οι σκουληκότρυπες ή αλλιώς γέφυρες Einstein-Rosen, είναι μια τοπολογική ιδιότητα του χωροχρόνου βάσει της οποίας σχηματίζεται ένα «τούνελ» που συνδέει δύο απομακρυσμένα σημεία του – ένα κόψιμο δρόμου δηλαδή διαμέσου του χωροχρόνου. Οι σκουληκότρυπες προβλέπονται από τη Γενική Θεωρία της Σχετικότητας, αλλά δεν έχουμε μέχρι σήμερα κανένα σχετικό παρατηρησιακό δεδομένο. Στην ταινία, η σκουληκότρυπα λειτουργεί σύμφωνα με τη θεωρία (συνδέει δηλαδή δύο πολύ απομακρυσμένα σημεία του χωροχρόνου). Βέβαια η υποθετική διαδρομή μέσα στη σκουληκότρυπα έχει καθαρά καλλιτεχνική προσέγγιση.
Και για το τέλος το καλύτερο...
Μαύρες τρύπες. Ναι, οι μαύρες τρύπες υπάρχουν. Τουλάχιστον αυτή είναι η άποψη της μεγάλης πλειοψηφίας των επιστημόνων στηριγμένη πλέον και σε παρατηρησιακές ενδείξεις. Θεωρητικά είχαν προβλεφθεί πριν 100 χρόνια, από τη Γενική Θεωρία της Σχετικότητας, παρότι ο ίδιος ο Αϊνστάιν δεν πίστευε ότι υπάρχουν. Μια μαύρη τρύπα είναι μια ανωμαλία στον χωρόχρονο (όπως είπε και ο κωμικός Στίβεν Ράιτ «είναι εκεί που ο Θεός κάνει διαίρεση με το μηδέν») η οποία δημιουργεί ένα τόσο ισχυρό βαρυτικό πεδίο που ακόμα και το φως δεν μπορεί να διαφύγει. Και όταν κάτι δεν εκπέμπει ή δεν αντανακλά το φως φαίνεται...μαύρο. Αρα απλά δεν μπορούμε να δούμε μια μαύρη τρύπα! Μπορούμε όμως να δούμε αυτά που «καταπίνει». Εδώ είναι που η ταινία κάνει την υπέρβαση...
Και για τους σπασίκλες, οι εξισώσεις που γράφονται στον μαυροπίνακα της NASA από τη νεαρή επιστήμονα, είναι πραγματικές εξισώσεις της Γενικής Θεωρίας της Σχετικότητας.
Ο Κρίστοφερ Νόλαν ζήτησε έτσι από τον Κιπ Θορν να προμηθεύσει την ομάδα ειδικών εφέ που θα δούλευε για την ταινία, με εξισώσεις οι οποίες περιγράφουν την επίδραση μιας μαύρης τρύπας στο φως που είναι κοντά της. Eτσι τα 30 μέλη της ομάδας, με τη χρήση εξοπλισμού αιχμής και εκατοντάδων υπολογιστών δημιούργησαν πολύ εντυπωσιακές και ταυτόχρονα επιστημονικά ακριβείς αναπαραστάσεις του Γαργαντούα, της μαύρης τρύπας που έχει ρόλο «συμπρωταγωνιστή» στην ταινία. Μιλάμε πιθανόν για τις ακριβέστερες αναπαραστάσεις μιας μαύρης τρύπας που έχουν γίνει ποτέ μέχρι σήμερα, οι οποίες ξεπέρασαν τις αισθητικές προσδοκίες του σκηνοθέτη και έδωσαν στον Θορν, κατά δήλωση του, τη δυνατότητα για δυο τουλάχιστον δημοσιεύσεις.
Που δεν τα πήγε καλά το «Interstellar»
Νέοι πλανήτες. Οι πρωταγωνιστές επισκέπτονται δυο πλανήτες στην άλλη πλευρά της σκουληκότρυπας, δηλαδή πολύ-πολύ μακρινούς. Ο ένας βρίσκεται πολύ κοντά στον Γαργαντούα και λέγεται ότι για κάθε ώρα στον πλανήτη περνάνε 7 «γήινα» χρόνια. Αναφέραμε και προηγουμένως ότι η βαρύτητα επιβραδύνει τον χρόνο, για να φτάσουμε όμως σε μια τέτοια επιβράδυνση θα έπρεπε η βαρύτητα στον πλανήτη να είναι όση αυτή στα όρια της μαύρης τρύπας και όχι το 130% της γήινης όπως λέγεται στην ταινία. Σε αυτή δε την περίπτωση το διαστημόπλοιο απλά θα συντρίβονταν στην επιφάνεια του πλανήτη χωρίς καμία πιθανότητα ομαλής προσεδάφισης.
Μπαίνοντας στον Γαργαντούα. Ξέρουμε ότι λόγω της τεράστιας βαρυτικής επίδρασης από μια μαύρη τρύπα, αν ένας αστροναύτης πλησίαζε αρκετά κοντά της θα πάθαινε αυτό που ο Χόκινγκ περιέγραψε ως «σπαγγετοποίηση». Λόγω της μεγάλης διαφοράς δηλαδή στη βαρύτητα ανάμεσα στα πόδια του και το κεφάλι του, η μαύρη τρύπα θα τον τέντωνε σαν μακαρόνι. Παρ’ όλα αυτά ο πρωταγωνιστής μας μπαίνει στον Γαργαντούα χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα (με εξαίρεση το διαστημόπλοιο του, το οποίο για ανεξήγητους λόγους –σε αντίθεση με αυτόν– διαλύεται).
Τέλος, όταν το συμπαθές ρομπότ στέλνεται σε μια βουτιά αυτοκτονίας στην καρδιά της μαύρης τρύπας, λέγεται ότι θα στέλνει πίσω «κβαντικά δεδομένα», χωρίς κανείς να είναι σίγουρος τι σημαίνει αυτό ή πως ακριβώς θα το κάνει.
Μέσα στη μαύρη τρύπα. Κανείς μέχρι σήμερα δεν ξέρει, ούτε μπορεί να υποθέσει με ασφάλεια πως είναι το εσωτερικό μιας μαύρης τρύπας. Το ότι ο πρωταγωνιστής μεταφέρεται από αυτήν μάλλον σε κάποια άλλη σκουληκότρυπα και τελικά στην κατασκευασμένη από «κάποιους» τρισδιάστατη απεικόνιση ενός κόσμου περισσότερων διαστάσεων είναι εντελώς αδύναμο. Το ότι δε καταφέρνει από εκεί να επικοινωνεί μέσω της αγάπης, η οποία όπως η βαρύτητα υπερβαίνει τις διαστάσεις, μπορεί να ακούγεται ρομαντικό, ίσως και ποιητικό, αλλά μέχρι εκεί.
Συνολικά λοιπόν, o Kρίστοφερ Νόλαν από επιστημονική άποψη δεν τα πήγε άσχημα, ειδικά αν λάβουμε υπόψιν ότι, σε αντίθεση με αρκετές προηγούμενες ταινίες επιστημονικής φαντασίας, μπήκε σε βαθιά νερά. Πολλά από τα θέματα που πραγματεύεται η ταινία είναι προχωρημένα ζητήματα θεωρητικής φυσικής, στα οποία έχουμε ακόμα μεγάλες αβεβαιότητες και σίγουρα περισσότερες ερωτήσεις απ’ ότι απαντήσεις.
Ομως το «Interstellar», όπως και κάθε άλλη καλή ταινία επιστημονικής φαντασίας, δεν είναι ένα σεμινάριο θεωρητικής φυσικής. Από τη σκοπιά της επιστήμης, ο στόχος της ταινίας δεν μπορεί να είναι άλλος πέρα από το να έχει μια επιστημονική λογική ικανή να κρατήσει το ενδιαφέρον ενός ενημερωμένου κοινού και να εξάψει την φαντασία των θεατών. Ας μην ξεχνάμε ότι η ανθρώπινη φαντασία είναι αυτή που οδήγησε σε μεγάλο βαθμό την επιστήμη εκεί που είναι σήμερα.
O Λεωνίδας Γυμνόπουλος εργάζεται ως Υπεύθυνος Εκθέσεων & Ανάπτυξης Περιεχομένου στο Κέντρο Διάδοσης Επιστημών & Μουσείου Τεχνολογίας ΝΟΗΣΙΣ και αγαπά το σινεμά σχεδόν όσο τη Φυσική
Δείτε το βίντεο από τα παρασκήνια των γυρισμάτων του «Interstellar» για να μάθετε τα πάντα:
.
Περισσότερο «Interstellar»
- «Interstellar»: η γνώμη του Flix
- Νέο επικό τρέιλερ για το «Interstellar» του Κρίστοφερ Νόλαν
- «The answer is above us». Τα μυστικά του ουρανού σύμφωνα με το «Interstellar» του Κρίστοφερ Νόλαν
- «Interstellar»: Πριν τα άστρα, ο Κρίστοφερ Νόλαν κι ο Μάθιου ΜακΚόναχεϊ ταξιδεύουν στο Comic-Con
- Τι μάθαμε από τo τρέιλερ του «Interstellar»
- Το «Interstellar» θα είναι γυρισμένο σε φιλμ και όχι τρισδιάστατα. Το καταλάβαμε, κύριε Κρίστοφερ Νόλαν!
- Πάρτε βαθιά ανάσα! Πρώτο teaser από το «Interstellar» του Κρίστοφερ Νόλαν
- Ο Κρίστοφερ Νόλαν τοποθετεί την IMAX κάμερά του στην μύτη ενός Learjet!
- Ο Κρίστοφερ Νόλαν επιστρέφει με το «Interstellar»
