Η Τζέιν Φόντα ήρθε στο Φεστιβάλ Καννών για ένα «ραντεβού», μια διάλεξη / ανοιχτή συζήτηση με κοινό. Το αποτέλεσμα ήταν εκρηκτικό, συγκινητικό, όλα στον υπερθετικό βαθμό, για τους θεατές που κοιτάζαμε κι ακούγαμε, γελώντας ή βουρκώνοντας, την 86χρονη σταρ να θάβει ή ν' αναδεικνύει συναδέλφους της, να μιλά για το παρελθόν αλλά και για το παρόν, την κλιματική αλλαγή, την ομορφιά, τις γυναικείες φιλίες, το σεξ, τον φεμινισμό, την αυθυπαρξία, με ζωντάνια 20χρονης κοπέλας.
Μάταια η συντονίστρια της συζήτησης προσπάθησε να την κατευθύνει σε μια χρονολογική αναδρομή στο έργο της: η Τζέιν δεν μπαίνει σε καλούπια κι έτσι, εναλλάσσοντας τα αγγλικά με τα άψογα γαλλικά της («ήμουν παντρεμένη μ' ένα Γάλλο σκηνοθέτη, γι' αυτό μιλάω γαλλικά»), πήγε την κουβέντα σε μια ιλιγγιώδη διαδρομή ζιγκ ζαγκ απόλαυσης. Διαβάστε τα highlights απ' όσα μας είπε παρακάτω.
Πώς ο Λι Μάρβιν τής έμαθε την επανάσταση
Οταν κάναμε πρόβες για το «Cat Ballou», ο Λι Μάρβιν ήρθε και μου είπε, ο μόνος λόγος που μας προσέλαβε η Columbia είναι γιατί είμαστε φτηνοί, γιατί έχουμε συμβόλαιο. Εγώ περνούσα πολύ ωραία στο γύρισμα γιατί είμαι αγοροκόριτσο, λατρεύω τ’ άλογα, ίππευα, μπορώ να τα κάνω όλ’ αυτά τα πράγματα, μπορώ να πυροβολήσω κόσμο κι ο Λι Μάρβιν ήταν απίθανος, μονίμως μεθυσμένος. Θα σας πω κάτι πολύ σημαντικό που μου είχε πει. Η ταινία είχε πολύ μικρό μπάτζετ και τη γυρίσαμε πάρα πολύ γρήγορα. Να φανταστείτε σε μια σκηνή μου έφυγε το δόντι – και δεν σταμάτησαν να γυρίζουν! Με πήρε παραδίπλα ο Λι μια μέρα και μου είπε, «Φόντα, είμαστε οι σταρ αυτής της ταινίας. Αν εμείς τους επιτρέψουμε να μας υποχρεώνουν να δουλεύουμε 14 ώρες την ημέρα, αυτό δεν βλάπτει εμάς, αλλά το συνεργείο. Εμείς πρέπει να υπερασπιστούμε τους εργαζόμενους και ν’ αρνηθούμε αυτό το ωράριο.» Αυτό για μένα ήταν ένα τεράστιο μάθημα – κι ο Λι Μάρβιν δεν ήταν κανένας επαναστάτης, ήταν ένας υπέροχος μέθυσος, ένας υπέροχος άνθρωπος και μ’ έμαθε κάτι σπουδαίο. Αν είσαι ο σταρ, πρέπει να φροντίζεις τους εργαζόμενους, να μην τους κακομεταχειρίζεται το σύστημα.
Για τον Ρόμπερτ Ρέντφορντ
Με τον Ρόμπερτ Ρέντφορντ ήμουν ερωτευμένη. Κάναμε μαζί τέσσερις ταινίες και στις τρεις ήμουν ερωτευμένη μαζί του. Που σημαίνει ότι περνούσα θαύμα. Μόνο που δεν του άρεσε να φιλάει. Δεν του είπα ποτέ τίποτα, ερχόταν πάντα τρομερά καθυστερημένος στο σετ, είχε πάντα νεύρα και πάντα θεωρούσα ότι έφταιγα εγώ. Η τελευταία ταινία που έκανα μαζί του ήταν πριν έξι χρόνια. Εγώ ήμουν 80 χρόνων κι είχα, επιτέλους, μεγαλώσει. Οταν, λοιπόν, ερχόταν στο σετ, με τρεις ώρες καθυστέρηση και με νεύρα, ήξερα πια ότι δεν φταίω εγώ.
Για τον Αλέν Ντελόν
Τι θυμάστε από την πρώτη σας γαλλική ταινία, το «Les Félins» του Ρενέ Κλεμάν; Κυρίως τον Αλέν Ντελόν. Δηλαδή, oh my Lord! Oχι τόσο τώρα… Ξέρετε, είχε δύσκολη ζωή (γέλια). Αλλά τότε ήταν ο πιο όμορφος άνθρωπος που είχα δει ποτέ. Και σ’ αυτόν άρεσε να φιλάει.
Για την «Μπαρμπαρέλα»
Η «Μπαρμπαρέλα» δεν μου άρεσε όταν την κάναμε, αλλά τώρα που την ξαναβλέπω βρίσκω ότι έχει ενδιαφέροντα στοιχεία. Κατ’ αρχάς κάναμε stunts που δεν είχαν ξαναγίνει ποτέ. Πετούσαμε στον αέρα. Στην αρχή της ταινίας είχα να κάνω ένα στριπτίζ, να βγάλω τη διαστημική στολή μου. Κι ο Βαντίμ μου υποσχέθηκε ότι στην τελική ταινία δεν θα φαίνομαι γυμνή, θα καλυφθώ από τους τίτλους αρχής. Ημουν πολύ ντροπαλή, αν το πιστεύετε, οπότε για να κάνω το στριπτίζ έπρεπε να πιω πολλή βότκα. Το έκανα λοιπόν αλλά όταν είδαμε τα dailies διαπιστώσαμε ότι ανάμεσα στην κάμερα και σ' εμένα, στο στούντιο, πετούσε μια νυχτερίδα! Κι έτσι χρειάστηκε να το ξανακάνουμε την επόμενη μέρα, όπου, επιπλέον, είχα και χανγκόβερ! Οταν βγήκε η ταινία είδα ότι αυτό με τους τίτλους που μου είχε υποσχεθεί ο Βαντίμ δεν συνέβη. Μετά δεν ήμασταν πια παντρεμένοι.
Πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι δεν θα υπήρχε κλιματική κρίση εάν δεν υπήρχε ρατσισμός και πατριαρχία.»
Για τον Γκοντάρ
Η Φόντα έπαιξε στο «Tout va bien» του Γκοντάρ το 1972, ενώ μετά εκείνος τής αφιέρωσε το «Letter to Jane». Αυτή η ταινία μου φάνηκε ένα μάτσο σκατά (a pile of bullshit). Ηταν ναρκισσιστική. Είναι ένα καλό παράδειγμα, ο Γκοντάρ: αναρωτιόμαστε, πάντα, πόσο επηρεάζει η προσωπική ζωή του καλλιτέχνη, την τέχνη του; Ο Γκοντάρ ήταν σπουδαίος σκηνοθέτης, του βγάζω το καπέλο. Αλλά ως άνθρωπος; Συγγνώμη, όχι, όχι.
Για την Κάθριν Χέπμπορν
Ο μπαμπάς μου ήταν πολύ άρρωστος, ήταν καρδιοπαθής και δεν ήθελα να πεθάνει χωρίς να έχουμε δουλέψει μαζί. Ετσι, αγόρασα το θεατρικό έργο «Στη Χρυσή Λίμνη» και το διασκευάσαμε σε ταινία μαζί. Δεν είχαμε καν αρχίσει να σκεφτόμαστε ποια να παίξει την Εθελ και, μια μέρα στο γραφείο μου, χτυπάει το τηλέφωνο (μιμείται τη φωνή και την προφορά τής Χέπμπορν) «Hello? Ακούω ότι κάνετε τη "Χρυσή Λίμνη" ταινία.» Ηταν η Κάθριν Χέπμπορν! Πήρε εκείνη εμάς! «Δεν μπορείτε να τη γυρίσετε τον Μάιο, τα δέντρα θα έχουν κόκκινα φύλα...» Μάς έλεγε πώς να κάνουμε την ταινία. Φυσικά, την προσλάβαμε. Ηταν μια από τις πιο μεγαλειώδεις εμπειρίες της ζωής μου. Εκανα την ταινία για τον πατέρα μου, αλλά ο άνθρωπος από τον οποίο έμαθα τα περισσότερα στην ταινία, ήταν η Κάθριν Χέπμπορν. Ηθελε να συνεχίσω να μιλάω για εκείνη αφότου πεθάνει και μιλάω γι' αυτή συνέχεια. Ωστόσο δεν με συμπαθούσε. Ημασταν κι οι τρεις υποψήφιοι για Οσκαρ για την ταινία, εγώ δεν κέρδισα, εκείνοι κέρδισαν κι οι δυο. Της τηλεφώνησα για να τη συγχαρώ και μου είπε, «Τώρα δεν θα με πιάσεις ποτέ!»
Για την κλιματική κρίση και τον ρατσισμό
Μπορούμε ακόμα να έχουμε ελπίδα, αν τα κάνουμε όλα σωστά. Αλλά σας λέω ότι αυτό είναι σοβαρό. Εχουμε περίπου επτά, οκτώ χρόνια για να μειώσουμε στη μέση τη χρήση ορυκτών καυσίμων. Και, δυστυχώς, οι άνθρωποι που φέρουν τη μικρότερη ευθύνη γι' αυτό έχουν χτυπηθεί περισσότερο. Ο παγκόσμιος Νότος, ο κόσμος των νησιών, οι άποροι έγχρωμοι. Είναι μια τραγωδία που πρέπει οπωσδήποτε να σταματήσουμε. Και θα πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι δεν θα υπήρχε κλιματική κρίση εάν δεν υπήρχε ρατσισμός. Δεν θα υπήρχε κλιματική κρίση αν δεν υπήρχε πατριαρχία. Η κοσμοθεωρία που αντιλαμβάνεται τα πράγματα με ιεραρχικό τρόπο. Οι λευκοί άντρες είναι εκείνοι που έχουν σημασία και μετά όλα τ' άλλα στον πάτο. Οπότε, όταν λέω ότι μάχομαι εναντίον της κλιματικής κρίσης, νιώθω ότι μαζί πολεμώ τον ρατσισμό και την πατριαρχία. Είναι σημαντικό γιατί πρέπει να βγούμε από τις ετικέτες, οι φεμινίστριες από εδώ, οι περιβαλλοντιστές από εκεί. Αυτό έμαθα όταν ξεκίνησα να είμαι ακτιβίστρια στον πόλεμο του Βιετνάμ. Οσο πιο βαθιά ερευνάς ένα ζήτημα, όποιο κι αν είναι αυτό, τόσο συνειδητοποιείς ότι όλα συνδέονται. Κι αν επιλύσουμε την κλιματική κρίση και δεν έχουμε λύσει αυτά τα άλλα θέματα, θα έχουμε πρόβλημα.
Για τον φεμινισμό
Οταν έκανα, το 1971, το «Klute», όπου θα υποδυόμουν μια πόρνη, στη Νέα Υόρκη, που βοηθάει έναν ντετέκτιβ σε μια υπόθεση, έζησα μια βδομάδα με τη Μαντάμ Κλοντ και τις πόρνες που διαχειριζόταν, για να προετοιμαστώ για το ρόλο. Σ' αυτή τη βδομάδα κανείς άντρας δεν μου έκλεισε το μάτι, κανείς δεν μου ζήτησε να κοιμηθώ μαζί του, τίποτα. Λέω στον Αλαν Πακούλα, τον υπέροχο αυτό σκηνοθέτη, «ν' ακυρώσεις το συμβόλαιό μου, δεν είμαι καλή στο ρόλο. Πάρε τη Φέι Ντάναγουεϊ, μ' αυτήν θα θέλουν να κοιμηθούν όλοι.» Αλλά εκείνος γέλασε και μ' έδιωξε. Μετά ξέρετε τι έκανα; Πήγα σ' ένα νεκροτομείο κι είδα φωτογραφίες από εκατοντάδες γυναίκες που άντρες τις έδειραν μέχρι θανάτου. Οταν γυρίζαμε την τελευταία σκηνή της ταινίας έφερα στο μυαλό μου αυτές τις γυναίκες κι άρχισα να κλαίω, όχι από φόβο, αλλά από θλίψη και τρόμο. Η μισή βρισκόμουν μέσα στη σκηνή κι η άλλη μισή σκεφτόμουν, «holy shit, δες που γίνομαι φεμινίστρια.»
Δεν προλαβαίνω να ψάχνω για ρόλους. Εχω να σώσω τον πλανήτη.»
Για το γιατί έκοψε τα μαλλιά της
Κανείς δεν μου έχει κάνει ποτέ αυτή την ερώτηση. Πάντα είχα πλούσια ξανθά μαλλιά, ειδικά όταν ήμουν με τον Βαντίμ. Μ' έκαναν να νιώθω ασφαλής και θηλυκή. Οταν άρχισα να πολιτικοποιούμαι, αποφάσισα ότι έπρεπε να τα ξεφορτωθώ. Πήγα λοιπόν στον μπαρμπέρη του Βαντίμ και μου τα έκοψε, όλα. Ενιωσα τόσο απελευθερωμένη. Λίγο αργότερα, συνάντησα στο Παρίσι Αμερικανούς στρατιώτες που είχαν λιποτακτήσει από το Βιετνάμ κι εκείνοι μου είπαν τι πραγματικά συνέβαινε στον πόλεμο. Μετά τη συνάντησή μας, ήμουν ένας άλλος άνθρωπος. Ηξερα ότι έπρεπε να χωρίσω με τον Βαντίμ και να γυρίσω στην Αμερική για να οργανώνω ακτιβιστικές δράσεις. Σκέφτηκα να εγκαταλείψω εντελώς το Χόλιγουντ, αλλά μια άλλη οργανώτρια μου είπε, «Φόντα, έχουμε πολλούς οργανωτές. Αυτό που δεν έχουμε είναι σταρ του σινεμά. Φρόντισε να κάνεις ταινίες που έχουν σημασία!» Κι αυτό έκανα.
Για την ομορφιά
Πριν πολλά χρόνια έκανα πλαστική. Δεν είμαι περήφανη γι' αυτό. Αλλά πέραν τούτο έχω εξαιρετικούς/ές μακιγιέρ και κοιμάμαι πολύ. Ξέρετε πόσες ώρες κοιμήθηκα χτες; Δεκατρείς. Και τρώω υγιεινά, γυμνάζομαι, περπατάω πολύ. Κι έχω περιέργεια για τα πράγματα. Το πιο σπουδαίο απ' όλ' αυτά είναι η περιέργεια.
Για το «9 to 5», τη Λίλι Τόμλιν και την Ντόλι Πάρτον
Ηταν λίγο αφότου είχαμε κάνει το «Σύνδρομο της Κίνας» - σ' αυτή την ταινία επρόκειτο να είναι τρεις άντρες ήρωες, ο ένας έφυγε, ο Ρίτσαρντ Ντρέιφους, εγκατέλειψε γιατί αποφάσισε ότι του άρεσε η πυρηνική ενέργεια ή κάτι τέτοιο και πήρα το ρόλο εγώ. Μετά ξεκίνησα να στήνω το «9 to 5». Είχα γίνει φίλη με μια γυναίκα που οργάνωνε εργαζόμενες γραφείου και μου έλεγε ιστορίες για όσα αναγκάζονταν να υφίστανται οι γραμματείς, την κλοπή των μισθών τους, τη σεξουαλική κακοποίηση. Και λέω, Θεέ μου, καλό θα είναι να κάνω μια ταινία γι' αυτό. Αρχικά το σενάριο ήταν μια κατάμαυρη κωμωδία. Αλλά λίγο μετά είδα τη Λίλι Τόμλιν σε μια παράσταση κι ερωτεύτηκα. Είπα στον εαυτό μου, δεν θα κάνω ταινία για γραμματείς αν δεν παίζει η Λίλι Τόμλιν. Γυρίζοντας σπίτι με το αυτοκίνητο έβαλα ραδιόφωνο κι έπεσα πάνω στην Ντόλι Πάρτον που τραγουδούσε το "Two Doors Down". Ξαφνικά είχα αυτή την εικόνα στο μυαλό μου, της Ντόλι να γράφει στη γραφομηχανή. Δεν μπορεί να δει τα δάχτυλά της (λόγο του μεγάλου στήθους της). Είναι τόσο αστεία. Μια φορά είπε στο γιο μου, όταν ήταν παιδάκι, "Ξέρεις γιατί έχω τόσο μικρά πόδια; Τίποτα δεν μεγαλώνει στη σκιά." Η γυναικεία φιλία είναι κάτι το πολύ σπουδαίο. Η Λίλι Τόμλιν είναι ο καλύτερος άντρας με τον οποίο έχω συνεργαστεί ποτέ, είναι αδελφή μου και την αγαπώ με πάθος.
Για την καριέρα της στα 80+
Μου κάνει μεγάλη εντύπωση που μου προτείνουν ακόμα ρόλους. Είμαι σχεδόν 86 χρόνων, θεωρητικά δεν θα ήθελα να κάνω δυο ταινίες σε μια χρονιά που και οι δυο έχουν για ηρωίδες τέσσερις ηλικιωμένες γυναίκες. Δηλαδή το «80 for Brady», αν κι επιτέλους δούλεψα με τη Σάλι Φιλντ που είναι το ίνδαλμά μου. Και στην Ιταλία κάναμε ξανά το «Book Club». Αλλά δεν θέλω να το κάνω αυτό πια. Δεν ξέρω τι θα έρθει στο μέλλον, αλλά ξέρω ότι δεν θέλω να κάνω άλλες ταινίες που δεν αποτελούν πρόκληση για μένα ως ηθοποιό. Θέλω τα πράγματα να με προκαλούν. Και θέλω να παίξω σε κάτι αληθινά πολύπλοκο. Αλλά δεν προλαβαίνω να ψάχνω για ρόλους. Εχω να σώσω τον πλανήτη.
Ευχαριστούμε την Aegean Airlines για τη βοήθεια πραγματοποίησης του ταξιδιού στο 76ο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου των Καννών.
