Αν το σκεφτεί κανείς, η Τεχνητή Νοημοσύνη, στη φάση που βρίσκεται αυτή τη στιγμή, έχοντας με κάποιο τρόπο ξεκινήσει να επηρεάζει τους περισσότερους τομείς της επιστήμης, πολιτικής, δημοσιογραφίας, τέχνης, κάθε έκφανσης της καθημερινής ζωής, προκαλεί σε όλους το ίδιο ερώτημα: το ποσοστό της ανθρώπινης εμπλοκής στα επιτεύγματά της. Η απάντηση δεν είναι εύκολη, ωστόσο μοιάζει ανακουφιστική. Ακόμη και η Τεχνητή Νοημοσύνη δεν είναι παρά ανθρώπινο δημιούργημα, όπως ήταν κάποτε οι υπολογιστές που σε άλλες αναλογίες, την εποχή που κατασκευάστηκαν, προκαλούσαν τα ίδια ερωτηματικά.
Με τα ίδια ερωτήματα και το βλέμμα στο μέλλον το Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης αφιερώνει φέτος στην Τεχνητή Νοημοσύνη, αναλογιζόμενο την εξέλιξή της μέσα σε ένα κόσμο όπου η αλήθεια μοιάζει να γίνεται ολοένα και πιο σχετική, όπως ανέφερε χαρακτηριστικά η Γενική Διευθύντρια του Φεστιβάλ Ελίζ Ζαλαντό και με φιλοδοξία να καταγράψει τις ευκαιρίες που προκύπτουν, τις παγίδες που πρέπει να αποφευχθούν, τη μεγάλη σημασία της ανθρώπινης παρέμβασης εκεί όπου καμία μηχανή δεν μπορεί ποτέ να υπερτερήσει, όπως δήλωσε ο Καλλιτεχνικός Διευθυντής του Φεστιβάλ Ορέστης Ανδρεαδάκης.
Διαβάστε ακόμη: Οδηγός επιβίωσης για το 27ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης
Σε μια ταιριαστή τελετή έναρξης, εξ ολοκλήρου επικεντρωμένη στο μεγάλο αφιέρωμα του Φεστιβάλ στην Τεχνητή Νοημοσύνη, με τίτλο «AI, μια αναπόδραστη νοημοσύνη», παρουσιαστές της ήταν παιδιά από την Εθνική Ομάδα Ρομποτικής που έφτασε σύσσωμη στη Θεσσαλονίκη από κάθε μεριά της Ελλάδας, έχοντας επιστρέψει μόλις από τη Νότιο Κορέα και την 26η Παγκόσμια Ολυμπιάδα Ρομποτικής (IROC) με 8 μετάλλια.
Δίνοντας οδηγίες στην Τεχνητή Νοημοσύνη και αφιερώνοντας ώρες για το σενάριο, την παραγωγή και την ολοκλήρωση του εγχειρήματος, τα παιδιά παρουσίασαν στο Ολύμπιον και μια μικρού μήκους ταινία anime, δίνοντας το στίγμα μιας νέας εποχής για το σινεμά, αυτή που λίγο αργότερα ανέπτυξε με εντυπωσιακά αποτέλεσματα η ταινία έναρξης του Φεστιβάλ, το «Σχετικά με έναν Ηρωα» του Πιοτρ Βίνιεβιτς που γράφτηκε εξ ολοκλήρου από μια μηχανή Τεχνητής Νοημοσύνης με την οδηγία να μοιάζει με μια ταινία του Βέρνερ Χέρτζογκ.
Σε μια ιδανική συνθήκη για το αφιέρωμα, η πραγματικότητα του σινεμά - και ειδικά του ντοκιμαντέρ - και η πραγματικότητα εκεί έξω, που όπως τόνισε η Ελίζ Ζαλαντό, ξεπερνά πλέον την πιο επιστημονική φαντασία και την πιο σκοτεινή δυστοπία, η τελετή έναρξης ολοκληρώθηκε με μια ομάδα από τη Σχολή Κινηματογράφου του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης που ανέβηκε στη σκηνή για να υπενθυμίσει το αίτημα για δικαιοσύνη, δύο χρόνια μετά την τραγωδία στα Τέμπη.
To 27o Διεθνές Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης διεξάγεται φέτος από τις 6 μέχρι και τις 16 Μαρτίου. Περισσότερες πληροφορίες στο επίσημο site του Φειστιβάλ Θεσσαλονίκης και στις σελίδες του στο Facebook και το Instagram. Μάθετε τα πάντα για το TiDF27 στην ειδική ενότητα του Flix που ανανεώνεται συνεχώς.
Σχετικά με έναν Ηρωα του Πιοτρ Βίνιεβιτς - Ταινία Εναρξης
«Ενας υπολογιστής δεν θα μπορέσει να κάνει μια ταινία τόσο καλή όσο οι δικές μου ούτε σε 4500 χρόνια.»
Αυτή η δήλωση του Βέρνερ Χέρτσογκ, ενδεικτική όχι μόνο της «αλαζονίας» του, της λατρείας του για την δύναμη του ανθρώπινου μυαλού και των ανθρώπινων χεριών, αλλά και της προσφιλούς διάθεσής του προς τη δυστοπία, υπήρξε το έναυσμα για τον Πολωνό, εγκατεστημένο στην Κοπεγχάγη Πιοτρ Βίνιεβιτς, o οποίος, έχοντας πάρει φυσικά την άδεια του Γερμανού θρύλου, έφτιαξε ένα υβρίδιο που είναι κάτι περισσότερο από μια μείξη τεκμηρίωσης και μυθοπλασίας, αφού εδώ οι γνωστές έννοιες που προσπαθούν χρόνια τώρα να κλείσουν μέσα τους τη φιλοσοφία της κινηματογραφικής αφήγησης βρίσκονται ήδη από τη σύλληψη της ταινίας σε αμφισβήτηση.
Η ταινία δημιουργήθηκε από μια μηχανή τεχνητής νοημοσύνης με το όνομα Κάσπερ (η αναφορά στον ήρωα του Χέρτσογκ Κάσπαρ Χάουζερ είναι κάτι περισσότερο από προφανής), η οποία τροφοδοτήθηκε με τις ταινίες, κείμενα και τη φιλοσοφία ζωής του Βέρνερ Χέρτσογκ. Και είναι μοιρασμένη ανάμεσα σε μια ιστορία μυστηρίου - με τον τρόπο που θα τη γύριζε ο Βέρνερ Χέρτσογκ - για έναν εργάτη ενός εργοστασίου οικιακών συσκευών που εξαφανίστηκε κάτω από μυστηριώδεις συνθήκες στην φανταστική πόλη του Γκετουνκίρσενμπεργκ και σε talking heads που αναρωτιούνται για τη δύναμη των μηχανών πάνω στην ανθρώπινη εξέλιξη. Η φωνή του Βέρνερ Χέρτσογκ - φτιαγμένη κι αυτή από τεχνητή νοημοσύνη - δεσπόζει πάνω στην αφήγηση που χωρισμένη σε κεφάλαια αποδίδει την αποσπασματικότητα ενός πρότζεκτ που οξύνει τη σκέψη, προκαλεί διαρκώς ερωτήσεις, παραμένοντας τελικά στα όρια του «πειράματος» - ευτυχώς θα έλεγε κανείς σε μια εποχή που θα ήταν αρκούντως τρομακτικό να δούμε μια ταινία φτιαγμένη από μηχανή τεχνητής νοημοσύνης που να βγάζει νόημα.
Το πιο ενδιαφέρον σημείο του «Σχετικά με έναν Ηρωα» είναι ότι σε κάνει να αμφιβάλλεις διαρκώς. Και γι' αυτό που βλέπεις μπροστά στα μάτια σου - που είναι σκηνές από ένα παραισθησιογόνο φιλμ μυστηρίου, περισσότερο προς τον Ντέιβιντ Λιντς και το «Twin Peaks», για το τι συνέβη στον Ντόρεμ Κλέρι (ως ένα άλλο «ποιος σκότωσε τη Λόρα Πάλμερ») αλλά και γι' αυτά που αφηγούνται οι εμπλεκόμενοι στην υπόθεση της εξαφάνισης του άντρα και άνθρωποι που μιλούν για τις μηχανές (ανάμεσά τους η ηθοποιός Βίκι Κριπς και ο Στίβεν Φράι). Ανάμεσα σε διάσπαρτες πληροφορίες ενός αστυνομικού θρίλερ που δεν ξέρεις αν διαδραματίζεται σε έναν φανταστικό κόσμο, αν αποτελεί μια κοσμική αλληγορία ή τελικά μόνο ένα παιχνίδι του Βέρνερ Χέρτσογκ (που δεν είναι ο Βέρνερ Χέρτσογκ), οι ερωτήσεις γύρω από τη δύναμη των μηχανών αρχίζουν να πρωταγωνιστούν, μαζί με διαπιστώσεις και συμπεράσματα που προσπαθούν να θέσουν το όλο οικοδόμημα σε μια σωστή βάση.
Λίγο πριν το τέλος της ταινίας κι ενώ είναι σαφές πως η άρτια (και ηθελημένα μη άρτια σε σημεία - προσέξτε το παιχνίδι που κάνει ο σκηνοθέτης με τις λεπτομέρειες στο πλάνο) ύπαρξή της παραμένει το πιο συναρπαστικό της σημείο, αφού και παρασύρεται από τη μυθοπλασία και αποδεικνύεται κοινοτόπα σε όσα προσπαθεί να αρθρώσει για τις ευκαιρίες και το σκοτάδι της τεχνητής νοημοσύνης, ο Στίβεν Φράι αναλαμβάνει τον επίλογο λέγοντας πως «Η τεχνολογία δεν είναι ουσιαστικό, είναι ρήμα, συμβαίνει διαρκώς και κινείται ολοένα και πιο γρήγορα» και κλείνει με την ευχή πως ίσως το «μεγαλύτερο επίτευγμα του ανθρώπου να είναι να φτιάξει μηχανές που είναι καλύτερες από εμάς». Είναι όμως αυτός που βλέπουμε ο Στίβεν Φράι; Και έχει πει αυτά που ακούμε να βγαίνουν από το στόμα του; Και τελικά πού σταματάει η αλήθεια και πού το ψέμα;
Η αίσθηση είναι ταυτόχρονα τρομακτική και θαυμαστή. Και φανταστείτε ότι αυτή είναι απλώς (κάτι σαν) μια ταινία.
Το «Σχετικά με Εναν Ηρωα» προβάλλεται ξανά το Σάββατο 8 Μαρτίου στις 19.30 στο Μακεδονικόν και προβάλλεται και online εδώ στην πλατφόρμα του Φεστιβάλ.
Μανώλης Κρανάκης
To 27o Διεθνές Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης διεξάγεται φέτος από τις 6 μέχρι και τις 16 Μαρτίου. Περισσότερες πληροφορίες στο επίσημο site του Φειστιβάλ Θεσσαλονίκης και στις σελίδες του στο Facebook και το Instagram. Μάθετε τα πάντα για το TiDF27 στην ειδική ενότητα του Flix που ανανεώνεται συνεχώς.