Υπάρχουν ιστορίες που σε τραβάνε από το μανίκι: παράξενες, απίθανες, που, αν δεν είχαν συμβεί στην πραγματικότητα, θα κατηγορούνταν για υπερβολή. Η ταινία «Μαθήματα Από Εναν Πιγκουίνο», βασισμένη στα απομνημονεύματα του καθηγητή Τομ Μισέλ, έχει μια τέτοια ιστορία και την αφηγείται, δυστυχώς, σαν καρτ-ποστάλ που βρέθηκε στο ψυγείο ενός σεναριογράφου του BBC.
Δεκαετία του 1970. Ο Τομ Μισέλ, ένας Αγγλος δάσκαλος που ταξιδεύει μέχρι την Αργεντινή για να δουλέψει σε ένα σχολείο, βλέπει τη ζωή του να αλλάζει ριζικά όταν γίνεται φίλος με έναν μικρό πιγκουίνο που θα του διδάξει τα σημαντικότερα μαθήματα της ζωής.
Ο Πίτερ Κατάνεο, που κάποτε μας χάρισε το οσκαρικό «Οι Αντρες με τα Ολα τους» και την κοινωνική του ορμή, εδώ σκηνοθετεί με την ασφάλεια ενός παιδικού παραμυθιού. Στην ταινία του υπάρχει χρώμα, ευγένεια, ρυθμός αλλά λείπει η πνοή. Η πολιτικά φορτισμένη δεκαετία του ’70 στην Αργεντινή – όταν η στρατιωτική χούντα αρχίζει να σφίγγει τη θηλιά – περνά σχεδόν αόρατη, σαν ντεκόρ, ενώ η πιο έντονη σκηνή κρίσης προκύπτει όταν ο πιγκουίνος δεν εμφανίζεται στο πρωινό.
Η αληθινή ιστορία ενός άντρα που κουβαλά έναν λαδωμένο από πετρελαιοκηλίδα πιγκουίνο και τον κρύβει σε ένα βρετανικό οικοτροφείο έχει όλα τα συστατικά για μια βαθιά αλληγορία για τη μοναξιά, το τραύμα, την ανάγκη για φροντίδα. Ο Κατάνεο όμως επιλέγει τη συνταγή της γλυκανάλατης νοσταλγίας. Και αυτό κοστίζει.
Ο Στιβ Κούγκαν κρατά τον ρόλο του Τομ Μισέλ με μια λεπτή ειρωνεία, που ισορροπεί ανάμεσα στη βρετανική αποστασιοποίηση και την υπόγεια τρυφερότητα. Δεν εντυπωσιάζει, αλλά είναι απολαυστικός στην ακρίβειά του. Στις στιγμές που η ταινία τσακίζει, εκείνος την κρατάει όρθια, με βλέμμα που αποκαλύπτει περισσότερα απ’ όσα λέει το σενάριο. Οι νεαροί μαθητές, συμπαθείς, αλλά επίπεδοι. Ο πιγκουίνος, φυσικά, κλέβει την παράσταση αλλά, εδώ που τα λέμε, δεν χρειάζεται να προσπαθήσει και πολύ.
Το χιούμορ στηρίζεται στις αντιδράσεις των χαρακτήρων προς τον πιγκουίνο και όχι τόσο στη σύνθεση της ταινίας. Μερικές σκηνές πετυχαίνουν έναν τρυφερό, «Πάντινγκτον»-ικό τόνο (αν και χωρίς την ευφυΐα του Πολ Κινγκ), αλλά δεν υπάρχει το απρόβλεπτο, δεν υπάρχει η σαρκαστική ματιά. Αν η σχέση του ανθρώπου με το ζώο είναι ένας καθρέφτης του εαυτού του, εδώ ο καθρέφτης είναι θαμπός.
Η ταινία θέλει να μιλήσει για τη δύναμη της φροντίδας, για το πώς ένα «ξένο» πλάσμα μπορεί να γιατρέψει πληγές – προσωπικές, κοινωνικές, ψυχικές. Το κάνει όμως με τόσο μετρημένο και σχολικό τρόπο, που στο τέλος χάνεται το νόημα. Το «Μαθήματα Από Εναν Πιγκουίνο» καταλήγει να είναι μια γλυκιά φέτα ζωής, που όμως δεν σε χορταίνει ως μια ιστορία ενός πιγκουίνου που μας δίδαξε να είμαστε άνθρωποι, χωρίς να μας συγκλονίσει ποτέ γι’ αυτό.
Είναι λίγο σαν εκείνον τον καθηγητή που αγαπούσες γιατί σου χαμογελούσε πάντα, αλλά ποτέ δεν θυμάσαι τι σου έμαθε. Ο Στιβ Κούγκαν προσπαθεί να δώσει πνοή, ο σκηνοθέτης επιλέγει την ασφάλεια, και κάπου εκεί, ανάμεσα σε ψάρια, φορεμένες γραβάτες και μια αυλή γεμάτη πιτσιρίκια, χάνεται η ευκαιρία για κάτι αληθινά ξεχωριστό.