Οταν ανακοινώθηκε πως η Αλβανία επέλεξε την «Αμνηστία» ως επίσημη υποβολή της για το Οσκαρ Καλύτερης Ξένης Ταινίας (διαβάστε περισσότερα εδώ), λίγοι ήταν αυτοί που γνώριζαν πως το ντεμπούτο του Μπουγιάρ Αλιμάνι δεν ήταν η πρώτη επιλογή της χώρας.
Ακόμη λιγότεροι ήταν αυτοί που γνώριζαν πως χρειάστηκε η παρέμβαση του σκηνοθέτη της στους εμπλεκόμενους φορείς της Αλβανίας, αλλά και στην Αμερικανική Ακαδημία Κινηματογράφου για να βρίσκεται σήμερα η «Αμνηστία» στην κούρσα για τις ταινίες που διεκδικούν μια θέση στην πεντάδα των υποψήφιων ταινιών που θα διεκδικήσουν φέτος το Οσκαρ Καλύτερης Ξένης Ταινίας.
Ας πάρουμε, όμως, τα πράγματα από την αρχή.
Ηδη από τις αρχές του προηγούμενου μήνα, η ταινία που φημολογούνταν ότι θα εκπροσωπήσει την Αλβανία στην κούρσα των ξενόγλωσσών Οσκαρ ήταν το «Τhe Forgiveness of Blood» του Τζόσουα Μάρστον («Maria Full of Grace») που έκανε την πρεμιέρα του στο φετινό Φεστιβάλ Βερολίνου και αφηγείται την ιστορία δύο αδερφιών που μπλέκονται ερήμην τους σε μια προαιώνια οικογενειακή βεντέτα.
Μέχρι και την τελευταία στιγμή, η υποβολή του «Τhe Forgiveness of Blood» ήταν κάτι παραπάνω από σίγουρη, μέχρι τη στιγμή που ο Μπουγιάρ Αλιμάνι έγραψε δύο επιστολές: μια προς τον Υπουργό Πολιτισμού της Αλβανίας και το Αλβανικό Κέντρο Κινηματογράφου (την οποία κοινοποίησε και σε όλα τα μέσα μαζικής ενημέρωσης στην Αλβανία) και μια προς την Αμερικανική Ακαδημία Κινηματογράφου.
Το αίτημα του ήταν να διαπιστωθεί πως η υποβολή του «Τhe Forgiveness of Blood» δεν πλοιρούσε τα κριτήρια που έχει θέσει η Ακαδημία για την υποβολή μιας ταινίας για την κατηγορία του ξενόγλωσσου Οσκαρ, στηριζόμενος στο γεγονός πως η ταινία του Μάρστον ναι μεν διαδραματίζεται στην Αλβανία και μιλάει Αλβανικά αλλά ο σκηνοθέτης της και ο παραγωγός της είναι Αμερικάνοι και ο διευθυντής φωτογραφίας της είναι Βρετανός συν τα κεφάλαια για την ταινία που δεν προέρχονται στην πλειοψηφεία τους από την Αλβανία.
«Δεν υπήρχε τίποτα προσωπικό απέναντι στον Μάρστον και την ταινία του. Ωστόσο μαζί με αυτόν υπήρχαν άλλες τέσσερις Αλβανικές ταινίες - ανάμεσα τους και η «Αμνηστία» - που πληρούσαν τα κριτήρια για την υποβολή της χώρας στα Οσκαρ», δηλώνει ο Αλιμάνι.
Η παρέμβαση του ήταν καθοριστική, αφού τελικά η Ακαδημία απέκλεισε το «The Forgiveness of Blood», ανοίγοντας το δρόμο στους υπεύθυνους του Αλβανικού Υπουργείου Πολιτισμού να υποβάλλουν τελικά ως υποψήφια της Αλβανίας για το ξενόγλωσσο Οσκαρ την «Αμνηστία».
Δείτε εδώ μια σκηνή από το «Τhe Forgiveness of Blood» του Τζόσουα Μάρστον
Το θέμα άρχισε να παίρνει ακόμη μεγαλύτερες διαστάσεις όταν ο Μάρστον δήλωσε στο Variety απογοητευμένος με την απόφαση αυτή της Ακαδημίας: «Είναι πολύ απογοητευτικό, σίγουρα. Υπάρχει τόσο μεγάλη αλβανική συμμετοχή στην ταινία. Για μένα το γεγονός ότι η Ακαδημία συγκέντρωσε την προσοχή της μόνο στις έξι θέσεις του συνεργείου σαν κριτήρια για την αλβανικότητα, είναι θλιβερό. Η ταινία έχει φτιαχτεί από Αλβανούς, στην Αλβανία, αφορά την Αλβανία και μιλάει αλβανικά. Ακόμη και η ταινία του Ακι Καουρισμάκι, «Le Havre», που έχει γυριστεί στη Γαλλία, με γαλλικό καστ και γαλλική ιστορία, έγινε δεκτή ως Φινλανδική. Είναι τρελό. Νομίζω ότι υπάρχει πρόβλημα με το γεγονός πως το Χόλιγουντ πιστεύει ότι γνωρίζει καλύτερα από την χώρα που υποβάλλει την υποψηφιότητα της αν μια ταινία ανήκει σε αυτήν. Ειδικά για μία χώρα σαν την Αλβανία που ένα τέτοιο γεγονός αποδυναμώνει τη νεαρή κινηματογραφική της βιομηχανία».
Ο Μπουγιάρ Αλιμάνι, ωστόσο, έχει μια εντελώς αντίθετη άποψη που καταλήγει στο ίδιο συμπέρασμα: «Η υποβολή μιας «καθαρά» Αλβανικής ταινίας - με κυρίαρχο το γεγονός του Αλβανού σκηνοθέτη της και της αλβανικής παραγωγής της - είναι αυτή που θα ενδυναμώσει την βιομηχανία της χώρας και θα δώσει ώθηση και κίνητρο στα νέα παιδιά για να συνεχίσουν, χωρίς να πιστεύουν ότι χρειάζεται πάντοτε μια μεγάλη δύναμη, όπως η Αμερική, για να στηρίζει τις προσπάθειες τους.
Ας σημειωθεί εδώ πως το 2004, η Κολομβία ανακοίνωσε πως η επίσημη υποβολή της για το ξενόγλωσσο Οσκαρ ήταν το «Μaria Full of Grace» του Μάρστον, γεγονός που το είχε στέψει ως φαβορί για το βραβείο (μην ξεχνάμε πως η πρωταγωνίστρια του φιλμ Μαρία Καταλίνα Μορένο είχε μπει μέσα στις πέντε υποψήφιες για τον Α' Γυναικείο Ρόλο). Η Ακαδημία όμως απέκλεισε και τότε την ταινία του Μάρστον επειδή δεν πληρούσε τα κριτήρια της κολομβιανής εθνικότητας (ήταν γραμμένη και σκηνοθετημένη από Αμερικάνο), πράγμα που έχει επαναληφθεί πολλές φορές στο παρελθόν και με άλλες χώρες.
To θέμα των κριτηρίων για το ξενόγλωσσο Οσκαρ απασχολεί την Ακαδημία εδώ και χρόνια, έχοντας προκαλέσει στο παρελθόν παρόμοιες ιστορίες σαν αυτή της Αλβανίας φέτος. Μέχρι και το 2007 ίσχυε ο γλωσσικός περιορισμός που ήθελε την «εθνικότητα» μιας ταινίας να βασίζεται κυρίως στη γλώσσα της. Γεγονός που για παράδειγμα απέκλεισε την ισραηλινή «Επίσκεψη της Μπάντας» (2006) επειδή περιείχε σε μεγαλύτερο ποσοστό αγγλικούς διαλόγους. Από το 2007 και μετά, ο γλωσσικός περιορισμός δεν ισχύει πια, αλλά η νομιμότητα μιας υποψηφιότητας εξαρτάται από συγκεκριμένα κριτήρια που ενισχύουν την «εθνικότητα» μιας ταινίας και αφορούν κυρίως την προέλευση του κεφαλαίου και την εθνικότητα των κύριων συντελεστών.
Το 2004 τα «Ημερολόγια Μοτοσικλέτας» του Βάλτερ Σάλες αποκλείστηκαν, επειδή η ταινία ήταν συμπαραγωγή πολλών χωρών χωρίς καμία να υπερισχύει της άλλης, ενώ τα «Γράμματα από την Ιβο Τζίμα» του Κλιντ Ιστγουντ (2006) αποκλείστηκαν επίσης λόγω της αμερικανικής τους ταυτότητας παρόλο που η ταινία δεν περιείχε παρά ελάχιστες λέξεις στ' αγγλικά. Η πιο ακραίες περιπτώσεις αποκλεισμών αφορούν φυσικά την Παλαιστίνη, η οποία υπέβαλλε το 2002 τη «Θεική Παρέμβαση» του Ελία Σουλειμάν, αλλά η Ακαδημία την απέκλεισε αφού η Παλαιστίνη δεν υπάρχει καν μέσα στις χώρες που νομιμοποιούνται να υποβάλλουν ταινίες για τα Οσκαρ.
Τελικά ακόμη και στο όνομα του θείου Οσκαρ, το να αποδείξεις ποιος είσαι είναι μια μπερδεμένη υπόθεση...
Διαβάστε περισσότερα για την «Αμνηστία» εδώ
Tags: ΑΜΝΗΣΤΙΑ, ΑΛΙΜΑΝΙ, ΟΣΚΑΡ, ξενόγλωσσο οσκαρ, LE HAVRE, ΚΑΟΥΡΙΣΜΑΚΙ, ΣΑΛΕΣ, ΠΑΛΑΙΣΤΙΝΗ, ΑΛΒΑΝΙΑ, ΑΚΑΔΗΜΙΑ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΥ
