Υπάρχει μία ιστορία για τον Μπρους Ντερν που μας επιστρέφει πίσω στο 1958. Μαθητής του Ελία Καζάν στο «Actors Studio», μάλιστα στη δεύτερη μόλις μέρα του, κάθεται στα πίσω καθίσματα όταν δέχεται μία απροσδόκητη εισβολή. Μπαίνει στην τάξη η Μέριλιν Μονρό, τον βλέπει και κατευθύνεται κατά πάνω του. Κάθεται δίπλα του και του λέει: «εσύ είσαι το νέο χαϊδεμένο παιδί του Γκατζ (Καζάν), έτσι δεν είναι; Μιλάει συνέχεια για σένα. Λέει ότι έχεις κάτι που δεν έχει ξαναδεί στη ζωή του. Μία κρυφή ποιότητα στο παίξιμό σου, κάτι που θα φανεί στους σκηνοθέτες όταν θα είσαι στα 60 σου...»
Στα 77 του χρόνια, ο Ντερν, ένας ζωντανός μύθος αλλά ένας τόσο άμεσος, γλυκός άνθρωπος, κάθεται απέναντι στο Flix, την επομένη της πρεμιέρας του «Nebraska» στο φεστιβάλ Καννών. Είναι χαρούμενος σαν μικρό παιδί («8 λεπτά standing ovation! Ηταν πολύ συγκινητικό!») και απίστευτα γενναιόδωρος απέναντι στον Αλεξάντερ Πέιν – έναν σκηνοθέτη που έχει τα μισά του χρόνια, αλλά είδε σ' αυτόν όχι απλά έναν εξαιρετικό καρατερίστα (όπως από τα τέλη της δεκαετίας του 80 είχε καταλήξει), αλλά έναν πρωταγωνιστή. Διαβάστε τη «Nebraska» συνέντευξή μας με τον Αλεξάντερ Πέιν και τι λέει κι ο ίδιος για τον Μπρους Ντερν.
Με τον Αλφρεντ Χίτσκοκ σε διάλειμμα των γυρισμάτων του «The Alfred Hitchcock Hour», 1964
Στις 80 περίπου ταινίες που γύρισε στην καριέρα του, στις αμέτρητες τηλεοπτικές σειρές (με τον σκοτεινό ρόλο του πολύγαμου Μορμόνου στο «Big Love» να αποτελεί την τελευταία), ο Ντερν ήταν τις περισσότερες φορές παγιδευμένος σε ρόλους σατανικού, διεστραμμένου ή διαταραγμένου αντιήρωα: στο «Black Sunday» θα επιχειρήσει να ανατινάξει τον τελικό πρωταθλήματος ποδοσφαίρου, στο «The Cowboys» θα πυροβολήσει τον Τζον Γουέιν πισώπλατα, στον «Υπέροχο Γκάτσμπυ» θα είναι ο ξιπασμένος Τομ Μπιουκάναν (απέναντι στον Ρόμπερτ Ρέντφορντ), στον «Γυρισμό» θα κερδίσει την πρώτη του οσκαρική υποψηφιότητα ως διαταραγμένος βετεράνος του Βιετνάμ.
Στον «Γυρισμό» του Χαλ Ασμπι, 1978
Κι όμως, στο «Nebraska», o χαρακτήρας ενός γεροξεκούτη πατέρα δεν είναι «κακός». Εχει όλα τα ενοχλητικά στοιχεία του ανθρώπου που γερνάει και παραξενεύει, όλα τα ελαττώματα μίας γενιάς που δεν έμαθε να επικοινωνεί με τα παιδιά της, όλα τα ανεκπλήρωτα όνειρα που σκληραίνουν τη φάτσα ενός ανθρώπου. Αλλά τυπικά «κακός»; «Μπρους Ντερν – κακός;» Σε καμία περίπτωση.
«Ο Αλεξάντερ με πλησίασε την πρώτη μέρα, με πήρε από τους ώμους και μου είπε: “είμαι ο Αλεξάντερ, ο σκηνοθέτης σου. Από εδώ ο Φαίδωνας, ο φωτογράφος σου. Θέλω να δοκιμάσουμε πράγματα που δεν έχεις ξανακάνει. Θέλουμε να μην παίζεις, να είσαι. Ασε σε εμάς να κάνουμε τα υπόλοιπα. Εσύ είσαι ο Γούντι..” Συγκινήθηκα. Αυτό περίμενα μια ζωή να κάνω....»
Κι αυτό τον οδήγησε στο standing ovation (και το Βραβείο Ανδρικής Ερμηνείας) των Καννών που έχει συνεχιστεί, συμβολικά αλλά διθυραμβικά με διακρίσεις, βραβεία και υποψηφιότητες. Εδώ και μήνες ο Ντερν απολαμβάνει τους προβολείς που άργησαν ακόμα περισσότερο από όσο υπέθεσε ο Καζάν. Στα 78 του χρόνια θα τον δούμε να ξαναπατάει το κόκκινο χαλί των Οσκαρ. Μάλλον θα χάσει το Α' Ανδρικό, αλλά δεν έχει και τόση σημασία. Το σημαντικό είναι ότι επέστρεψε, μετά το «Γυρισμό», μετά από 35 χρόνια, ξανά στην πρώτη σειρά των καθισμάτων της Ακαδημίας.
Κύριε Ντερν, αναφέρατε τον Αλεξάντερ Πέιν ως έναν από τους σπουδαιότερους σκηνοθέτες που έχετε συνεργαστεί – και μάλιστα τον συμπεριλάβατε ανάμεσα σε ονόματα όπως του Αλφρεντ Χίτσκοκ και του Ελία Καζάν...
Ο Καζάν ήταν Ελληνας, ο Αλεξάντερ είναι Ελληνας (γελάει). Ο Καζάν ήταν ιδιοφυής. Και ήταν υπέροχος μαζί μου: εκείνος είναι η αιτία που ξεκίνησα αυτή την καριέρα. Με πίστεψε, με εφοδιάσε με όσα χρειαζόμουν. Στον Καζάν και στον Λι Στράσμπεργκ χρωστάω ό,τι κατάφερα στη ζωή μου. Στο Actors Studio! Στα χρόνια μου, κάθε νέος ηθοποιός ήθελε τρία και μόνο τρία πράγματα: να πάει στην Νέα Υόρκη, να δουλέψει με τον Καζάν, να γίνει μέλος του Actors Studio. Σήμερα τα νέα παιδιά θέλουν δύο πράγματα: ένα αστέρι στη Hollywood Blvd και προσκλήσεις στα πάρτι. Δε θέλουν να συνεχίσουν να σπουδάζουν, δε θέλουν να μοχθούν για την τέχνη τους, δε θέλουν τίποτα από όλα αυτά. Εμείς νιώθαμε ότι δεν ξέρουμε τίποτα και μελετούσαμε. Μέχρι σήμερα αυτό κάνω.
Τι κάνει τον Αλεξάντερ Πέιν να ξεχωρίζει ως σκηνοθέτης;
Ολοι οι σκηνοθέτες που έχω συνεργαστεί ήταν εξαιρετικοί. Ο Τζον Φρανκενχάιμερ, ο Χαλ Ασμπι, ο Γουόλτερ Χιλ, ο Μπομπ Ράφελσον – όλοι υπέροχοι. Είχαν ταλέντο να βρίσκουν τρόπους να σε προκαλούν – ώστε να παίρνεις μεγάλα ρίσκα με την ερμηνεία σου. Τους αποκαλώ την «απόχη μου»: αν έπαιρνες λάθος ρίσκο όταν βουτούσες με το κεφάλι, θα σε διέσωζαν σα δίχτυ ασφαλείας, θα σε έπιαναν στον αέρα σαν απόχη. Και μετά θα σου έλεγαν: πάμε πάλι! Ηταν καταπληκτικοί, αλλά κάπως απρόσωποι στη σχέση τους με τον ηθοποιό. Το μόνο που τους ενδιέφερε ήταν να σε ξαναστείλουν για άλλο ένα σάλτο μορτάλε. Ξανά και ξανά, γύρισμα στο γύρισμα – μέχρι να πετύχουν τη σκηνή που ήθελαν. Ο Αλεξάντερ, όταν βουτάς με το κεφάλι, δεν έχει δίχτυ ασφαλείας. Οταν πέσεις, πέφτει κι αυτός. Κάτω, μαζί σου. Σε σηκώνει στα χέρια του, σε τοποθετεί ξανά στην άκρη του γκρεμού, δίπλα του, και σου λέει: πάμε να δημιουργήσουμε μαγεία. Για αυτό νιώθεις ότι κι εσύ πρέπει να δώσεις τον καλύτερο εαυτό σου. Να του χαρίσεις αυτού του ανθρώπου ό,τι καλύτερο κρύβεις μέσα σου. Σε κάθε λήψη, σε κάθε πλάνο, σε κάθε σκηνή το παλεύεις. Και κάποιες φορές σου βγαίνει αυτή η μικρή μαγεία. Αυτή που μεταμορφώνει την εικόνα σε ταινία και την ταινία σε συναισθηματική όπερα. Επίσης, δεν έχω ξαναδεί σκηνοθέτη πιο πιστό με τους συνεργάτης του. Το συνεργείο του αποτελείται από 80 άτομα – τα 68 έχουν κάνει όλες του τις ταινίες. Και στις 6 ταινίες οι ίδιοι άνθρωποι. Είσαι σ' ένα σετ που όλοι συνεννοούνται με τα μάτια. Και δημιουργούν την ατμόσφαιρα οικογένειας.
Στον «Υπέροχο Γκάτσμπυ» του Τζακ Κλέιτον, 1974
Συνήθως οι σκηνοθέτες σας σκέφτονται όταν έχουν έναν σατανικό ρόλο στα χέρια τους...
Κάτι έχει η φάτσα μου (γελάει). Ο Κουέντιν με πήρε τις προάλλες τηλέφωνο και μου είπε «θέλω να δουλέψεις σε κάτι που γυρίζω (σ.σ. «Django: O Tιμωρός»), αλλά δεν έχεις πραγματικά ρόλο – θα γράψω μια μικρή σκηνή, μόνο και μόνο για να σ' έχω». Το έκανα και χρησιμοποίησε την κοντινή μου λήψη μόνο. Ηθελε τη φάτσα μου, σε στενό κοντινό, να απειλώ έναν τύπο. Κι εγώ τρόμαξα όταν το είδα. Σημείωση: Πρόσφατα μάθαμε ότι για την νέα του ταινία, το «The Hateful Eight», ο Ταραντίνο ξανά πολιορκεί τον Ντερν για έναν ρόλο.
Mε τον κολλητό του Τζακ Νίκολσον στο «The King of Marvin Gardens» του Μπομπ Ράφελσον, 1972
Σε μισό αιώνα καριέρας, έχετε παίξει σε πάνω από 80 ταινίες, έχετε κάνει θέατρο, τηλεοπτικά σίριαλ.Υπήρξε κάτι που σας προκάλεσε στον χαρακτήρα του «Γούντι»;
Κάτι που μου αρέσει αλλά με προκαλεί ταυτόχρονα είναι ότι Αλεξάντερ είναι γρήγορος. Δεν γυρίζει 5 και 6 φορές τη σκηνή. Βέβαια εγώ έχω δουλέψει και με τον βασιλιά του «μία κι έξω», τον κύριο Χίτσκοκ. Στον Χίτσκοκ αν πήγαινε κανείς πλάνο δεύτερη φορά ήταν πολύ τυχερός. Ομως είχε δαιμόνιο ταλέντο και μεγάλη αυτοπεποίθηση. Οπως και ο Αλεξάντερ. Αυτό όμως που απολαμβάνω στο σινεμά του Αλεξάντερ είναι ότι ξέρει να κάνει μία ταινία να αναπνέει. Σου επιτρέπει να καταλάβεις τον ήρωα, τι τρέχει με τη ζωή του ή μέσα στο μυαλό του, χωρίς να νιώθει την επιβλητική ανάγκη να χρησιμοποιήσει διάλογο. Μας επιτρέπει να παρατηρούμε. Δεν μας το λέει. Ο Αλεξάντερ έχει κάνει το δικό του σάλτο μορτάλε που λέγαμε, πολύ πριν εσύ καν υπογράψεις για την ταινία. Εχει βουτήξει στο υλικό, έχει πάρει τα ρίσκα του με τους χαρακτήρες, γιατί πάντα οι ήρωές του είναι γραμμένοι με αντισυμβατικό τρόπο.
Οπότε οφείλεις να του χαρίσεις και μία αντισυμβατική ερμηνεία. Επρεπε να βρω λοιπόν τον τρόπο να εμπλουτίσω την ταινία με μικρές στιγμές. Χειρονομίες, εκφράσεις, δυο βήματα, μια παύση. Για παράδειγμα... (σκέφτεται λίγο) Η σχέση πατέρα-γιου στην ταινία είναι κάτι που ο πατέρας έχει δημιουργήσει. Αυτός φταίει. Το παιδί βρήκε έναν μπαγάσα ενήλικα στη ζωή του. Οταν ο γιος σπάει τον κύκλο, όταν κάνει αυτή την πράξη που κάνει κι ο πατέρας το συνειδητοποιεί, δεν μπορεί καν να τον κοιτάξει στα μάτια. Φοβάται ότι θα καταρρεύσει, θα δει ο γιος του πόσο πραγματικά ευάλωττος είναι. Αυτή η σκηνή, για παράδειγμα, ήταν πολύ απαιτητική για μένα.
Η ταινία αποτελεί μία απομυθοποίηση της παλιότερης γενιάς, της «παλιάς Αμερικής». Είναι μία ταινία συγχώρεσης;
Για μένα το «Nebraska» είναι ένα μόνο πράγμα: ότι πρέπει να πεις στους ανθρώπους στη ζωή σου, αυτό ακριβώς που θέλεις να τους πεις, πριν είναι πολύ αργά. Γιατί διαφορετικά θα περάσεις τα υπόλοιπα χρόνια κατηγορώντας τον εαυτό σου γιατί δε βρήκες ποτέ το χρόνο ή το κουράγιο να το κάνεις. Αν αγαπάς κάποιον, το καλό που σου θέλω είναι τώρα αμέσως να πας να του το πεις. Να τον πάρεις αγκαλιά και να τον κρατήσεις εκεί. Ή αν κάποιος σου φέρθηκε άσχημα, φτύσε τον κατάμουτρα, αντιμετώπισέ τον, πες του ότι σε πλήγωσε. Αν δεν το κάνεις, θα έχεις μία ανεκπλήρωτη ζωή. Και μία ανεκπλήρωτη ζωή σου δημιουργεί όλες τις αναπηρίες συμπεριφοράς και επικοινωνίας με τους ανθρώπους που βλέπουμε και στην ταινία.
Το «Nebraska» κάνει την πρεμιέρα του στις ελληνικές αίθουσες στις 23 Ιανουαρίου.
Δείτε το τρέιλερ του «Nebraska»
.
Kαι δύο ακόμα σκηνές από την ταινία
.
.
Διαβάστε ακόμη:
