Το καλοκαίρι του 1985, ο Φρανσουά Οζόν ήταν 18 ετών. Ενα βήμα πριν την πόρτα της La Femis όπου θα σπούδαζε σινεμά και δύο βήματα πριν την πρώτη του σπουδαστική μικρού μήκους ταινία, το 1988. Δέκα χρόνια ακόμη πριν και το μεγάλου μήκους ντεμπούτο του, το «Sitcom» του 1998, θα τον έβαζε αμέσως στο χάρτη των νέων φιλόδοξων Γάλλων δημιουργών. Και τριαντα πέντε περίπου χρόνια μέχρι την αυγή του 2020, όταν πλέον ο Φρανσουά Οζόν είναι ένας από τους πιο διάσημους σκηνοθέτες της χώρας του και - με ιδιαίτερο χαρακτηριστικό - ένας από τους πιο παραγωγικούς δημιουργούς του ευρωπαϊκού σινεμά με ταινία σχεδόν κάθε χρόνο.
Τρία χρόνια πριν το 1985, το 1982 θα κυκλοφορούσε στην Αγγλία το «Dance on my Grave» του Εϊνταν Τσέιμπερς, η ιστορία δύο νεαρών εφήβων που χαιρετίστηκε με ενθουσιασμό ως μία από τις πρώτες ειλικρινείς απεικονίσεις της ομοφυλοφιλίας σε λογοτεχνία για νέους. Το βιβλίο θα μεταφραζόταν γρήγορα σε πολλές χώρες. Και το 1984 θα το διάβαζε και ο 17χρονος Φρανσουά Οζόν, περιμένοντας τρεις δεκαετίες για να το κάνει ταινία, μεταφέροντας τη δράση σε ένα καλοκαίρι στη Νορμανδία, εκεί όπου ο Αλεξ θα γνωρίσει τον Νταβίντ. Και θα τον ερωτευτεί σε μια ιστορία ενηλικίωσης που μοιάζει σαν να ξεφυλλίζεις ένα εφηβικό μυθιστόρημα, «γραμμένο» με την εφήμερη δύναμη της μνήμης και την διαχρονική σοφία της νοσταλγίας.
Που βρισκόταν όμως το καλοκαίρι του 1985 ο Φρανσουά Οζον; Τον ρωτάμε μέσα από το zoom - είμαστε μαζί με δημοσιογράφους από όλον τον κόσμο, όλοι προσπαθούν να θυμηθούν τα καλοκαίρια που τους άλλαξαν τη ζωή. «Ημουν στην Ισπανία. Ζούσα έναν τρελό έρωτα. Αλλά δεν μπορώ να σας πω λεπτομέρειες, γιατί θα ήταν σχεδόν ακατάλληλο», εξομολογείται, προδίδοντας πως το «Καλοκαίρι του '85» είναι μια ιστορία από αυτές που θα μπορούσε να είχε ζήσει κι ο ίδιος.
Το «Καλοκαίρι του '85» θα ήταν θεωρητικά η πρώτη σας ταινία μεγάλου μήκους. Γιατί χρειάστηκαν τόσα χρόνια για να γίνει πραγματικότητα;
Είναι αλήθεια. Ηταν η πρώτη ιστορία που ήθελα να μεταφέρω στο σινεμά, αλλά ίσως ήμουν πολύ κοντά στην ηλικία των ηρώων. Χρειάζεσαι μια απόσταση όταν μιλάς για πράγματα που αφορούν την εφηβεία σου. Τώρα ένιωσα πως μπορώ να διαχειριστώ καλύτερα τα θέματα που υπάρχουν στο βιβλίο. Οταν το διάβασα ήμουν 17 ετών. Δεν ήξερα καν ότι θα γίνω σκηνοθέτης. Χρειαζόμουν χρόνο για να προσθέσω περισσότερη τρυφερότητα στους χαρακτήρες. Νιώθω πως τώρα μπορώ να τους καταλάβω καλύτερα.
Τι ήταν αυτό που σας άρεσε στην ιστορία των δύο αγοριών;
Νομίζω αυτή η ψευδαίσθηση που σε κυριεύει όταν ερωτεύεσαι για πρώτη φορά. Ονειρεύεσαι τον πρίγκιπα ή την πριγκίπισσα του παραμυθιού και κάποια στιγμή - δυστυχώς - ανακαλύπτεις πως δεν υπάρχει. Και πρέπει να αντιμετωπίσεις την πραγματικότητα, τι είναι τελικά η αγάπη. Για έναν έφηβο, αυτή είναι μια πολύ δύσκολη φάση, σχεδόν ακραία. Αυτό ήταν που λάτρεψα στην ιστορία αυτών των αγοριών.
Πώς επιλέξατε τους δύο κεντρικούς νεαρούς ηθοποιούς; Τι ήταν αυτό που ζητούσατε σε αυτούς;
Εκανα κάστινγκ για να τους βρω. Ηθελα οι δύο ηθοποιοί να είναι κοντά στις ηλικίες των ηρώων. Τον Φελίξ Λεφέμπβρ τον βρήκα σχετικά σύντομα. Είναι ένας από τους πλέον ανερχόμενους νέους ηθοποιούς στη Γαλλία. Ηταν ιδανικός για τον χαρακτήρα του Αλεξ. Ηταν γλυκός και αφελής. Ο Μπενζαμάν ήρθε κι αυτός για το κάστινκ του Αλεξ. Ηταν όμως πολύ πιο μεγάλος και ώριμος για το ρόλο. Εβλεπες στα μάτια του ότι ήταν πολύ πολύ έξυπνος και ήδη είχε ζήσει πολλά πράγματα για τα λίγα του χρόνια. Εμοιαζε ιδανικός για τον Νταβίντ. Εκανα μερικές πρόβες μαζί τους και πήγαν πολύ καλά. Η χημεία τους ήταν καταπληκτική. Και κάτι πολύ σημαντικό, η νέα αυτή γενιά ηθοποιών δεν έχει κανένα πρόβλημα να παίξει γκέι ήρωες. Εχω συναντήσει στο παρελθόν ηθοποιούς που δεν ήθελαν να παίξουν γκέι χαρακτήρες, ειδικά αν ήταν και οι ίδιοι γκέι στη ζωή γιατί πίστευαν πως ο κόσμος θα τους τυποποιήσει. Ο Φελίξ και Μπενζαμάν διασκέδασαν πάρα πολύ αυτό που έκαναν και για μένα ήταν σκέτη ευχαρίστηση να δουλέψω μαζί τους.
Τι σημαίνει η επιλογή μιας ιστορίας από το παρελθόν που προβάλλεται στο παρόν μιας άλλης εποχής για τα LGBTQ+ δικαιώματα και την ορατότητα της κοινότητας;
Δεν κάνω πολιτική με τις ταινίες μου. Δεν είμαι στρατευμένος. Ηταν μια ιστορία που ήθελα να αφηγηθώ εδώ και τριάντα χρόνια. Δεν ξέρω αν η νέα γενιά θα ταυτιστεί με αυτό. Εχουν αλλάξει πολλά, η ιστορία όμως αυτή θα ήταν ίδια και τότε και τώρα.
Νιώσατε ότι το πέρασμα αυτό του χρόνου σας βοήθησε να καταλάβετε καλύτερα και τους ρόλους των γονιών σε αυτήν την ιστορία;
Είναι αστείο που το λέτε, γιατί όταν ξαναδιάβασα το βιβλίο πριν κάνουμε την ταινία, συνειδητοποίησα πως θυμόμουν μόνο την ερωτική ιστορία των αγοριών και δεν είχα δώσει καθόλου σημασία στους γονείς και στους ήρωες που ήταν μεγαλύτεροι από αυτούς. Κι όμως η σκηνές με την μητέρα του Μπενζαμάν ήταν οι πιο συγκινητικές ήδη από το σενάριο. Και γι' αυτό ήθελα να βρω την ιδανική ηθοποιό. Είχα δουλέψει παλιότερα με την Βαλέρια Μπρούνι - Τεντέσκι και ήταν ακριβώς αυτό που χρειαζόταν ο ρόλος. Οπως και ο ρόλος του Μελβίλ Πουπό.
Θα λέγατε ότι είστε νοσταλγικός, στη ζωή και στις ταινίες σας;
Δεν είμαι ιδιαίτερα νοσταλγικός για τη δεκαετία του '80. Ηταν η εποχή του AIDS, του Ρέιγκαν, η ζωή δεν ήταν πολύ εύκολη αν ήσουν γκέι.
Ακόμη κι αν δεν υπάρχει καθόλου μέσα στην ταινία, λίγο μετά το φινάλε σκέφτεσαι πως όλο το φιλμ ίσως να είναι και μια παραβολή για την εποχή του AIDS;
Μπορώ να καταλάβω ότι ένας γκέι θα διαβάσει την ταινία ως μια μεταφορά για όλα όσα συνέβαιναν τη δεκατία του '80 στην κοινότητα, Την ανακάλυψη της σεξουαλικότητας από νέους ανθρώπους που έρχονταν αντιμέτωποι με τον τρόμο του θανάτου. Η αίσθηση αυτή ότι ο έρωτας και ο θάνατος είναι δύο πράγματα τόσο κοντινά. Δεν είναι μια ταινία για το AIDS. Δεν ξέρω αν είμαι έτοιμος ακόμη να κάνω μια ταινία για το AIDS. Ισως μια μέρα, αλλά χρειάζομαι χρόνο.
Δεν κάνω πολιτική με τις ταινίες μου. Δεν είμαι στρατευμένος. Ηταν μια ιστορία που ήθελα να αφηγηθώ εδώ και τριάντα χρόνια. Δεν ξέρω αν η νέα γενιά θα ταυτιστεί με αυτό. Εχουν αλλάξει πολλά, η ιστορία όμως αυτή θα ήταν ίδια και τότε και τώρα.»
Τι αναφορές χρησιμοποιήσατε για να μπείτε στο κλίμα της εποχής; Δείξατε ταινίες στους ηθοποιούς σας;
Τους είπα να δουν εφηβικές ταινίες των 80s, όπως το «Στάσου Πλάι Μου» ή το «Δικο Μου Αϊνταχο» που δεν είναι βέβαια της δεκαετίας του '80. Είχαν δει το «Call me by Your Name» που ήταν πολύ χρήσιμο. Είχαν ανάγκη από κάποιες αναφορές γιατί δεν γνώριζαν τα 80s.
Τι κρύβουν οι επιλογές στο soundtrack; Ηταν δικές σας ή υπάρχουν στο βιβλίο; Και ποιος ακριβώς διάλεξε το «Sailing» του Ροντ Στιούαρτ;
Ο Εϊνταν Τσέιμπερς μπορεί να τοποθέτησε την ιστορία του στα 80s αλλά είχε μάλλον στο μυαλό του τα 60s, τα χρόνια δηλαδή της δικής του εφηβείας. Ετσι κι εγώ αποφάσισα να χρησιμοποιήσω τα τραγούδια με τα οποία μεγάλωσα στα 80s. Ημουν μεγάλος φαν των The Cure, για παράδειγμα, του αγγλικού new wave, οπότε ήταν για μένα σημαντικό να έχω αυτά τα τραγούδια. Αλλά και γαλλικά τραγούδια που ήταν διάσημα εκείνη την εποχή. Το «Sailing» έρχεται από τα 70s. Ψάχναμε ένα τραγούδι για να ταιριάζει με τη σκηνή του χορού. Το «Sailing» είναι τεράστια επιτυχία στη Γαλλία. Ξέρω ότι για τον υπόλοιπό κόσμο είναι ένα πολύ γλυκερό τραγούδι. Εμένα όμως μου αρέσει πολύ...
Κάνετε σχεδόν μια ταινία το χρόνο; Πώς είναι δυνατόν;
Είναι μόνο δουλειά. Σκληρή δουλειά. Και δουλειά. Και είναι κάτι που απολαμβάνω. Ισως είναι θέμα πόθου και επιθυμίας...
Το «Καλοκαίρι του '85» του Φρανσουά Οζόν θα προβάλλεται στις ελληνικές αίθουσες από τις 5 Αυγούστου.
