Από μια χρονιά που προσπάθησε ν' αποβάλλει από πάνω της την πανδημία κι όπου το σινεμά αναζήτησε τη νέα του θέση και ταυτότητα, το Flix επιλέγει 22 πρόσωπα, πράγματα, ιδέες και στιγμές που θα μας φτάσουν ως το 2023.
Η ψηφοφορία των αναγνωστών: Εσύ ψήφισες για την καλύτερη ταινία του 2022;
Πληκτρολογήστε στο Google «Oscars 2022». Πατήστε «εικόνες». Στην πρώτη σειρά, μέσα στις 5 πρώτες φωτογραφίες βγαίνει η εικόνα του Γουίλ Σμιθ να χαστουκίζει τον Κρις Ροκ. Δεν βγαίνει η φωτογραφία του να κρατά το Οσκαρ Α' Ανδρικού για την ερμηνεία του στη «Μέθοδο των Γουίλιαμς» («King Richard»). Δεν βγαίνει κάτι που τον τιμά, αλλά κάτι που τον ταπεινώνει.
Δυστυχώς, αυτή θα είναι η κληρονομιά που θα τον ακολουθεί για χρόνια. Αλλά θα ακολουθεί και εμάς: την Ακαδημία που δεν αντέδρασε ακαριαία με σωστά αντανακλαστικά, τους θεατές στην αίθουσα που μούδιασαν και δεν πήραν θέση, το κοινό που έδειξε ότι ακόμα και σήμερα στη βία απαντάμε με χαβαλέ στα σόσιαλ, μετά με διχασμό και στο τέλος με #cancelculture.
Και το ερώτημα είναι: κάνοντας την ανασκόπησή μας (κι όχι μόνο την κινηματογραφική, αλλά και την κοινωνική, πολιτική, προσωπική) θα μείνει Το Χαστούκι ως ένα μάθημα για όλους, ή θα το απαξιώσουμε με εύκολες, επιδερμικές αντιδράσεις;
Misogynoir: ένας μαύρος κωμικός θα κάνει υποτιμητικά αστεία με στόχο μαύρες γυναίκες για να κερδίσει εύκολα λευκά γέλια»
Το «Αστείο» του Κρις Ροκ
«Τζέντα, σ' αγαπώ. Ανυπομονώ να δω το GI JANE 2 σου!»
Ο Κρις Ροκ κάνει πλάκα με το ξυρισμένο κεφάλι της Τζέιντα Πίνκετ Σμιθ, η οποία έχει δημόσια μοιραστεί τον αγώνα της με αυτοάνοση αλωπεκία - κάτι που την κάνει σε περιόδους μεγάλου άγχους να χάνει τα μαλλιά της. Οχι, δεν ήταν αστείο. Πόνεσε κι αυτό σαν χαστούκι, σαν χτύπημα κάτω από την μέση. Δεν ήταν μία εθελοντική απόφαση να ξυρίσει το κεφάλι της. Ηταν αποτέλεσμα αρρώστιας. Θα το έκανε άραγε αν η Τζέιντα είχε καρκίνο; Αρκετές μαύρες γυναίκες μίλησαν δημόσια μετά για το πώς πολύ συχνά «ένας μαύρος κωμικός θα κάνει υποτιμητικά αστεία με στόχο μαύρες γυναίκες για να κερδίσει εύκολα λευκά γέλια» Από το 2008 υπάρχει ο όρος «Misogynoir», τον χρησιμοποίησε πρώτη η Καθηγήτρια Επικοινωνιολογίας του Πανεπιστημίου Northwestern, Μόγια Μπέιλι.
Μία πράξη ανδρικής βίας που στολίζεται με το περιτύλιγμα «έτσι εμείς οι άντρες παλιάς κοπής υπερασπιζόμαστε τη γυναίκα μας».
Η αντίδραση
Η πρώτη αντίδραση του Γουίλ Σμιθ ήταν να γελάσει. Μετά συνάντησε το παγωμένο πρόσωπο της γυναίκας του. Ισως αισθάνθηκε ευθύνη. Ισως τύψεις. Ισως ο ανδρικός εγωισμός να πήρε το τιμόνι. Πάντως το ότι σηκώθηκε και με αργά, σταθερά, αποφασιστικά βήματα ανέβηκε στη σκηνή, χαστούκισε τον Κρις Ροκ, γύρισε την πλάτη και το ίδιο αργά κατέβηκε στη θέση του ήταν κάτι παραπάνω από μία συνειδητή πράξη βίας. Είχε το ύφος του «άντρα παλιάς κοπής».
Μία πράξη ανδρικής βίας που στολίζεται με το περιτύλιγμα «έτσι εμείς οι άντρες παλιάς κοπής υπερασπιζόμαστε τη γυναίκα μας».
Ομως η μόνη που είχε το δικαίωμα, την επιλογή και την απόφαση να αντιδράσει ή όχι ήταν η Τζέιντα Πίνκετ Σμιθ. Δεν είναι εύκολο να το διακρίνουμε (έξω και μέσα μας), γιατί έχουμε μεγαλώσει με δεκαετίες τέτοιων «ηρωικών» παραδειγμάτων, αλλά αυτή η μάτσο αντίδραση «υπεράσπισης της αδύναμης κορασίδας» είναι άλλο ένα παράδειγμα που κάποιος καθορίζει τη γυναίκα αδύναμη. Πόσες φορές δεν έχετε δει στο δρόμο σ' έναν καβγά μία γυναίκα να επιχειρεί να μιλήσει και τον άντρα να τεντώνει «προστατευτικά» το χέρι και να τη σπρώχνει προς τα πίσω. «Μη μιλάς εσύ, εγώ καθαρίζω».
Η Τζέιντα Πίνκετ Σμιθ δεν μίλησε. Καλώς ή κακώς. Αν δεν είχε αντιδράσει έτσι ο Γουίλ Σμιθ, όλες οι συζητήσεις της επόμενης μέρας θα είχαν επικέντρο το πρόβλημα της αλωπεκία - ίσως να επιμόρφωναν και ένα κομμάτι του κοινού που δεν γνώριζε την αρρώστια και της ψυχολογικές διαστάσεις της. Οι συζητήσεις της επόμενης μέρας θα είχαν στόχο τον Κρις Ροκ. Τη βιαιότητα του αστείου του. Τώρα, βγήκε λάδι. Αυτή είναι η ειρωνία.
Κανείς δεν έστειλε αρμόδιους να τον οδηγήσουν στην έξοδο («μία Ακαδημίας τέχνης δεν ανέχεται τέτοιες συμπεριφορές»). Κανείς από τους θεατές δεν αντέδρασε με γιουχάρισμα ή άλλη αποδοκιμασία. Κανείς δεν σηκώθηκε να φύγει, ως διαμαρτυρία για ό,τι συνέβη...»
Τα ανύπαρκτα αντανακλαστικά της Ακαδημίας
H αλήθεια είναι ότι το σοκ ήταν μεγάλο: ακόμα κι οι PRίστες της Ακαδημίας πρέπει να μην πίστευαν τι είδαν τα μάτια τους και να μούδιασαν. Το πρώτο τους μέλημα ήταν να σωθεί η βραδιά. Μία βραδιά, που όλοι γνώριζαν ότι, λίγες ώρες μερά, θα έχριζε τον Γουίλ Σμιθ νικητή Α' Ανδρικού και, ω πόση ντροπή, να μην είναι στην αίθουσα. Μήπως θα τους κατηγορούσαν κιόλας αν τον είχαν αποβάλλει και του στερούσαν τη στιγμή του;
Κανείς λοιπόν δεν έστειλε αρμόδιους να τον οδηγήσουν στην έξοδο («μία Ακαδημίας τέχνης δεν ανέχεται τέτοιες συμπεριφορές»). Κανείς από τους θεατές δεν αντέδρασε με γιουχάρισμα ή άλλη αποδοκιμασία. Κανείς δεν σηκώθηκε να φύγει, ως διαμαρτυρία για ό,τι συνέβη.
Ολοι έμειναν στις θέσεις τους, όλοι βγήκαν για να παρουσιάσουν τις επόμενες κατηγορίες βραβείων, ο Γουίλ Σμιθ κέρδισε και standing ovation (!) , το ζευγάρι πήγε και στα πάρτι της βραδιάς - σαν να μην συνέβη τίποτα. Σκουπίζοντας κάτω από το χαλάκι το γεγονός. Σε σημείο, που πολλοί θεατές συζητούσαν «κατά πόσο ήταν ένα στημένο αστείο».
Κάποια στιγμή, από τα σόσιαλ της «Η Ακαδημίας καταδίκασε τη βία από όπου προέρχεται» - αποδεικνύοντας πόσο κενή από νόημα είναι αυτή η φράση. Πάντα.
YΓ. Μετά από μέρες ανακοινώθηκε η τιμωρία της Ακαδημίας: ο Γουίλ Σμιθ είναι persona non grata για τις επόμενες 10 τελετές. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν μπορεί να προταθεί για Οσκαρ (ή ακόμα και να το κερδίσει). Απλώς δεν θα είναι καλεσμένος, για 10 χρόνια, στη φιέστα.
Η αγάπη σε κάνει να κάνεις τρελά πράγματα». Οπότε η βία δικαιολογείται ως αγάπη. Χμμ...
O ευχαριστήριος λόγος του Γουίλ Σμιθ
Στα δύο λεπτά που είχε στη διάθεσή του στον ευχαριστήριο λόγο του, ο Γουίλ Σμιθ α) απολογήθηκε στην Ακαδημία κι όχι στον Κρις Ροκ, β) Ξέχασε να ευχαριστήσει την Τζέιντα, γ) μίλησε για τον Ρίτσαρντ Γουίλιαμς ως σύμβολο προς μίμηση για τη παθιασμένη στήριξη προς την οικογένειά του. Ειδικά το τρίτο αξίζει να το δει κανείς λίγο πιο προσεκτικά: σε μία ταινία που υποτίθεται ότι πρέπει να αναδειχθεί η υπεροχή των Βίνους και Σερίνα Γουίλιαμς, τα φώτα είναι στον πατέρα τους. Κι εκεί στέκεται και το Σμιθ. Επίσης είναι ο τρόπος του να δικαιολογήσει και να υπογραμμίσει «έτσι θυσιαζόμαστε εμείς για τις γυναίκες μας».
Μάλιστα, έτσι ολοκληρώνει τον ευχαριστήριο λόγο του: «Η αγάπη σε κάνει να κάνεις τρελά πράγματα». Οπότε η βία δικαιολογείται ως αγάπη. Χμμμμ
Εμείς, μέσα από τα social media
Υπήρχαν δύο ειδών αντιδράσεις από όλους τους υπόλοιπους εμάς, όπως αποτελούμε τη συλλογική, παγκόσμια κερκίδα στην κοινωνική και πολιτική αρένα εκεί έξω (δηλαδή, το ίδιο αδηφάγα και ανώριμα): η μία ήταν υπεράσπισης του ήρωα Σμιθ. Μάλιστα το #GoodJobWill έγινε και trending topic κάποια στιγμή μέσα στη μαύρη νύχτα. Ανάμεσα στους υποστηρικτές υπήρχαν διαφόρων κατηγοριών ομάδες: από μάτσο αρσενικά που χειροκροτούσαν τον άντρα τον σωστό τον πρόστυχο, μέχρι αποπροσανατολισμένες γυναίκες (έχουμε φάει μεγάλο πλύσιμο εγκεφάλου) που τον ευχαριστήσαν για την υπεράσπιση. [Διάσημο παράδειγμα η Τίφανι Χάντις: «Οταν είδα έναν μαύρο άντρα να υπερασπίζεται έτσι την μαύρη γυναίκα του, ένιωσα τόσο δικαιωμένη». WTF?]
Η δεύτερη και μαζικότερη αντίδραση ήταν αυτή που έχουμε συνηθίσει: ο χαβαλές. Ολα είναι πιο εύκολο να τα γελάσεις, παρά να τα πάρεις σοβαρά. Θα βάλεις memes, βιντεάκια, GIFS, θα κάνεις λογοπαίγνια και θα είσαι τόσο cool για τους followers σου. Το να τοποθετείς ψύχραιμα και με ωριμότητα άλλωστε θέλει κόπο.
Κάπως έτσι όπως αφήνεις χώρο σε κάτι πολύ επικίνδυνο. Το οποίο ακολουθεί.
Ε μαύροι είναι τι περιμένεις;»
H δικαίωση του λευκού στερεότυπου για τον μαύρο βίαιο άντρα
Αυτό που πόνεσε πολύ την μαύρη κοινότητα την επόμενη μέρα ήταν η ζημιά που έγινε σε έναν αγώνα που δίνουν εδώ και χρόνια για να δώσουν θετικό πρόσημο στην εικόνα του μαύρου άντρα. Ειδικά στην κινηματογραφική βιομηχανία που καλώς ή κακώς παίζουν μεγάλο ρόλο οι εικόνες, οι ρόλοι, τα σύμβολα και οι εμβληματικοί άνθρωποι, οι Σίντνεϊ Πουατιέ και οι Ντένζελ Ουάσινγκτον σηκώνουν το βάρος στις πλάτες τους για την αξιοπρέπεια, την τιμή, το ήθος του μαύρου αρσενικού.
Ο Γουίλ Σμιθ ήταν «το καλό παιδί» της μικρής (αρχικά) και της μεγάλης οθόνης. Πάντα γελαστός, πάντα φιλικός, πάντα ζεστός, πάντα έτοιμος να δεχθεί το αστείο και να ανταποδώσει με κάτι ανάλογα ευφυές. Τον καμάρωναν, ήταν icon.
Και ξαφνικά τον είδαν, μέσα σε λίγα δευτερόλεπτα (όμως σ' ένα live σόου που προβάλλεται ταυτόχρονα σε όλο τον κόσμο και σε εκατομμύρια θεατών) να υποκύπτει στο κλισέ.
Οι ψύχραιμες μαύρες πένες ανέλυσαν σε υπέροχα κείμενα την επόμενη μέρα την επικινδυνότητα να επιβραβευτεί ο λευκός ρατσισμός βλέποντας αυτή την εικόνα. «Ε μαύροι είναι τι περιμένεις;» Κι αυτό ήταν κάτι που συζητήθηκε και στην περίπτωση του «μπαμπά» όλων μας στα 80ς - του Μπιλ Κόσμπι. Σιγά σιγά τα icons κατέρρεαν και μαζί τους και μία προσπάθεια δίκαιης απεικόνισης της μαύρης κουλτούρας σε (ακόμα) βαθιά ρατσιστικούς καιρούς.
Είναι απαραίτητο και δίκαιο να φέρνουμε τον οποιοδήποτε απέναντι στις ευθύνες του. Να πληρώνει το τίμημα των πράξεών του. Ομως πότε αυτό το αίτημα ικανοποιείται; Πότε σταματά το cancel;»
Η επόμενη μέρα / πώς πάμε παρακάτω;
Ας ξεκινήσουμε από τα εύκολα: απόλυτα δικαιωμένος ο Κρις Ροκ έχει κλείσει συμβόλαιο για το πρώτο live stand-up show με το Netflix. Με τεράστια αμοιβή. Από την άλλη, ο Γουίλ Σμιθ έχει ταινία (το «Emancipation» του Αντουάν Φουκουά) και γνωρίζει πολύ καλά ότι παίρνει στο λαιμό του μία ομάδα συναργατών που δεν φταίνε σε τίποτα, αν η #cancelculture φανεί στο box office.
O Σμιθ βγήκε στο The Daily Show με τον Τρέβορ Νόα και απολογήθηκε ξανά (είχε εντωμεταξύ απολογηθεί και στον Κρις Ροκ και σε όλους πολλές φορές μέσω των σόσιαλ μίντια). Χαρακτήρισε την αντίδρασή του «αδικαιολόγητη», «φρικτή» και έκλαψε ομολογώντας ότι «οι τραυματισμένοι άνθρωποι χρειάζονται δουλειά με τον εαυτό τους για να μην τραυματίζουν άλλους»
Τέλος, απευθύνθηκε στο κοινό που τον έσβησε από το χάρτη λέγοντας ότι τους καταλαβαίνει. «Αν δεν θέλετε να δείτε την ταινία μου, σας καταλαβαίνω. Εχετε κάθε δικαίωμα. Πάρτε το χρόνο και το χώρο σας. Απλά στο μέλλον ελπίζω να σας ξενακερδίσω. Δουλεύω σκληρά για αυτό».
Και πάνω σε αυτό αξίζει να σταθούμε λίγο κι εμείς. Είναι απαραίτητο και δίκαιο να φέρνουμε τον οποιοδήποτε απέναντι στις ευθύνες του. Να πληρώνει το τίμημα των πράξεών του. Να υπάρχει μία δικαιοσύνη στο δράση-αντίδραση.
Ομως πότε αυτό το αίτημα ικανοποιείται; Πότε σταματά το cancel; Πότε επίσης ξεκινά το cancel (από το πρώτο δημοσίευμα μίας κατηγορίας ή μετά την δικαστική απόφαση και την ετυμηγορία; Και κατά πόσο το cancel γνωρίζει βαθμίδες τιμωρίας, ανάλογες με το έγκλημα που κάποιος διέπραξε; Είναι στην ίδια κατηγορία ο Χάρβεϊ Γουάνστιν με τον Λούις Σι Κέι; Ο Μπιλ Κόσμπι με τον Γουίλ Σμιθ; Αν αναζητούμε πραγματική δικαιοσύνη για τα θύματα, δε θα έπρεπε να είμαστε δίκαιοι κι όχι με οριζόντιες απαξιώσεις, με τους θύτες, έτσι δεν είναι;
Ισως το μόνο συμπέρασμα είναι ότι έχουμε πολύ δρόμο ακόμα - όλοι μας. Λευκοί και μαύροι, άντρες και γυναίκες, δημόσια πρόσωπα και απλοί πολίτες, νομοθέτες και ισχυροί άνθρωποι του Χόλιγουντ. Χρειαζόμαστε διαύγεια, μελέτη, ψυχραιμία και δικαιοσύνη. Για να είμαστε έτοιμοι απέναντι στη συγγνώμη του άλλου και να κρίνουμε την ειλικρίνειά της. Για να δώσουμε μία δεύτερη ευκαιρία, που έχουν όλοι δικαίωμα στη ζωή.
Πάντως, ένα χαστούκι ίσως να το χρειαζόμασταν για να ανοίξουμε αυτό τον απαραίτητο διάλογο.
Διαβάστε ακόμη:
Η ανασκόπηση του 2022 από το Flix: : Οταν το σινεμά βγήκε... στο έξω διάστημα
Η ανασκόπηση του 2022 από το Flix: : Οταν οι γυναίκες του Ιράν εξεγέρθηκαν (για όσα το ιρανικό σινεμά έδειχνε για χρόνια)
Η ανασκόπηση του 2022 από το Flix: Οι δύο ταινίες που έβαλαν φωτιά στα social media
H Ανασκόπηση του 2022 από το Flix: Χαμογελάστε, είναι… φονικό!
