Ο Αλεξάντρ Ντεπλά δεν προλαβαίνει.
Τον συναντήσαμε για ένα τέταρτο στον κήπο του Γαλλικού Ινστιτούτου, με αφορμή την επίσκεψη του στην Αθήνα ως Πρόεδρος του 14ου Φεστιβάλ Γαλλόφωνου Κινηματογράφου και ανάμεσα σε όσα συζητήσαμε για την κινηματογραφική μουσική, τον Μάνο Χατζιδάκι, τα playmobil του Γουες Αντερσον και την απόσταση ανάμεσα στον Χάρι Πότερ και το ανεξάρτητο ευρωπαϊκό σινεμά, ο ελληνικής καταγωγής συνθέτης ήταν σαφής: «Εχω το πιο τρελό πρόγραμμα αυτή τη στιγμή στον κόσμο».
Αν κοιτάξετε τη φιλμογραφία του θα το επιβεβαιώσετε, αφού μετράει περισσότερες από 100 ταινίες μέσα σε τρεις δεκαετίες. Μόνο μέσα σε μια χρόνια, το 2012, ο Ντεπλά υπέγραψε τη μουσική σε εννιά ταινίες (ανάμεσά τους στο «Argo» για το οποίο ήταν υποψήφιος και για Οσκαρ Καλύτερης Μουσικής, για το «Zero Dark Thirty», το «Σώμα με Σώμα», το «Rise of the Guardians», το «Cloclo», το «Reality» και το «Moonrise Kingdom») παραδίδοντας εννέα εμπνευσμένα, τελείως διαφορετικά μεταξύ τους soundtrack που κάποιος θα έλεγε πως ο δημιουργός τους αφιέρωσε στο κάθε ένα από αυτά πολύχρονη προσοχή.
Η διαφορά ανάμεσα στον Αλεξάντρ Ντεπλά και κάθε άλλο υπερπαραγωγικό συνθέτη κινηματογραφικής μουσικής αυτή τη στιγμή στη βιομηχανία, είναι πως ο ελληνικής καταγωγής δημιουργός (από Γάλλο πατέρα και Ελληνίδα μητέρα) είναι σίγουρος πως μόνο με συνεχή δουλειά και με τελείως διαφορετικά πράγματα μεταξύ τους μπορεί να εκφράσει το πάθος του για τη μουσική. Αν βλέπατε με πόσο ενθουσιασμό μας μίλησε απλά θα τον πιστεύατε...
Τι διαφορά υπάρχει ανάμεσα στη μουσική και την κινηματογραφική μουσική;
Η κινηματογραφική μουσική φτιάχνεται κυρίως ως μέρος μιας συλλογικής διαδικασίας για να συνοδεύσει μια ταινία. Είναι, όμως, μουσική. Και μπορώ να πω πως οι μεγάλοι συνθέτες τους οποίους θαύμαζα όταν ονειρευόμουν πως ήθελα να γίνω κινηματογραφικός συνθέτης, έκαναν μουσική που μπορούσα να την ακούω ξεχωριστά από την ταινία για την οποία είχε γραφτεί. Υπάρχει πάντα αυτός ο σκοπός: να γράψεις κινηματογραφικής μουσική η οποία να μπορεί να ακούγεται και εκτός της ταινίας.
Ποιοί ήταν αυτοί οι συνθέτες που σας έκαναν να θελήσετε να γράφετε μουσική για το σινεμά;
Ολοι οι μεγάλοι Γάλλοι συνθέτες της nouvelle vague: ο Μορίς Ζαρ, Ζορζ Ντελερού, ο Μισέλ Λεγκράν... Αλλά επίσης, και εκεί ίσως οφείλεται και η ευελιξία μου σε σχέση με το να μπορώ να εργάζομαι στο Χόλιγουντ, γνώριζα καλά την ιστορία της αμερικανικής κινηματογραφικής μουσικής. Μπορεί οι Γάλλοι να εφηύραν την κινηματογραφική μουσική, αλλά οι Αμερικάνοι την έκαναν τέχνη. Ξεκίνησα χρονολογικά με τον Μαξ Στάινερ και τους πρώτους μεγάλους συνθέτες, μετά λάτρεψα τον Τζον Γουίλιαμς που ήταν η κυρίαρχη μορφή των 70s και των 80s - είναι ο τελευταίος ζωντανός master μαζί με τον Ενιο Μορικόνε. Ακουγα μουσικές του Τζέρι Γκόλντσμιθ, του Αλεξ Νορθ, του Νίνο Ρότα. Και δεν μπορώ να μην αναφέρω τον Μάνο Χατζιδάκι και τον Μίκη Θεοδωράκη. Η μητέρα μου τα άκουγε συχνά...
Πώς ξεκινάτε όταν γράφετε μουσική για μια ταινία. Εμπνέεστε από το σενάριο, από την τελειωμένη ταινία ή από τις συζητήσεις με τον σκηνοθέτη της;
Χρειάζομαι να βρίσκομαι κοντά στον σκηνοθέτη και να συζητάμε. Να ανταλλάσω απόψεις. Ο σκηνοθέτης μιας ταινίας έχει ζήσει μαζί της για δύο ή τρία χρόνια και είναι στην πραγματικότητα η ίδια η ταινία. Εγώ έρχομαι στο τέλος της, αν και υπάρχουν φορές που έχω διαβάσει πριν το σενάριο. Στην πραγματικότητα είναι μια διαδικασίας αναζήτησης τι ακριβώς έχει ο σκηνοθέτης στο μυαλό του και τι προσφέρει η ίδια η ταινία ως έμπνευση για τη μουσική. Αναζητώ το δρόμο μου μέσα από την ταινία, χωρίς όμως να την διαταράξω. Συχνά δεν έχω πολύ καιρό για τη σύνθεση ενός soundtrack. Αλλά δουλεύω περισσότερες ώρες προκειμένου να σιγουρευτώ πως το soundtrack που φτιάχνω είναι ο ήχος της ταινίας. Η φωνή της ταινίας.
Πώς ακριβώς συνδυάζετε τις δύο πλευρές σας: του συνθέτη του Χάρι Πότερ και αυτού που συνεχίζει να γράφει παράλληλα μουσική για μικρές ανεξάρτητες ευρωπαϊκές ταινίες;
Ενας συνθέτης προσπαθεί να γράψει από μια σονάτα, ένα κομμάτι για ένα κουαρτέτο μέχρι μια συμφωνία. Ετσι δουλεύω κι εγώ. Δεν φοβάμαι. Χρησιμοποιώ οποιοδήποτε εργαλείο, αρκεί αυτό να είναι το κατάλληλο για την κάθε ταινία. Οταν κάνεις τη μουσική του Χάρι Πότερ χρησιμοποιείς μια συμφωνική ορχήστρα και πατάς πάνω στην αρχική καταπληκτική μελωδία του Τζον Γουίλιμας. Εκεί προσπάθησα να βρω τη δική μου θέση πάνω στη δική του δημιουργία και να είμαι το ίδιο μεγαλειώδης και εμπνευσμένος όσο αυτός. Φυσικά ένα soundtrack σαν αυτό του Χάρι Πότερ απαιτεί από εσένα πολλή ενέργεια, ειδικά όταν συνθέτεις μουσική δυόμιση ωρών. Είναι εξαντλητικό. Αλλά δεν θέλω να κάνω μόνο μεγάλες ταινίες, ούτε να γράφω μόνο μουσική για συμφωνικές ορχήστρες. Λατρεύω τα συμφωνικά soundtrack και ίσως αυτός ήταν ο λόγος για τον οποίο ασχολήθηκα με το σινεμά. Αλλά θέλω να μπορώ να γράφω μικρές ευρωπαϊκές ταινίες, πράγμα που έκανα πάντα. Δεν θέλω να περιοριστώ σε κάτι. Εχω ανάγκη να εμπνέομαι και από τις δύο αυτές πλευρές.
Ποια είναι η μεγαλύτερη διαφορά ανάμεσα στο να δουλεύει κανείς στο Χόλιγουντ ή την Ευρώπη;
Ο άνθρωπος με τον οποίο μιλάω και στις δύο περιπτώσεις είναι ο σκηνοθέτης. Οσο κι αν οι παραγωγοί επεμβαίνουν δημιουργικά ή μη στη δουλειά μου, ο βασικός μου συνεργάτης είναι πάντα ο σκηνοθέτης. Υπήρξα τυχερός, γιατί συνεργάστηκα με σκηνοθέτες στην Αμερική που λατρεύουν το ευρωπαϊκό σινεμά, που το ξέρουν και το παρακολουθούν και το έχουν μελετήσει. Δεν είναι ότι υπάρχει κενό ανάμεσα στις δύο βιομηχανίες. Το ίδιο το Χόλιγουντ ξέρει πως είναι δεν είναι μια οντότητα από μόνο του. Οι άνθρωποι του παρακολουθούν τι συμβαίνει σε ολόκληρο τον κόσμο. Είναι περισσότερο μια πλατφόρμα όπου προσκαλούν καλλιτέχνες απ' όλον τον κόσμο να συνεργαστούν μαζί τους.
Θα γράψετε τη μουσική για το «The Grand Budapest Hotel» του Γουες Αντερσον, φτάνοντας έτσι στην τρίτη συνεργασία σας μαζί του. Τι είναι αυτό που σας κάνει να επιστρέφετε στις ταινίες του;
Ο Γουες αγαπάει τη μουσική. Αγαπάει τη μουσική στις ταινίες. Αγαπάει τη μουσική στις δικές του ταινίες. Και πάντα αναζητά το αναπάντεχο, αλλά και αυτό που θα ταιριάζει απόλυτα στο δικό του σύμπαν. Αγαπάει τις εκπλήξεις... Πολλοί σκηνοθέτες από αυτούς με τους οποίους έχω συνεργαστεί αναζητούν αυτό το στοιχείο της έκπληξης. Περιμένουν από μένα να τους εκπλήξω. Αλλά ο Γουες έχει έναν πολύ δικό του τρόπο να δουλεύει μαζί μου. Ακούει ξεχωριστά το κάθε όργανο μέχρι να αποφασίσει. Είναι σαν να βρίσκεσαι σε έναν παιδότοπο όπου παίζει με τα playmobil του. Εχει πολλή πλακα.
Που μπορεί κάποιος να αναζητήσει την ελληνική σας καταγωγή στο έργο σας;
Σε πολλά μέρη. H μουσική των τίτλων του «Hostage» του 2005 είναι στην πραγματικότητα ένα ζειμπέκικο. Αλλά κανείς δεν το ξέρει. Αλλά ο ρυθμός του είναι αυτός. Μόλις ολοκλήρωσα την καινούρια ταινία του Ρόμαν Πολάνσκι και είναι κυριολεκτικά μουσική εννέα τετάρτων ελληνική. Γιατί η ταινία το ζητούσε... Υπάρχει μπαγλαμάς και μπουζούκι αλλά όλα αυτά μέσα σε μια μεγάλη ορχήστρα. Ενας παράξενος συνδυασμός.
Και στον τρόπο με τον οποίο σκέφτεστε;
Είμαι παθιασμένος και ήρεμος ταυτόχρονα, όπως μπορούν να είναι οι Ελληνες.
Ακούστε παρακάτω μερικά από τα μουσικά κινηματογραφικά θέματα του Αλεξάντρ Ντεπλά:
