H ταινία
Κύπρος, 1936. Εν μέσω μιας καταστροφικής επιδημίας φυματίωσης, ένας ευρηματικός γιατρός προσπαθεί πάση θυσία να σώσει τις ζωές των ασθενών του και να τους προστατέψει από το κοινωνικό στίγμα της ασθένειας. Η ταινία είναι βασισμένη στις εμπειρίες του Δρ. Τάκη Ευαγγελίδη, ο οποίος ήταν πνευμονολόγος στο σανατόριο Αθαλάσσας κατά την εποχή της Αγγλοκρατίας.
Η σκηνοθέτης
Η Αργυρώ Νικολάου είναι Κύπρια σκηνοθέτης που ζει και εργάζεται στη Νέα Υόρκη. Το μικρού μήκους ντοκιμαντέρ της «Ι, Τony» (2020), προβλήθηκε στο POFF Shorts - Tallinn Black Nights Film Festival και έλαβε τιμητική διάκριση στο Los Angeles Greek Film Festival. Η πρώτη μεγάλου μήκους ταινία της, «Εκσκαφείς» (υπό ανάπτυξη), επιλέχθηκε για το Midpoint Feature Launch 2023 και κέρδισε το βραβείο connecting cottbus στο Karlovy Vary Eastern Promises Industry Days 2023. Η Αργυρώ κατέχει διδακτορικό σε Συγκριτική Λογοτεχνία από το Πανεπιστήμιο Χάρβαρντ και είναι Καλλιτεχνική Διευθύντρια του Διεθνούς Φεστιβάλ Κινηματογραφικές Μέρες - Κύπρος.
5 ερωτήσεις για το «Αθαλάσσα»
Πώς επιλέξατε το θέμα της ταινίας σας, ποια ήταν η αρχική ιδέα, ποια η ανάγκη να αφηγηθείτε αυτή την ιστορία;
Η ταινία μικρού μήκους «Αθαλάσσα» είναι βασισμένη σε πραγματικά γεγονότα, όπως αυτά καταγράφονται στο αυτοβιογραφικό διήγημα «Στα Σύνορα της Σιωπής» του Δρ. Τάκη Ευαγγελίδη, ενός Κύπριου πνευμονολόγου που πρωτοστάτησε στην καταπολέμηση της φυματίωσης στην Κύπρο στις αρχές του 20ού αιώνα. Το διήγημα περιγράφει την εμπειρία του Δρ. Ευαγγελίδη στο σανατόριο Αθαλάσσας, το μόνο κρατικό ίδρυμα που περιέθαλπτε φυματικούς στο νησί κατά την Αγγλοκρατία τη δεκαετία του 1930. Στην Κύπρο του 1936, τη χρονιά που διαδραματίζεται η ταινία, η φυματίωση θέριζε φτωχούς και πλούσιους, μορφωμένους και μη, Κύπριους και ξένους.
Πριν να ασχοληθώ με την ταινία - που ξεκίνησε ως ντοκιμαντέρ για τον γιατρό σε συνεργασία με τους απογόνους του αλλά μετεξελίχθηκε σε ταινία μυθοπλασίας όταν βρήκα το διήγημα του γιατρού - δεν ήξερα πολλά για τη νόσο της φυματίωσης. Η φυματίωση, που ονομαζόταν και «φθίσις» για τον τρόπο με τον οποίο έφθινε το ανθρώπινο κορμί, έπληττε εκατομμύρια ανθρώπους ανά την υφήλιο, χωρίς καμιά ελπίδα για ίαση, μέχρι την ανακάλυψη της στρεπτομυκίνης, της πιο αποτελεσματικής αντιφυματικής αντιβίωσης, το 1952. Μέχρι τις μέρες μας, η φυματίωση σκοτώνει 1,5 εκατομμύρια τον χρόνο ανά το παγκόσμιο. Παρόλ' αυτά, η ασθένεια και τα θύματά της έχουν σχεδόν ξεχαστεί.
Οι εμπειρίες μας από την πανδημία COVID-19 έφεραν τη θεματική της φυματίωσης, και τον κοινωνικό αντίκτυπο που είχε η ασθένεια αυτή, απρόσμενα κοντά μας. Η κοινωνική απομόνωση των ασθενών στην Κύπρο του 1930, ο φόβος τους για το μέλλον, αλλά και το θάρρος και η ευσπλαχνία του ιατρικού προσωπικού με συγκίνησαν ιδιαίτερα. Ηθελα πολύ να φέρω αυτή τη μέχρι τώρα άγνωστη πτυχή της Κυπριακής ιστορίας στη μεγάλη οθόνη.
Πέρα από την προοπτική που έχει η ταινία να ενημερώσει και να ευαισθητοποιήσει το κοινό πάνω στα θέματα δημόσιας υγείας και της ιστορίας της Κύπρου, το προσωπικό δράμα που βιώνουν οι δύο κύριοι χαρακτήρες της ταινίας, γιατρός και ασθενής, υπογραμμίζει το εύθραυστο της ανθρώπινης ζωής, αλλά και τη διαχρονική πολυτιμότητα των ανθρώπινων σχέσεων ως πηγή ελπίδας και ίασης.
Ποια είναι η μεγαλύτερη πρόκληση του να είσαι σκηνοθέτης στην Ελλάδα σήμερα; Τι σας δυσκόλεψε στην πραγματοποίηση της ταινίας, τι σας έφερε μεγάλη χαρά, ή τι σας εξέπληξε - θετικά ή αρνητικά;
Δεν γνωρίζω τις συγκεκριμένες προκλήσεις του ελλαδικού χώρου, αλλά γενικά το να είσαι σκηνοθέτης που ασχολείται με τον ανεξάρτητο κινηματογράφο είναι δύσκολο όπου και να είσαι, ακόμη και στις ΗΠΑ όπου παραδοσιακά υπάρχουν αρκετές χρηματοδοτικές ευκαιρίες για τον κινηματογράφο. Οι πρόσφατες απεργίες των ηθοποιών και των σεναριογράφων ακόμη και στο Χόλιγουντ αποδεικνύουν τις προκλήσεις που θα συνεχίζει να αντιμετωπίζει ο χώρος μας με την ανάπτυξη της τεχνολογίας τεχνητής νοημοσύνης αλλά και με τις συχνά άνισες απολαβές των επαγγελματιών στην κινηματογραφική βιομηχανία.
Κάτι που με χαροποιεί ιδιαίτερα είναι που έχω την ευκαιρία να κάνω ταινίες στη γενέτειρά μου, την Κύπρο, και να κάνω έρευνα πάνω σε πτυχές της κυπριακής πραγματικότητας που παραμένουν άγνωστες ή και περιθωριοποιημένες. Αυτή η διαδικασία πάντα περιλαμβάνει όμορφες εκπλήξεις και ανακαλύψεις. Για παράδειγμα, θυμάμαι τη μέρα που, κατά τη διάρκεια της έρευνάς μου για την «Αθαλάσσα», συνειδητοποίησα πως μερικά από τα κτίρια του σανατορίου ακόμη στέκουν. Τα γνώριζα στον σύγχρονό τους ρόλο, ως κτίρια των κρατικών υπηρεσιών ψυχικής υγείας, αλλά δεν είχα ιδέα για τον αρχικό σκοπό τους… Εν τέλει κάναμε τα εξωτερικά γυρίσματα εκεί, και τα εσωτερικά γυρίσματα στην κλινική του ίδιου του Δρ. Ευαγγελίδη, κι αυτά τα στοιχεία δίνουν στην ταινία ένα αδιαμφισβήτητο συσχετισμό με την πραγματικότητα που ήταν σημαντικός για μένα ως σκηνοθέτη.
Η «Αθαλάσσα» ήταν ένα περίπλοκο εγχείρημα. Μια ταινία εποχής έχει πολλές δυσκολίες, και είμαι πραγματικά ευγνώμων στους παραγωγούς μας, Μάριο Στυλιανού και John Evangelides, αλλά και στην δημιουργική παραγωγό μας Ανίτα Μιχαηλίδου, η οποία μαζί με την καταπληκτική Production Designer μας, τη Σόσε Εσκιτζιάν, την Αννη Βασιλείου και τον Στέφανο Αθηαινίτη στα κοστούμια κατάφεραν να δημιουργήσουν τον χώρο και την ατμόσφαιρα της εποχής, αλλά και του σανατορίου, τόσο πετυχημένα.
Είναι οι πλατφόρμες και η νέα πραγματικότητα του streaming μια ευκαιρία για τη διανομή και προβολή της μικρού μήκους ταινίας; Πού στέκεστε στο δίλημμα αίθουσες ή πλατφόρμες;
Το streaming και το διαδίκτυο γενικότερα είναι σίγουρα μια σημαντική ευκαιρία διανομής για τις ταινίες μικρού μήκους. Αλλά αυτό δεν αντικαθιστά την εμπειρία της συλλογικής θέασης που έχει κανείς στις αίθουσες και στα φεστιβάλ. Το σινεμά το κάνουμε με γνώμονα τη μεγάλη οθόνη, πάντα.
Τι σημαίνει το Φεστιβάλ Δράμας για σας, αλλά και για το σημερινό ελληνικό κινηματογραφικό τοπίο; Τι σημαίνουν οι συνεχείς επιτυχίες της ελληνικής ταινίας μικρού μήκους στο διεθνές τοπίο;
Είμαι πολύ ευτυχισμένη που η «Αθαλάσσα» επιλέχθηκε για το σημαντικότατο αυτό φεστιβάλ που προωθεί το ελληνικό και ελληνόφωνο σινεμά αλλά και τη μικρού μήκους φόρμα, την οποία αγαπώ ιδιαίτερα. Οι επιτυχίες της ελληνικής ταινίας μικρού μήκους στο διεθνές τοπίο είναι κάτι που πρέπει να μας χαροποιεί όλους μιας και στρέφει το βλέμμα προς τις ελληνικές και ελληνόφωνες παραγωγές γενικότερα, βοηθώντας στην περαιτέρω ανάπτυξη της κινηματογραφικής κουλτούρας σε Κύπρο και Ελλάδα.
Ο,τι κι αν γίνει το σινεμά θα επιβιώσει γιατί...
...είναι αναντικατάστατο.
Δείτε εδώ το παλαιότερο ντοκιμαντέρ μικρού μήκους «Ι, Tony» (2020), σε συν-σκηνοθεσία Αργυρώς Νικολάου και Margaux Fitoussi.
I, TONY from Argyro Nicolaou on Vimeo.
Δείτε εδώ το τρέιλερ του «Αθαλάσσα»:
Athalassa short film - teaser from Argyro Nicolaou on Vimeo.
Αθαλάσσα | Σκηνοθεσία, Σενάριο: Αργυρώ Νικολάου | Παραγωγοί: Μάριος Στυλιανού, John Evangelides | Διεύθυνση Φωτογραφίας: Νικόλας Στυλιανού | Μοντάζ: Στάμος Δημητρόπουλος | Production Design: Sossee Eskidjian | Μουσική: Γιώργος Καλλής | Σχεδιασμός Ηχου, Μιξ: Marco Lopez | Πρωταγωνιστούν: Νεκτάριος Θεοδώρου, Δημήτρης Χειμώνας | Μαζί με τους: Κωνσταντίνο Αλκιβιάδη, Ερντογάν Καβαζ, Δημήτρη Αντώνιου, Paul Stewart, Nadine Tsielepis
