Ο Δημήτρης Κουτσιαμπασάκος είναι ο ένας από τους σκηνοθέτες που έφεραν το ελληνικό κινηματογραφικό ντοκιμαντέρ κοντά στο κοινό, ήδη από το τέλος της δεκαετίας του ’90, με το «Ο Ηρακλής, ο Αχελώος και η Γιαγιά μου». Τώρα, με τη νέα του ταινία, χαράζει μια πρωτότυπη διαδρομή, ακολουθώντας την καρότσα ενός περιοδεύοντος μανάβη στα χωριά της Πίνδου, παρακολουθώντας τους κατοίκους που, καθώς ψωνίζουν τα ζαρζαβατικά τους, αποκαλύπτουν μικρά κομμάτια της ζωής τους, σε όλη την κλίμακα από το ξεκαρδιστικό στο σπαρακτικό, από το πολιτικό στο ερωτικό και το… κλιματολογικό!
Ο «Μανάβης» έκανε την πρεμιέρα του στο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης και τιμήθηκε με το Βραβείο Κοινού. Ξεκίνησε, με τρόπο ασυνήθιστο και τόσο ταιριαστό, τις προβολές του από τα Τρίκαλα, στην περιοχή όπου γυρίστηκε άλλωστε. Συνέχισε με τη Θεσσαλονίκη κι έρχεται τώρα στην Αθήνα, για να συστήσει τον κόσμο του στους θεατές, στην Ταινιοθήκη. Ο Δημήτρης Κουτσιαμπασάκος μίλησε στο Flix για την ταινία του, για όσα αγαπάει στο σινεμά και για πράγματα που είναι πιο κοντά μας απ’ όσο νομίζουμε.
Τι σημαίνει για σένα «ανθρωποκεντρικό ντοκιμαντέρ», αν συμφωνείς ότι αυτός ο ορισμός χαρακτηρίζει τις ταινίες σου. Γιατί το προτιμάς από τις ταινίες μυθοπλασίας;
Ο όρος «ανθρωποκεντρικό ντοκιμαντέρ» πιστεύω πως χαρακτηρίζει περισσότερο τη θεματολογία των ταινιών μου παρά το ύφος τους. Με την έννοια ότι σε κάθε ταινία μου μέχρι τώρα εστιάζω σε χαρακτήρες ενταγμένους σε ένα συγκεκριμένο κοινωνικό περιβάλλον εύκολα αναγνωρίσιμο από τους περισσότερους ανθρώπους. Ομως προσπαθώ να τους προσεγγίζω κάθε φορά διαφορετικά. Οσον αφορά το αν το προτιμώ από τις ταινίες μυθοπλασίας δεν θα το έλεγα. Ντοκιμαντέρ και μυθοπλασία είναι για μένα δυο όψεις του ίδιου νομίσματος, της κινηματογραφικής ταινίας. Δεν το διαχωρίζω. Αγαπώ και μ' αρέσει να ασχολούμαι και με τις δυο πλευρές του. Ασε που και το ντοκιμαντέρ είναι κι αυτό ως ένα βαθμό μια μορφή... μυθοπλασίας.
Πόσο συνειδητή επιλογή ήταν στην ταινία να διαφαίνονται διακριτικά οι επιδράσεις της οικονομικής κρίσης στην ελληνική επαρχία;
Ηταν κάτι το οποίο με έκπληξη διαπίστωσα στο γύρισμα και μου έκανε μεγάλη εντύπωση. Σίγουρα η κρίση είναι κάτι που τους απασχολεί αλλά για αυτούς τους ανθρώπους οι δυσκολίες δεν είναι κάτι καινούριο. Και πριν την «κρίση» δύσκολα περνούσαν. Οπότε... συνηθισμένα τα βουνά απ' τα χιόνια. Ισως και να αισθάνονται σε κάποια πράγματα πιο ασφαλείς από τον άνθρωπο της πόλης. Δηλαδή ξέρουν πως ό,τι και να γίνει αποκλείεται να πεινάσουν. Γιατί έμαθαν να ζουν μέσα στην φύση.
Πώς κατάφερες να κερδίσεις την εμπιστοσύνη του μανάβη, της οικογένειάς του και των ντόπιων;
Σ' αυτό που είναι ίσως το πιο δύσκολο κομμάτι για έναν κινηματογραφιστή που κάνει ντοκιμαντέρ, να δημιουργήσει δηλαδή μια σχέση εμπιστοσύνης με τους ανθρώπους που είναι μπροστά από την κάμερα, εγώ στάθηκα τυχερός. Επειδή κατάγομαι από αυτήν την περιοχή και αυτή η ταινία δεν είναι η πρώτη που κάνω εκεί, αυτό λειτούργησε καταλυτικά και οι άνθρωποι ένιωσαν εμπιστοσύνη απέναντί μου. Αισθάνθηκαν δηλαδή πως είμαι ένας από αυτούς και δεν θα τους «προδώσω». Ετσι ανοίχτηκαν.
Πώς πιστεύεις ότι η ταινία μπορεί να είναι «χρήσιμη» για το θεατή της;Δεν μπορώ να είμαι σίγουρος για αυτό που θα πω γιατί οι ταινίες λειτουργούν πολλές φορές με τον πιο απρόβλεπτο τρόπο στο θεατή. Μακάρι οι θεατές να απολαύσουν την ταινία και να προβληματιστούν πάνω σε ένα κόσμο που πιστεύω ότι μας αφορά περισσότερο από όσο ίσως νομίζουμε.
Πόσο εύκολο ή δύσκολο είναι να κάνεις ένα ντοκιμαντέρ – ή μια οποιαδήποτε ταινία – στην Ελλάδα σήμερα και τι δυσκολίες ή χαρές αντιμετώπισες εσύ στην παραγωγή σου;
Η κατάσταση στον κινηματογράφο στην Ελλάδα είναι λίγο... τραγελαφική. Σίγουρα τώρα είναι πιο εύκολο να βρεις μηχανήματα και υπηρεσίες σε καλές τιμές. Επίσης υπάρχουν πολλές και καλές ιδέες! Γιατί όπως γνωρίζουμε οι εποχές κρίσης κινητοποιούν τους καλλιτέχνες. Από την άλλη πλευρά όμως το γεγονός πως δεν υπάρχουν καθόλου μα καθόλου χρήματα - ιδιαίτερα για τον κινηματογράφο - είναι εφιαλτικό. Γιατί μια καλή ταινία είναι πάνω απ' όλα αποτέλεσμα της διαθεσιμότητας των συντελεστών της. Κι αυτό σήμερα δεν μπορείς να το ζητήσεις απ' τους συνεργάτες σου. Μπορείς μόνο να παρακαλάς...
