Αν έχεις μεγαλώσει στα '90ς, όταν ακούς Army of Lovers θέλεις να τραγουδήσεις I cry, I pray, mon dieu, ή car à la plage de Saint Tropez we have a dirty love affair. Αν έχεις μεγαλώσει στην Ελλάδα γενικώς, μάλλον γνωρίζεις πολύ λίγα για το... αυθεντικό Army of Lovers και όχι το αγαπημένο σουηδικό ποπ συγκρότημα: τον λόχο εκείνο της αρχαίας Θήβας που ονομάστηκε «Ιερός» και που πολέμησε με μοναδική ρομή κι αυτοθυσία - κι υπήρχε λόγος γι' αυτό. Οπως υπάρχει λόγος που δεν ξέρεις αρκετά για την ιστορία του.
Ωρα να μάθεις, με το νέο ντοκιμαντέρ του Λευτέρη Χαρίτου, «Army of Lovers», που προβάλλεται σήμερα, Παρασκευή, 13 Ιουνίου, στις 21.00, στον θερινό κινηματογράφο Ανεσις, με τον σκηνοθέτη παρόντα για ερωταποκρίσεις στο τέλος. Ο Χαρίτος δεν είναι καινούριος στο ντοκιμαντέρ, έχοντας στο βιογραφικό του και το «Dolphin Man» - τις δυο ταινίες συνδέει ένα ακόμα πρόσωπο, αφηγητής εδώ είναι ο Ζαν-Μαρκ Μπαρ.
Ποια είναι, όμως, η ιστορία του Ιερού Λόχου; Κατά σύμπτωση πριν δυο χρόνια το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης, με την έκθεση Χαιρώνεια, 2 Αυγούστου 338 π.Χ.:Μια μέρα που άλλαξε τον κόσμο βυθίστηκε στο ίδιο σύμπαν και, στην πορεία, έγινε συνεργάτης της ταινίας. Ο Ιερός Λόχος ήταν ένα σώμα επίλεκτων στρατιωτών που συγκροτήθηκε στη Θήβα το 379 π.Χ. και για τέσσερις δεκαετίες πολέμησε αήττητο, κυρίως τους Σπαρτιάτες που συνεχόμενα απειλούσαν την περιοχή. Γιατί η δύναμή τους ήταν αξεπέραστη; Γιατί αποτελούνταν όχι από 300 άτομα, αλλά από 150 ζευγάρια ανδρών. Την εποχή που η ομοφυλοφιλία και η παιδεραστία ήταν συνήθης πρακτική σε όλη την (κατόπιν εννοούμενη ως) Ελλάδα, βλέπε Σωκράτης - Αλκιβιάδης, και η γενική αντίληψη ήταν πως οι έφηβοι ωφελούνταν από μία σχέση, πνευματική αλλά και απολύτως ερωτική, μ' έναν μεγαλύτερο άνδρα που θα τους καλλιεργούσε και νουθετούσε, η Θήβα είχε προχωρήσει ένα βήμα παραπέρα.
Εκεί η ομοφυλοφιλία (των ανδρών, ποτέ των γυναικών όμως), συνηθιζόταν αλλά και στηριζόταν από την πόλη, ενώ οι άνδρες μεγαλώνοντας, είτε παντρεύονται με γυναίκες είτε όχι, μπορούσαν να διατηρούν ερωτική σχέση με συνομήλικό τους άντρα, ακόμα και να τον παντρευτούν. Αυτό πλέον αποδεικνύεται - εκείνο που ζει ακόμα στη σφαίρα του θρύλου είναι πως τα ζευγάρια ανδρών του Ιερού Λόχου ήταν και ερωτικοί σύντροφοι, παρότι οι ενδείξεις εκεί δείχνουν. Αρα, σε μια ιδέα ταυτόχρονα σαδιστική αλλά και στρατηγικά ιδιοφυή, οι άνδρες του Ιερού Λόχου ρίχνονταν ακόμα πιο μανιασμένα στη μάχη γιατί προστάτευαν όχι μόνο την πόλη-κράτος τους, αλλά τον σύντροφό τους.
Το τέλος του λόχου έφτασε το 338 π.Χ., στη μάχη της Χαιρώνειας, όπου οι δυνάμεις του Φιλίππου Β' της Μακεδονίας και του 18χρονου, τότε, γιου του, Αλέξανδρου, εξόντωσαν και τους 300 άνδρες του σώματος. Θαμμένοι στο πεδίο της μάχης όπου έπεσαν, οι 300 ξεχάστηκαν από την ιστορία.
Σε μια άλλη εποχή, με άλλες ιδέες και πρακτικές, το 1880, ο πρωτοπόρος αρχαιολόγος Παναγιώτης Σταματάκης ανακάλυψε τον ομαδικό τους τάφο. Η έρευνά του εστίαζε στο Λιοντάρι της Χαιρώνειας, το πολύ πιο γνώριμο ταφικό μνημείο, αλλά όπως συμβαίνει μαγικά στις αρχαιολογικές ανασκαφές, λίγο πιο δίπλα ανακάλυψε τον τάφο. Τον άνοιξε, βρήκε τοποθετημένους τακτικά και γεωμετρικά τους σκελετούς και τους αποτύπωσε με το μολύβι στο σημειωματάριό του, έναν-έναν, αριθμώντας τους, καταγράφοντας τα τραύματά τους, τα χαρακτηριστικά τους, αλλά και τη στάση της ταφής τους, ανά δύο, συχνά με τα χέρια τους ν' αγκίζονται, ή τους αγκώνες τους μπλεγμένους για πάντα. Αποτύπωσε και μετά... ξανάκλεισε τον τάφο, κάνοντας την κατοπινή αρχαιολογία να αμφισβητεί την ύπαρξή του και αυτή του Ιερού Λόχου. Οχι όμως πριν στείλει, ασβεστωμένους και προστατευμένους, κάποιους σκελετούς στα εργαστήρια. Ενας μόνο από αυτούς τους, χαμένους ως τότε, σκελετούς, βρέθηκε το 2019 στο υπόγειο του Αρχαιολογικού Μουσείου της Αθήνας, μαζί με ημερολόγια ανασκαφών.
Αυτή την ιστορία και τη συνέχειά της μελετά το ντοκιμαντέρ σε τρεις άξονες και σε τρία φορμά. Από τη μια πλευρά, στο κομμάτι της έρευνας, διακεκριμένοι ιστορικοί, αρχαιολόγοι, ερευνητές, άλλοι επιστήμονες, με το κύρος της γνώσης τους αλλά και τον ενθουσιασμό μικρού παιδιού μπροστά σε μια συναρπαστική ανακάλυψη, ψάχνουν, καταγράφουν, εξηγούν. Από την άλλη πλευρά, η σύνθετη και αινιγματική πορεία και ιδιοσυγκρασία του Παναγιώτη Σταματάκη αποτυπώνεται δραματοποιημένα. Κι από την τρίτη και πιο συγκινησιακή πλευρά, με animation ζωντανεύει μια μυθοπλαστική ιστορία δυο ιερολοχιτών, της σχέσης, του έρωτα, της συντροφικότητας, της ζωής και του θανάτου τους. Αυτό το κομμάτι έχει σκηνοθετήσει η Εφη Παππα, με υπέροχα σχέδια του Pan Pan και μιας ομάδας δώδεκα animators από την Αυστρία.
Ο Λευτέρης Χαρίτος μοιράζεται μαζί μας ό,τι του προκάλεσε τα εντονότερα συναισθήματα στη διαδικασία του γυρίσματος και μετά: «Στην ταινία υπάρχει μία ειδικός που ασχολείται με τα οστά, η Μαρία Λίστον, η οποία έρχεται για να μελετήσει τον σκελετό που βρέθηκε στο υπόγειο του Αρχαιολογικού Μουσείου. Ακολουθούμε το ταξίδι αυτού του σκελετού: την τεράστια συγκίνηση του Σταματάκη που ανακαλύπτει τον ομαδικό τάφο. Τη σύγχρονη εποχή όπου φτάνουν, όντως, στην Ελλάδα οι τρελοί επιστήμονες με απίστευτο ενθουσιασμό. Ειδικά η Μαρία Λίστον μελετάει τα κόκκαλα, τα τραύματα και μέσα απ' αυτά καταλαβαίνει τι έχει συμβεί σ' έναν στρατιώτη στη μάχη. Βλέπεις τον Σταματάκη που βάζει έναν σκελετό σε ασβέστη, του φτιάχνει ένα κρεβατάκι για να μη διαλυθεί, ένα σκελετό αιώνων, που τον βρήκε πριν από πάνω από εκατό χρόνια και που τον βλέπεις τώρα, με τη Λίστον, σ' ένα εργαστήριο, πάνω σ' ένα τραπέζι κι εκείνη, με το πινελάκι της, σιγά-σιγά τον αποκαλύπτει.
Στην αναπαράσταση καταλαβαίνεις ότι μέσα σε πολλούς αιώνες έχει «επιζήσει» ένας άνδρας από τη μάχη της Χαιρώνειας και στο σήμερα νιώθεις πραγματικά την τρέλα που μπορεί να πιάσει κάποιον, ότι μια ζωή από το 300 πχ τη βλέπεις τώρα μπροστά σου και γνωρίζεις την περιπέτειά του, πού πέθανε, πού θάφτηκε, ποιος τον ανακάλυψε για να φτάσει στα χέρια μια επιστήμονα από τον Καναδά που κάνει csi στα κόκκαλα. Που θα σου πει, εδώ είναι ένα τραύμα, του έχει σπάσει τον ώμο κάθετα, άρα πληγώθηκε από ύψος, άρα υπήρχαν ιππείς στη μάχη, μάλλον του κατάφερε ένα δόρυ και του έσπασε την κλείδα. Tο ταξίδι μέσα στο χρόνο είναι πολύ συγκινητικό. Μπορεί να μην ξέρουμε αν ο θρύλος του Ιερού Λόχου ισχύει, όμως ο σκελετός αυτός είναι αληθινός!»
Ισως, έτσι, για πρώτη φορά στη δική μας εποχή, αυτή που προσπαθεί ν' ανοίξει το μυαλό και την καρδιά της, η κοινωνία ν' αποδεχτεί στοιχεία που φάνταζαν απαγορευτικά στο παρελθόν, να κατανοήσει τη σχετικότητα του χρόνου και της ηθικής του και να μάθει περισσότερα. Κανένα καλύτερο δώρο για το σήμερα και για τον μήνα pride, από το «Army of Lovers» στην οθόνη.
Το «Army of Lovers» προβάλλεται σήμερα, Παρασκευή, 13 Ιουνίου, στις 21.00, στον θερινό κινηματογράφο Ανεσις, με τον σκηνοθέτη παρόντα για ερωταποκρίσεις στο τέλος.
Army of Lovers - info Μια παραγωγή της Anemon (Ελλάδα) και της Epo-Film (Αυστρία), σε συμπαραγωγή με την ΕΡΤ, το ZDF, το ARTE και το ORF. Υλοποιήθηκε σε συνεργασία με τα δίκτυα SBS, Hearst Networks, History Italy, TV5 Québec και με την υποστήριξη των ΕΚΚΟΜΕΔ (Tax Rebate and NextGenerationEU programme), Fernsehfonds Austria και Creative Europe | Τη διανομή της ταινίας έχει αναλάβει η ZED | Σκηνοθεσία: LEFTERIS CHARITOS | Σενάριο: REA APOSTOLIDES, YURI AVEROF, DANIELLE PROSKAR | Αφήγηση: JEAN-MARC BARR | Animations: EFFIE PAPPA, PAN PAN, BENJAMIN SWICZINSKY | Διεύθυνση Φωτογραφίας: CARLOS MUÑOZ GÓMEZ-QUINTERO, HARALD STAUDACH, ALEXANDROS STIGAS | Μοντάζ: YURI AVEROF | Συνθέτης: CHRISTOF UNTERBERGER | Σύμβουλος Παραγωγής: JAMES ROMM | Παραγωγοί: REA APOSTOLIDES, YURI AVEROF, HEINRICH MAYER-MORONI
