Η δεύτερη μέρα του 63ου Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης πήρε την σκυτάλη από την (και) πολιτική τελετή έναρξης την προηγούμενη ημέρα, για να αναδείξει ένα από τα σημαντικότερα κοινωνικά θέματα αυτή τη στιγμή στον πλανήτη - την εξέγερση των γυναικών στο Ιράν.
Αφορμή, αιτία και ισχυρός λόγος για να μιλήσεις για ατομικά δικαιώματα η νέα ταινία του Τζαφάρ Παναχί, «Αρκούδές Δεν Υπάρχουν», μια ταινία μέσα στην ταινία που ο Ιρανός δημιουργός ολοκλήρωσε ενώ παραμένει σε συνθήκες κράτησης στη χώρα του. Παρούσα στην προβολή που παρουσίασε η Γενική Διευθύντρια του Φεστιβάλ Ελίζ Ζαλαντό, η Μίνα Καβάνι, ηθοποιός της ταινίας - με το πανό «Γυναίκα, Ζωή, Ελευθερία» να φτάνει σε όλον τον πλανήτη και από τη Θεσσαλονίκη.
To 63o Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Θεσσαλονίκης διεξάγεται φέτος από τις 3 μέχρι και τις 13 Νοεμβρίου. Το Flix θα βρίσκεται εκεί για να σας μεταφέρει όλα όσα θα συμβούν μέσα κι έξω από τις σκοτεινές αίθουσες. Αναζητήστε περισσότερες πληροφορίες στο επίσημο site του Φεστιβάλ, στην επίσημη σελίδα του στο Facebook και το Instagram.
Διαβάστε παρακάτω τη γνώμη του Flix για το «Αρκούδες Δεν Υπάρχουν» του Τζαφάρ Παναχί - προβάλλεται ξανά στις 13 Νοεμβρίου 2022 στις 19:00 στην αίθουσα Τώνια Μαρκετάκη:
Αρκούδες Δεν Υπάρχουν (No Bears) του Τζαφάρ Παναχί
Το «Αρκούδες Δεν Υπάρχουν» ξεκινά σαν μια «συνηθισμένη» ταινία μυθοπλασίας, στην οποία ένα ζευγάρι Ιρανών που βρίσκεται παράνομα στην Τουρκία, επιτέλους κατορθώνει να αποκτήσει τα πλαστά διαβατήρια που θα τους επιτρέψουν να εγκαταλείψουν την χώρα. Και παρά τον σύντομο χρόνο που περνάς ακολουθώντας την ιστορία τους στην οθόνη, προφταίνεις να εμπλακείς στην ιστορία τους, κάτι που λέει πολλά για τον τρόπο που ο Παναχί κατορθώνει να κινηματογραφεί την ανθρώπινη κατάσταση και τις εκφάνσεις της.
Γρήγορα όμως ανακαλύπτεις πως αυτό που παρακολουθείς, δεν είναι παρά τα γυρίσματα μιας ταινίας, που ο Τζαφάρ Παναχί ενορχηστρώνει από μακριά, από ένα χωριό στα σύνορα του Ιράν με την Τουρκία, όπου έχει μετακομίσει προκειμένου να είναι όσο πιο κοντά μπορεί στο συνεργείο και τους πρωταγωνιστές του. Προσπαθώντας να σκηνοθετήσει το φιλμ και να κατευθύνει την δράση μέσω διαδικτύου, αναζητά σήμα ανεβαίνοντας συχνά στην ταράτσα του σπιτιού όπου κατοικεί, κάτι που αρχικά κινεί το ενδιαφέρον των κατοίκων του χωριού, αλλά στη συνέχεια κινητοποιεί την δυσπιστία τους.
Και κάπως έτσι, ο σκηνοθέτης -που στα διαλείμματα των γυρισμάτων ή του σήματος- φωτογραφίζει τους κατοίκους της κοινότητας, θα εμπλακεί σε ένα τοπικό δράμα, όταν όλοι αρχίσουν να πιστεύουν ότι ανάμεσα στις φωτογραφίες του, υπάρχει κι αυτή ενός παράνομου ζευγαριού: Μιας γυναίκας και του αγαπημένου της, που δεν είναι αυτός που η οικογένεια της θέλει να παντρευτεί, στα πατριαρχικά έθιμα του μικρού, απομονωμένου τους χωριού. Μπορεί οι ίδιος να επιμένει ότι δεν έχει τραβήξει καμία τέτοια φωτογραφία, αλλά κανείς δεν δείχνει να τον πιστεύει και όλοι γίνονται ακόμη πιο επιφυλακτικοί, σχεδόν εχθρικοί απέναντι του, όταν ένα βράδυ θα διασχίσει τα σύνορα του Ιράν με την Τουρκία για να δει από έναν λόφο την πόλη που γυρίζεται η ταινία του.
Οπως όλες σχεδόν οι τελευταίες ταινίες του Παναχί, έτσι κι αυτή θολώνει τα όρια μεταξύ μυθοπλασίας και ντοκιμαντέρ, μεταμορφώνοντας το φιλμ σε ένα meta film που μιλά για πολλά περισσότερα από όσα βλέπεις στην οθόνη. Την θέση του ίδιου και του σινεμά του στην ευρύτερη ανθρωπογεωγραφία της χώρα του, την ευθύνη του δημιουργού απέναντι στο έργο του, αλλά και στους ανθρώπους που τον βοηθούν να το δημιουργήσει, ή στις ιστορίες που λέει, τα αόρατα ή πολύ χειροπιαστά εμπόδια και σύνορα που οφείλεις να ξεπεράσεις, για να δημιουργήσεις κάτι που έχει λόγο ύπαρξης.
Και σε μια ταινία που αναμφίβολα έχει λόγο ύπαρξης και που αποκτά μεγαλύτερη δύναμη από το γεγονός ότι τον Ιούλιο του 2022 ο Παναχί καταδικάστηκε εκ νέου σε φυλάκιση έξι ετών, ακόμη κι ο τίτλος είναι μια μεταφορά. “Δεν υπάρχουν αρκούδες στο χωριό ή γύρω από αυτό” εξηγεί ένας χωρικός που περπατά ένα βράδυ μαζί του στους έρημους δρόμους του, τους οποίους όλοι αποφεύγουν για να μην συναντήσουν κάποια από αυτές τις ανύπαρκτες αρκούδες. Είναι απλά μια ιστορία για να κρατά τους ανθρώπους κοντά στα σπίτια τους και να μην τους αφήνει να ξεστρατίζουν μακριά από την βάση τους. Μια από εκείνες τις ιστορίες που μοιάζουν να είναι πολύ δημοφιλείς στην χώρα του εδώ και πολλά χρόνια και που απέναντι στις οποίες μάχεται με τις ταινίες του ο Παναχί.
Γιώργος Κρασσακόπουλος
It's (always) Greek to us!
Οι προβολές των ελληνικών ταινιών του 63ου Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης ξεκίνησαν. Φέτος θα προβληθούν 15 ταινίες στο τμήμα Επίσημη Πρώτη (ανάμεσά τους και από 2 στο Διεθνές Διαγωνιστικό Τμήμα του Φεστιβάλ, στο Διαγωνιστικό Τμήμα Meet the Neighbours και στο Διαγωνιστικό του Film Forward), 4 στο τμήμα Ξεπερνώντας τα Σύνορα και 3 στο τμήμα Δεύτερη Ματιά. Το Flix βλέπει και γράφει εδώ για όλες τις ελληνικές ταινίες.
Είδαμε ακόμη:
Για Πάντα Νέοι (Les Amandiers) της Βάλερια - Μπρούνι Τεντέσκι
Η καλλιτεχνική φυσιογνωμία της Βαλέρια Μπρούνι Τεντέσκι είναι το λιγότερο άνιση. Ηθοποιός με στιγμές εκπληκτικής ευαισθησίας αλλά και αφόρητης υπερδραματοποίησης, σεναριογράφος και σκηνοθέτης με έμπνευση αλλά και χαρακτηριστική δυσκολία στη δομή και την αυτοσυγκράτηση. Και όμως, η νέα της ταινία, το ξεκάθαρα αυτοβιογραφικό «Les Amandiers», που γράφει και σκηνοθετεί χωρίς να παίζει, είναι μια από τις ωραιότερες της χρονιάς.
Το σκηνικό είναι η δραματική σχολή Les Amandiers, το διάσημο γαλλικό φυτώριο ηθοποιών που ίδρυσε ο Πατρίς Σερό (και στο οποίο φοίτησε η Τεντέσκι που μοιράζεται, εδώ, τις αναμνήσεις της). Η εποχή είναι η δεκαετία του '80, χαρακτηριστική υπέρμαχος κάθε είδους ελευθερίας, στην υποκριτική, στην πολιτική, στον τρόπο ζωής, στον έρωτα. Αυτή, άλλωστε, είναι κι η περίοδος που ο κόσμος και, μαζί του, οι ήρωες, αρχίζουν να συνειδητοποιούν τι σημαίνει το AIDS και πόσο κοντά τους βρίσκεται.
Εκεί κερδίζει μια πολυπόθητη θέση η Στέλλα, πανέμορφη και ζουμερή σαν αναγεννησιακός πίνακας, παθιασμένη και θυελλώδης, φιλόδοξη, ατρόμητη, προσεκτική να μην καταλάβουν οι υπόλοιποι ότι προέρχεται από μια οικογένεια πλούσιων μπουρζουά. Οι νέοι της συμφοιτητές και φίλοι αποτελούν τα συστατικά της ιστορίας της. Εκκεντρικοί, διστακτικοί ή μαχητικοί, στρέιτ και γκέι, μια νεόκοπη μητέρα. Και ο Ετιέν, ο διαρκώς συνοφρυωμένος «Μάρλον Μπράντο» της τάξης, που πνίγει το ταλέντο του στην ηρωίνη - κι αυτόν, φυσικά, θα ερωτευτεί η Στέλλα. Δίπλα ο καθηγητής τους, ο Πιερ Ρομάν (λίγο πριν πεθάνει, το '90, στα 39 του), που «δανείζεται» ναρκωτικά από τους μαθητές του, λίγο πιο πέρα, ένα ιερό τέρας ήδη, ο Πατρίς Σερό, αυστηρός, δύστροπος, με μια ιδιαίτερη αγάπη στην κόκα και στην (σιωπηρά αποδεκτή), σεξουαλική παρενόχληση των αγοριών της σχολής.
Με πρωταγωνίστρια τη Νάντια Τερέσκιεβιτς που αξίζει όχι απλώς ένα βραβείο ερμηνείας, αλλά και μια θέση στις πιο hot ηθοποιούς της νέας γενιάς, η Τεντέσκι συλλέγει πρόσωπα, προσωπικότητες, στιγμές, γέλια, δάκρυα, κόπο, ιδρώτα. Με μια αφήγηση κι ένα μοντάζ ψηφιδωτού, χωρίς ίχνος νοσταλγίας, ούτε καν μελαγχολίας: η ταινία της δεν είναι το φιλμ ενός μεγαλύτερου ανθρώπου που θυμάται, αντίθετα έχει, ειδικά στο πρώτο και πιο γρήγορο μέρος της, ακριβώς την πηγαία ενέργεια, την ανίκητη αισιοδοξία, ενός εικοσάχρονου ανθρώπου. Με ζεστά, κορεσμένα χρώματα, με πολλά κοντινά στα δροσερά πρόσωπα, με αγαπησιάρικο χιούμορ και πληθωρικό δράμα, ποτέ υπερβολικό, μεταφέρει ακέραια την αίσθηση της νιότης. Τη σιγουριά ότι μπορείς να καταφέρεις τα πάντα, τη βεβαιότητα ότι όλα θα πάνε καλά, την πίστη ότι θα γίνεις αυτός που ονειρεύεσαι, ότι θα μείνεις νέος για πάντα.
Τολμηρό στην ειλικρίνιά του, σαγηνευτικό στη σαρκικότητά του, γάργαρα διασκεδαστικό και συγκινητικό, το «Les Amandiers» είναι το φιλμ που κάθεται δίπλα σου σα φίλος. Ή σαν μια πολύτιμη εκδοχή του νεότερου εαυτού σου, για να σου θυμήσει τι θα πει άγνοια φόβου, αλλά και συναισθηματικά γενναιόδωρο σινεμά.
Λήδα Γαλανού
Η Συνωμοσία του Καΐρου (Boy From Heaven) του Ταρίκ Σαλέχ
Το τζαμί-πανεπιστήμιο του του Αλ Αζχαρ είναι κάτι παραπάνω από τόπος εκπαίδευσης και λατρείας. Αποτελεί τον ισλαμικό άξονα νομοθετικής παρέμβασης και πολιτικής επιρροής στα ζητήματα του αιγυπτιακού κράτους - κάτι που κανένας Πρόεδρος στο παρελθόν δεν κατάφερε να μετριάσει. Οπως σε όλες τις χώρες, αλλά ειδικά στον ισλαμικό κόσμο, η Εκκλησία αποτελεί πολιτικό όργανο. Για αυτό λοιπόν, όταν ο Μεγάλος Ιμάμης πεθαίνει, πρέπει να εκλεγεί από το συμβούλιο των Ιμάμηδων του Αλ Αζχαρ ο επόμενος. Για την κυβέρνηση αυτές είναι επικίνδυνες εκλογές. Ο Μεγάλος Ιμάμης είναι μία ισόβια θέση και θα επηρεάζει τα πολιτικά πράγματα σε βάθος χρόνου. Πρέπει να παρέμβουν και να επιβάλουν το πιο φιλικά διακείμενο στον Αιγύπτιο Πρόεδρο.
Αυτή είναι μία αποστολή για τον Ιμπραχίμ, έναν μεσήλικα πράκτορα της κυβέρνησης, ο οποίος έχει τον προσωπικό του πληροφοριοδότη ανάμεσα στους μαθητές του Αλ Αζχαρ. Μόνο που κάποιοι δολοφονούν τον σπιούνο του και υπάρχει έκτακτη ανάγκη να βρει άμεσα τον επόμενο έμπιστο. Αυτός θα είναι ο Ανταμ, ένα αθώο αγόρι από ένα ψαροχώρι της επαρχίας, αμόλυντο από τη διαφθορά και την πονηριά της μεγαλούπολης. Ο Ιμπραχίμ εμπλέκει τον Ανταμ στα βαθιά, αλλά πολύ σύντομα καταλαβαίνει ότι οι ανώτεροί του έχουν άλλες βλέψεις για τον «άγγελό» του.
Ο αιγυπτιακής καταγωγής Σουηδός Ταρίκ Σαλέχ (το αιγυπτιακό ισλαμικό κράτος τον έχει ήδη αποκηρύξει από το «The Nile Hilton Incident» του 2017) κατασκευάζει ένα πυκνό αστυνομικό θρίλερ, με σαφείς κινηματογραφικές αναφορές στα αμερικάνικα αντίστοιχα του είδους της δεκαετίας του 70, και τοποθετεί τη δράση σ' έναν κόσμο που δε θα είχαμε ποτέ password για να μπούμε. Η πολιτική διάσταση της ισλαμικής θρησκείας με ηγέτες που ψηφίζουν νομοθεσίες που κατευθύνουν τις μάζες με φανατισμό και παρεμβαίνουν στην κρατική δράση είναι ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον θέμα που τραβάει την περόνη της χειροβομβίδας στη δράση. Καταλαβαίνουμε αμέσως γιατί οι παρακρατικοί μηχανισμοί κινητοποιούνται για να παρέμβουν - με βία και νοθεία.
Ο Σαλέχ εκεί θα τοποθετήσει την αθωότητα του αγοριού σε αντίστιξη - πρώτον γιατί βολεύει κινηματογραφικά ένας τρομαγμένος, άβουλος ήρωας που μεταμορφώνεται σταδιακά (κάτι παρόμοιο με τον «Προφήτη» του Ζακ Οντιάρ), αλλά και γιατί θέλει να καθησυχάσει τα ισλαμικά ήθη: δεν έχει σκοπό να προσβάλει την πίστη, αλλά να ξεσκεπάσει τις βρώμικες διαδρομές της εξουσίας.
Πυκνό σενάριο (που δεν αποφεύγει και κάποιες αφέλειες), ανατροπές, σασπένς, αγωνία. Σκηνοθεσία που άλλες στιγμές κλείνει τα πλάνα ασφυκτικά, ώστε να εγκλωβίζει τον θεατή στους σκοτεινούς χώρους του τζαμιού, είτε τον περιπλανεί σε νυχτερινές καταδιώξεις στο Κάιρο, είτε ανοίγει το φακό σε μελετημένα γεωμετρικά κάδρα που επιβάλουν την ισλαμική ισχύ - ακόμα και μέσω της κινηματογραφικής γλώσσας.
Ο νεαρός Τοφίκ Μπαρόμ είναι πολύ καλός στο ρόλο του «αγγέλου» που ενηλικιώνεται σε «διάβολο», αλλά αυτός που κλέβει την παράσταση είναι ο Φαρές Φαρές, στο ρόλο του Ιμπραχίμ. Θυμίζοντας, ακόμα και ενδυματολογικά, έναν Αιγύπτιο Τζιν Χάκμαν εμπλεγμένο σε μία επικίνδυνη «συνομιλία» κράτους-εκκλησίας, ο Φαρές ερμηνεύει αριστοτεχνικά έναν (αντι)ήρωα που στα μέσα της διαδρομής αποκτά ξαφνικά συνείδηση.
Ορισμένα στοιχεία του σεναρίου μοιάζουν απλοϊκά (το κράτος δε θα είχε ποτέ έναν τυχαίο κατάσκοπο ανάμεσα σε 300.000 μαθητές), αλλά οι βασικές γραμμές της πλοκής ξεκινούν έναν πολύ ενδιαφέροντα διάλογο, που σε όσους κρατούν ανοικτό το μυαλό και τη συνείδησή τους δεν σταματά στα όρια του Ισλάμ. Κι αυτό είναι το πιο σπουδαίο στοιχείο της ταινίας.
Πόλυ Λυκούργου
To 63o Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Θεσσαλονίκης διεξάγεται φέτος από τις 3 μέχρι και τις 13 Νοεμβρίου. Το Flix θα βρίσκεται εκεί για να σας μεταφέρει όλα όσα θα συμβούν μέσα κι έξω από τις σκοτεινές αίθουσες. Αναζητήστε περισσότερες πληροφορίες στο επίσημο site του Φεστιβάλ, στην επίσημη σελίδα του στο Facebook και το Instagram.
