«Το παλιό σινεμά είναι νεκρό. Πιστεύουμε σε ένα καινούριο.»
Ηταν Φεβρουάριος του 1962 όταν στο Φεστιβάλ Ταινιών Μικρού Μήκους του Ομπερχάουζεν, η παραπάνω διακήρυξη, μέρος ενός μανιφέστου που διέγραφε μονομιάς το «σινεμά του παππού», άλλαξε για πάντα το τοπίο του γερμανικού κινηματογράφου όπως τον ξέρουμε.
Σε μια εποχή όπου η nouvelle vague είχε ξεκινήσει ήδη την επανάσταση στη Γαλλία και το free cinema πότιζε με ενέσεις ρεαλισμού την αρτηριοσκληρωτική Μ. Βρετανία, στη διχοτομημένη ακόμη Γερμανία μια ομάδα από νέους κινηματογραφιστές έπαιρναν τη σκυτάλη, διακηρύσσοντας την πλήρη «ανεξαρτησία» τους από το παρελθόν του γερμανικού σινεμά.
«Το σινεμά πρέπει να είναι πιο ανεξάρτητο. Ελεύθερο από τις συνήθεις συμβάσεις της βιομηχανίας. Ελεύθερο από τον έλεγχο των εμπορικών συνεργατών του. Ελεύθερο από την καθοδήγηση των χρηματοδοτών του. Εχουμε λεπτομερείς πνευματικές, οργανωτικές και οικονομικές ιδέες για την παραγωγή του νέου γερμανικού σινεμά. Μαζί, είμαστε διατεθειμένοι να πάρουμε κάθε ρίσκο.»
O Αλεξάντερ Κλούγκε στη συνέντευξη Τύπου στο Ομπερχάουζεν το 1962
Με πρωτεργάτες τους Αλεξάντερ Κλούγκε, Εντγκαρ Ράιτζ και Χάρο Σενφτ, η ομάδα των «επαναστατών» θα μεγάλωνε τα αμέσως επόμενα χρόνια, συστήνοντας μερικούς από τους σημαντικότερους Γερμανούς δημιουργούς, ανάμεσα στους οποίους ο Ράινερ Βέρνερ Φασμπίντερ, ο Βέρνερ Σρέτερ, ο Βιμ Βέντερς, ο Χανς-Γιούργκεν Ζίμπεμπεργκ, ο Βέρνερ Χέρτζογκ, η Xέλκε Ζάντερ και άλλοι.
Και το ρίσκο τους ήταν ταυτόχρονα απλό αλλά και σαρωτικό: ένα σινεμά βασισμένο στην καλλιτεχνική ελευθερία, ένα σινεμά που θα κοιτούσε κατάματα την ιστορία της Γερμανίας, ένα σινεμά που θα βασιζόταν ταυτόχρονα στην πρακτική και τη θεωρία, ένα σινεμά που θα μπορούσε επιτέλους να στρέψει το βλέμμα του στη Δύση χωρίς να απαρνηθεί ούτε ίχνος από την καταγωγή του.
Ανεξαρτητοι οικονομικά, οι δημιουργοί του Νέου Γερμανικού Σινεμά ίδρυσαν τις δικές τους εταιρίες παραγωγής, εκμεταλλεύτηκαν τη χρηματοδότηση από την πιο «ελεύθερη» τότε τηλεόραση και παρέδωσαν έναν όγκο εργασίας που έκανε το γερμανικό σινεμά δημοφιλές τόσο εντός όσο και εκτός των συνόρων της χώρας.
Από την πρώτη ταινία του Αλεξάντερ Κλούγκε, ανεπίσημου ηγέτη του κινήματος, με τον βαρυσήμαντο τίτλο «Αποχαιρετισμός από το Χτες» (1966) που θα κέρδιζε τον Αργυρό Λέοντα στο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Βενετίας, μέχρι την πρώτη διεθνή επιτυχία του Βέρνερ Χέρτζογκ με το «Αγκίρε, Η Οργή του Θεού» το 1972 και από το βραβευμένο στις Κάννες «Ο Φόβος Τρώει τα Σωθικά» του Ράινερ Βέρνερ Φασμπίντερ (1974) μέχρι το πρώτο μέρος της «τριλογίας του δρόμου» του Βιμ Βέντερς με την «Αλίκη στις Πόλεις» του 1974, το Νέο Γερμανικό Σινεμά υπήρξε παρών όλο το δεύτερο μισό της δεκαετίας του ’60 και ολόκληρη τη δεκαετία του ’70 εξερευνώντας τη σχέση του με το μέλλον.
Ράινερ Βέρνερ Φασμπίντερ
Διαφορετικοί μεταξύ τους στο στιλ και τις θεματικές, αλλά ταυτόχρονα προσανατολισμένοι όλοι σε μια νέα ανάγνωση της ιστορίας και σε πολλαπλές αναγνώσεις του μοντερνισμού, οι σκηνοθέτες του Νέου Γερμανικού Σινεμά μίλησαν για τα τραύματα της μεταπολεμικής Γερμανίας, στάθηκαν με τόλμη απέναντι στην καθημερινότητα των μεταναστών, δήλωσαν – με πρωτεργάτες τον Φασμπίντερ και τον Βέντερς – τη λατρεία τους στο αμερικάνικο σινεμά, ανέδειξαν ένα από τα πιο δυνατά φεμινιστικά κινηματογραφικά κινήματα με γυναίκες δημιουργούς, πειραματίστηκαν με την avant-garde (καθοριστικός εδώ ο ρόλος του Ζίμπερμπεργκ), έκαναν το σινεμά μια εμπειρία ζωής σε κάθε φάση της δημιουργίας του (μια ιστορία από μόνη της κάθε ταινία του Χέρτζογκ), και σφράγισαν μια ολόκληρη εποχή που αντανακλά το σήμερα με τρόπους που ίσως και οι ίδιοι δεν θα είχαν φανταστεί τότε.
Η σαν άγονη χώρα Ευρώπη του Βέντερς, οι περιθωριακοί και queer ήρωες του Φασμπίντερ, ο μύθος μέσα από τις bigger than life ταινίες του Χέρτζογκ, η αποκατάσταση των (ιστορικών) ενοχών και η κατά μέτωπο επίθεση στο κατεστημένο, ο ρόλος της γυναίκας ως ηρωίδας και ως δημιουργού και ένα απαλλαγμένο από συμβάσεις διαρκές ανήσυχο βλέμμα ανάμεσα στο παρελθόν και το παρόν, κάνουν το Νέο Γερμανικό Σινεμά να μοιάζει σήμερα πιο νέο από ποτέ.
Και γι’ αυτό απαραίτητο.
Ο Βέρνερ Χέρτζογκ με τον Κλάους Κίνσκι
Από τις 12 Μαΐου μέχρι και τις 2 Ιουνίου, στο Ινστιτούτο Γκέτε της Αθήνας θα προβληθούν με δωρεάν είσοδο, επτά χαρακτηριστικά δείγματα του Νέου Γερμανικού Σινεμά, επιλογές του Flix από την Ταινιοθήκη του Ινστιτούτου που διαθέτει δωρεάν τις 700 περίπου γερμανικές ταινίες της, από τις αρχές του κινηματογράφου μέχρι και τις πιο πρόσφατες παραγωγές, σε πολιτιστικούς και μορφωτικούς οργανισμούς σ’ ολόκληρη την Νοτιοανατολική Ευρώπη για μη εμπορικές προβολές, προσφέρει βοήθεια σε έρευνες και στη διαμόρφωση προγραμμάτων, στηρίζει τις επαφές μεταξύ του ελληνικού και γερμανικού κινηματογραφικού χώρου.
Δευτέρα 12/5/2014
Αποχαιρετισμός από το Χτες (1966, 88', γερμανικά με ελληνικούς υπότιτλους) του Αλεξάντερ Κλούγκε / Η Ανίτα Τζ. είναι Εβραία κι έρχεται από την «άλλη πλευρά», την ανατολική της Γερμανίας. Με τη βαλίτσα στο χέρι συναπαντά ξένους που την οδηγούν στην ανακάλυψη μιας άγνωστης χώρας: της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας του έτους 1966. Η Ανίτα ενσαρκώνει ένα αξεπέραστο παρελθόν και γι’ αυτό δεν διαθέτει εκείνες τις προϋποθέσεις που θα της έδιναν τη δυνατότητα να ενσωματωθεί στη δυτικογερμανική κοινωνία. Η κινηματογραφική παρουσίαση των εμποδίων που την κάνουν να σκοντάφτει στο δρόμο της έχει σχεδόν ντοκουμενταρίστικη αξία κι αποδίδει με λεπτότατο αισθητήριο τις παράδοξες κι αλλόκοτες στιγμές της καθημερινότητας. Αργυρός Λέοντας, Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Βενετίας 1966. Χρυσό Βραβείο της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας 1977 για την Καλύτερη Ταινία, την Καλύτερη Σκηνοθεσία, Καλύτερης Ερμηνείας Πρώτου και Δεύτερου Ρόλου.
Τετάρτη 14/5/2014
Τελευταίες λέξεις (1967, 13´, ελληνικά με γερμανικούς υπότιτλους) του Βέρνερ Χέρτζογκ / Ενας ηλικιωμένος άντρας μεταφέρεται από την αστυνομία με τη βία από το ακατοίκητο πλέον νησί Σπιναλόγκα, πρώην αποικία των λεπρών, στην Κρήτη. Ο άντρας αυτός δεν λέει κουβέντα, παίζει μόνον τη λύρα του. Με την οργισμένη άρνησή του να μιλήσει περνά στη σφαίρα των επαναστατημένων ηρώων που έχουν σφραγίσει το έργο του Χέρτζογκ. Βραβείο Καλύτερης Ταινίας Μικρού Μήκους στο Φεστιβάλ του Oberhausen 1968
Αγκίρε, η Oργή του Θεού (1972, 93´, γερμανικά με ελληνικούς υπότιτλους) του Βέρνερ Χέρτζογκ / 16ος αιώνας στις περουβιανές Άνδεις: Μια εξερευνητική αποστολή Ισπανών κονκισταδόρων αναζητά το Ελδοράδο, τη μυθική χώρα χρυσού των Ίνκας. Ο διψασμένος για εξουσία Αγκίρε παρακάμπτει ανωτέρους και ανακηρύσσει εαυτόν αρχηγό του στρατιωτικού αποσπάσματος που κατεβαίνει με σχεδίες τον Αμαζόνιο. Μέσα σ’ ένα εχθρικό περιβάλλον με την πείνα, την εξάντληση, τις αρρώστιες και τα φαρμακερά βέλη των Ινδιάνων να θερίζουν, παράφρων πια, ο Αγκίρε ονειρεύεται εξουσία και μεγαλεία, ονειρεύεται να γράψει ιστορία ως κυρίαρχος του Ελδοράδο και διεξάγει τον ολοκληρωτικό πόλεμο ενάντια στον θεό και τον κόσμο όλο. Οπως όλοι οι χερτσογκικοί ήρωες, οι περιθωριακοί και παράφρονες που κατέχονται από έμμονες ιδέες, έτσι κι ο κατακτητής του 16ου αιώνα υπερβαίνει όρια και στρέφεται κατά των συνθηκών της ίδιας της ύπαρξης. Χρυσό Βραβείο της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας 1973 για την Καλύτερη Διεύθυνση Φωτογραφίας για τον Thomas Mauch. Prix Léon Moussinac 1976 των Γάλλων Κριτικών Κινηματογράφου για την Καλύτερη Ξένη Ταινία.
Δευτέρα 19/5/2014
Ο Φόβος Τρώει τα Σωθικά (1973/74. 91´, γερμανικά με ελληνικούς υπότιτλους) του Ράινερ Βέρνερ Φασμπίντερ / Η Εμι, μια κάπως ηλικιωμένη καθαρίστρια, ερωτεύεται και παντρεύεται τον κατά πολύ νεώτερό της Αλί, γκασταρμπάιτερ από το Μαρόκο. Οι συγγενείς κι η γειτονιά της αντιδρούν αρνητικά μέχρις ότου ανακαλύψουν τη χρηστική αξία του ζευγαριού. Ενα κοινωνικο-κριτικό μελόδραμα για τη μετανάστευση, το ρατσισμό, τον κοινωνικό αποκλεισμό, τον εσωτερικό διχασμό, αλλά και μια ταινία «για την αγάπη που ουσιαστικά είναι κάτι το απίθανο, παρόλα αυτά όμως και μια κάποια πιθανότητα», όπως την ονόμαζε ο Φασμπίντερ. Χρυσό Βραβείο της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας 1974 για την Καλύτερη Ερμηνεία Α’ Γυναικείου Ρόλου. Βραβείο FIPRESCI και Βραβείο της Οικουμενικής Επιτροπής στο Φεστιβάλ των Καννών 1974.
Τετάρτη 21/5/2014
Η Γερμανία το Φθινόπωρο (1978, 119´, γερμανικά με ελληνικούς υπότιτλους) των Αλεξάντερ Κλούγκε, Φόλκερ Σλέντορφ, Ράινερ Βέρνερ Φασμπίντερ, Αλφ Μπρουστελίν, Μπέρναρντ Σίνκλε, Κάτια Ρούπε, Χανς Πίτερ Κλους, Εντγκαρ Ράιτζ, Χάινριχ Μπολ, Πίτερ Στάινμπαχ / Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας 1977: η RAF (Φράξια Ερυθρός Στρατός), το Μογκαντίσου, οι φυλακές του Σταμχάιμ, η δολοφονία του Hanns-Martin Schleyer. Μια συλλογική ταινία που καταγράφει την συγκινησιακή ατμόσφαιρα αυτών των γεγονότων. Χρυσό Βραβείο της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας στην ομάδα των δημιουργών για την ιδέα του εγχειρήματος
Δευτέρα 26/5/2014
Η Αλίκη στις Πόλεις (1974, 110', γερμανικα και αγγλικά με ελληνικούς υπότιτλους) του Βιμ Βέντερς / Στο αεροδρόμιο της Ν. Υόρκης ο Γερμανός ρεπόρτερ Φιλίπ γνωρίζει μια νεαρή Γερμανίδα και την οκτάχρονη κόρη της, Αλις. Περνάει μια βραδιά μαζί της και την επομένη το πρωί βρίσκει ένα σημείωμά της που τον παρακαλεί να πάρει την κόρη της μαζί του στο Άμστερνταμ, όπου εκείνη θα ερχόταν να τους συναντήσει λίγες μέρες αργότερα. Ο Φιλίπ και η Αλις, αφού μάταια περίμεναν τη μητέρα στο Αμστερνταμ, ξεκινούν μαζί για τη Γερμανία, όπου ζει η γιαγιά της μικρής, χωρίς όμως να γνωρίζουν τη διεύθυνσή της. Στο περιπετειώδες ταξίδι τους στην περιοχή Ρούρ οι δυο συνοδοιπόροι πλησιάζουν σιωπηλά ο ένας τον άλλον, χωρίς πολλές κουβέντες, μόνον με κινήσεις και βλέμματα. Τα πρόσωπα στο έργο του Wenders είναι μοναχικά, χωρίς πατρίδα. Αναζητούν πάντα τον κοινωνικό χώρο τους, τον δικό τους τόπο και βρίσκουν την ταυτότητά τους στην κίνηση (που είναι πάντα και εσωτερική) που δίνει τη δυνατότητα για συναντήσεις και για δημιουργία σχέσεων. Βραβείο των Γερμανών Κριτικών Κινηματογράφου
Τετάρτη 28/5/2014
Ο Υποκειμενικός Παράγοντας (1980/81, 138´, γερμανικά με ελληνικούς υπότιτλους) της Χέλκε Ζάντερ / «Ποιες ήταν οι απαρχές του γυναικείου κινήματος;», «Πώς ήταν η ζωή σε μια κομούνα;» «Πώς διεξάγονταν οι συζητήσεις;». Με αφετηρία αυτά τα ερωτήματα και με την ιστορία της Anni που ζει με το παιδί της σε κοινόβιο, η ταινία ανασυνθέτει από την οπτική του 1980 τα γεγονότα της περιόδου 1967-1970. Τί θα είχε συμβεί, αν σε συγκεκριμένες χρονικές στιγμές συγκεκριμένοι άνθρωποι είχαν δράσει διαφορετικά ή και καθόλου; Ποια επίδραση έχει ο «υποκειμενικός παράγοντας», δηλαδή οι πράξεις των μεμονωμένων ατόμων στο σύνολο, στα γεγονότα των καιρών; I.S.D.A.P. Biennale, Βενετία 1981 (από τη Διεθνή Ένωση Παραγωγών)
Δευτέρα 2/6/2014
Λουδοβίκος – Ρέκβιεμ για έναν Παρθένο Βασιλιά (1972, 134´, γερμανικά με ελληνικούς υπότιτλους) του Χανς-Γιούργκεν Ζίμπεμπεργκ / Ενα κολάζ για τον βασιλιά της Βαυαρίας Λουδοβίκο Β΄ (1845-1886), αναμιγμένο με φολκλόρ κιτς των Αλπεων, κατοικημένο από σύγχρονους της τότε εποχής και μορφές άλλων καιρών, διανθισμένο με μυθολογικούς υπαινιγμούς και αλληγορίες, εμπλουτισμένο με εμφανίσεις άλλων ισχυρών υπό τη μουσική υπόκρουση συνθέσεων του Ρίχαρντ Βάγκνερ και σουξέ παραδοσιακής μουσικής. Το «Λουδοβίκος – Ρέκβιεμ για έναν παρθένο βασιλιά» είναι το πρώτο μέρος της θρυλικής πλέον τριλογίας του Ζιμπεμπεργκ που συνεχίζεται με το «Karl May» και ολοκληρώνεται με το επτάωρο έργο «Χίτλερ, μια ταινία από τη Γερμανία». Χρυσό Βραβείο της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας 1972 για το Καλύτερο Σενάριο και την Καλύτερη Ταινία Μυθοπλασίας Μεγάλου Μήκους
Ολες οι προβολές ξεκινούν στις 20.30 στο Ινστιτούτο Γκέτε της Αθήνας (Ομήρου 14-16) και είναι με ελεύθερη είσοδο.
Tags: ΝΕΟ ΓΕΡΜΑΝΙΚΟ ΣΙΝΕΜΑ
