Το «Winter Sleep» του Νουρί Μπιλγκέ Τσεϊλάν ήρθε στο Διαγωνιστικό Τμήμα του Φεστιβάλ Καννών φορτισμένο με εξωκινηματογραφική ένταση: εκπροσωπώντας την Τουρκία που περνά την πιο ταραγμένη περίοδό της στην πρόσφατη ιστορία, η ταινία επιπλέον προβλήθηκε την ημέρα, ακριβώς, που τα νέα για το πολύνεκρο δυστύχημα στο ορυχείο Σόμα έκαναν τον γύρο του κόσμου. Μέσα σ’ αυτήν τη σκοτεινή ατμόσφαιρα, ο Τσεϊλάν και οι συνεργάτες και ηθοποιοί του, κράτησαν μια σοβαρή στάση, φορώντας πένθος και κρατώντας, στο photo call τους, καρτέλες με το hashtag SOMA, αλλά προσπάθησαν, ταυτόχρονα, να μείνουν εντός θέματος, μιλώντας όχι για πολιτική, αλλά για την ταινία και το σινεμά. Μέσα σ’ αυτήν την επίμονη προσπάθεια, ο Νουρί Μπιλγκέ Τσεϊλάν φάνηκε τόσο… αποφασισμένος να απόσχει από την επικαιρότητα που, τελικά, η συνέντευξη Τύπου του έμοιασε σχεδόν αμήχανη. Πάρτε παρακάτω μια ιδέα για όσα ειπώθηκαν.
Διαβάστε εδώ τη γνώμη του Flix για το «Winter Sleep»
Ο Τσεϊλάν για τους εκτενείς διαλόγους του φιλμ Η αφορμή για την ταινία ήταν τρία διηγήματα του Τσέχοφ, αλλά η ταινία έχει πολλούς διαλόγους και ήθελα να τους ερμηνεύσουν επαγγελματίες ηθοποιοί: ερασιτέχνες ηθοποιοί οπωσδήποτε θα δυσκολεύονταν να τους βγάλουν εις πέρας. Για την ακρίβεια, μ’ αρέσει πολύ ο διάλογος στις ταινίες, έτσι ήταν η πρώτη μου ταινία, το «Kasaba», αλλά μετά άρχισα να τον φοβάμαι και να τον αποφεύγω. Ωστόσο αγαπώ πολύ το θέατρο και, γενικώς, το κείμενο. Σ’ αυτήν εδώ την ταινία, λοιπόν, όχι απλώς χρησιμοποιώ πολύ διάλογο, αλλά είναι και λογοτεχνικού ύφους. Στο σινεμά αυτό μπορεί να μη λειτουργήσει πάντα: στις προηγούμενες ταινίες προσπάθησα να κρατήσω πιο ρεαλιστικό, φυσικό ύφος. Αλλά συνειδητοποιώ ότι στο σινεμά μπορείς να χρησιμοποιήσεις αυτή τη διαφορετική γλώσσα, ακόμα και στη διαφήμιση και στην τηλεόραση το δοκιμάζουν.
Ο πρωταγωνιστής, Χαλούκ Μπιλγκινέρ, για την πρόκληση του ρόλου του Οταν πρωτοπήρα το σενάριο τρόμαξα, γιατί ήταν 183 σελίδες, ήταν σαν τον τηλεφωνικό κατάλογο της Νέας Υόρκης. Αλλά το διάβασα πρώτη φορά μετά από μια παράσταση, ξεκίνησα στις 12, τελείωσα κατά τις τρεισήμισι κι έστειλα αμέσως μήνυμα στον Μπιλγκέ, λέγοντάς του ότι ήταν πολύ ειλικρινές και δε φοβόταν την αυτοκριτική. Κάναμε πρόβες όπως στο θέατρο, αλλά μετά τις κινηματογραφήσαμε κιόλας κι είχαμε σκηνές που διαρκούσαν 15 λεπτά συνεχόμενα. Δηλαδή το υλικό από το οποίο βγήκε μια ταινία 196 λεπτών, είναι υλικό 200 ωρών!
Ο Τσεϊλάν για τη σημερινή Τουρκία Στην ταινία μου δεν αναφέρομαι στην παρούσα πολιτική κατάσταση στην Τουρκία. Η ταινία γυρίστηκε πριν τα γεγονότα του Ιουνίου. Δεν πιστεύω ότι ένας σκηνοθέτης πρέπει ν’ αναφέρεται στη σύγχρονη πραγματικότητα μιας χώρας. Αν θέλουμε να μιλήσουμε για την παρούσα κατάσταση, θα το κάνω σε τρία χρόνια, αλλά όχι τώρα. Ο,τι συμβαίνει στη χώρα μας κι ό,τι συνέβη τα περασμένα χρόνια είναι εύκολο να εξηγηθεί αν αναλογιστεί κανείς την ανθρώπινη φύση. Αλλά θεωρώ ότι ένας σκηνοθέτης δεν πρέπει να σκέφτεται το παρόν, αλλά να βλέπει τα πράγματα με μια ευρύτερη οπτική. Νομίζω ότι το χρέος ενός σκηνοθέτη διαφέρει από εκείνο ενός δημοσιογράφου. Φυσικά οι σκηνοθέτες μπορεί να επιλέξουν να κάνουν τους δημοσιογράφους, αλλά για μένα ο σκηνοθέτης πρέπει να επικεντρώνεται περισσότερο στην ψυχή του θεατή. Στην Ιαπωνία, όταν κάποιος πεθάνει σε μια διαμάχη, κάποιος από την Κυβέρνηση θα παραιτηθεί. Στην Τουρκία, κανείς δε θα παραιτηθεί σε μια τέτοια περίπτωση. Είναι θέμα διαφορετικής κουλτούρας. Θεωρώ ότι δική μου επιτυχία είναι να δώσω στο κοινό ιδέες, να θρέψω τις ψυχές των θεατών, κι οι θεατές μπορεί να νιώσουν ντροπή για κάποια πράγματα κι αυτό θα είναι επιτυχία της ταινίας. Ετσι, πιστεύω ότι ο σκηνοθέτης πρέπει να δουλεύει προς αυτήν την κατεύθυνση. Εμένα τουλάχιστον, οποιοσδήποτε άλλος τρόπος να κάνω ταινίες δε μου προσφέρει κίνητρο να δουλέψω. Προσπαθώ να καταλάβω περισσότερο την ανθρώπινη ψυχή και πιστεύω ότι γνωρίζουμε λιγότερα για τον άνθρωπο και το πώς δρα πάνω στη Γη, απ’ ό,τι για τον Αρη!
Ο Τσεϊλάν για τα γυρίσματα στην Καππαδοκία Δεν ήθελα να επιλέξω αυτό το μέρος, ήθελα ένα απλό μέρος ως περιβάλλον για την ταινία, αλλά επειδή έπρεπε να βρούμε ένα ξενοδοχείο που να λειτουργεί και το χειμώνα, η Καππαδοκία είναι το κατεξοχήν μέρος στην Τουρκία που λειτουργεί όλο το χρόνο τουριστικά. Επιπλέον ήθελα ένα μέρος που να είναι λίγο απομονωμένο, λίγο έξω από την πόλη κι αυτό ήταν το ιδανικό. Φοβόμουν να κάνω γύρισμα στην Καππαδοκία γιατί μου φαινόταν ότι θα είναι υπερβολικά όμορφο κι ενδιαφέρον ντεκόρ. Αλλά ελπίζω ότι δεν την έδειξα και πάρα πολύ, έτσι;
Η Ντεμέτ Ακμπάγκ για το δυστύχημα στο Σόμα Μοιραζόμαστε τα συναισθήματα του κόσμου για την καταστροφή στην Τουρκία με το ορυχείο – παρότι είμαστε εδώ κι είμαστε πανευτυχείς φυσικά που παρουσιάζουμε την ταινία μας στο Φεστιβάλ, είμαστε πολύ θλιμμένοι γι αυτό που συνέβη, αυτό το ταξίδι για μας είναι ένα ταξίδι χαράς με πικρή γεύση. Είμαστε εδώ αλλά σκεφτόμαστε την Τουρκία.
Ο Τσεϊλάν για την αυτοβιογραφική διάσταση της ταινίας Ο Αϊντίν, ο κεντρικός μου ήρωας, είναι εν μέρει αυτοβιογραφικός, αλλά δεν είμαι εγώ. Παρότι γνωρίζω πολλούς ανθρώπους που βρίσκονται σ’ αυτήν την κατάσταση σήμερα, ηθοποιούς για παράδειγμα που σταμάτησαν να δουλεύουν κι άνοιξαν ξενοδοχεία σε μικρές πόλεις, αποτραβηγμένες από τη δράση, είμαι πολύ εξοικειωμένος μ’ αυτόν τον κόσμο, αυτή τη νοοτροπία ή ανάγκη, αλλά δεν είναι εγώ.
Ο Τσεϊλάν για την έμπνευση στον Τσέχοφ Μπορεί το σενάριο να βασίστηκε στον Τσέχοφ, αλλά για μένα ήταν σαν ο Τσέχοφ να έγραφε για την Τουρκία! Ισως και για οπουδήποτε αλλού, οι άνθρωποι είναι ίδιοι παντού, εγώ έτσι τη βλέπω τη ζωή. Αλλά δεν μπορώ να πω ότι μου αρέσει να κάνω ταινίες για κάποια συγκεκριμένα, προσδιορισμένα θέματα. Μου αρέσουν πιο διφορούμενες ταινίες για τη ζωή εν γένει, που στο τέλος σε αφήνουν με κάποιο συναίσθημα που πρέπει να εξερευνήσεις.
Ο Μπιλγκινέρ για τη συνεργασία του με τον Τσεϊλάν Ηταν υπέροχη εμπειρία, μεγάλη χαρά κι αυτό που παρατήρησα είναι ότι ο Νουρί είναι ειδήμων στο να επικοινωνεί με τους ηθοποιούς, να ζητά αυτό που θέλει και να το παίρνει επίσης. Γνωρίζει την τέχνη της υποκριτικής καλύτερα κι από τους ηθοποιούς.
Ο Τσεϊλάν για το σενάριο (που έγραψε μαζί με την Εμπρού Τσεϊλάν, σύζυγό του) Η διαδικασία της συγγραφής του σεναρίου σ’ αυτήν την ταινία ήταν παράξενη. Με την Εμπρού τσακωνόμασταν πολύ, αλλά αυτό είναι απαραίτητο. Γιατί στη διάρκεια των τσακωμών, το μυαλό της Εμπρού δουλεύει δέκα φορές καλύτερα, το ίδιο και για μένα. Δεν μπορώ να βρω αυτές τις λέξεις μιλώντας κανονικά. Οταν τσακώνομαι, γράφω πολύ καλύτερους διαλόγους. Τσακωνόμαστε για ώρες, μέχρι το πρωί πολλές φορές, γιατί ο καθένας θέλει να έχει την τελευταία λέξη. Οταν γράφω με άλλους ανθρώπους, επειδή είμαι πιο έμπειρος στο σινεμά, δε μου φέρνουν καμιά αντίρρηση, δέχονται ό,τι κι αν τους πω. Αλλά η Εμπρού κάνει το αντίθετο, με κοντράρει συνέχεια κι αυτό είναι τρομερά δημιουργικό.
Ο Τσεϊλάν για την αισιοδοξία Οι ήρωές μου είναι τόσο αισιόδοξοι, όσο οι πραγματικοί άνθρωποι σήμερα. Δε μου αρέσει ποτέ να τελειώνω μια ταινία αισιόδοξα, με μια νότα ελπίδας, είμαι πολύ ρεαλιστής για κάτι τέτοιο, καμιά φορά ο πεσιμισμός είναι απαραίτητος. Ο μονόλογος του Αϊντίν στο τέλος της ταινίας μου φάνηκε υπερβολικά αισιόδοξος και θέλησα να τον κάνω πιο κυνικό, να μεταφέρω μέρος της ευθύνης και στη γυναίκα του και το προσπάθησα στο μοντάζ. Στις ταινίες δε μ’ αρέσει να καταλαβαίνω με τη μία τις προθέσεις των ηρώων.
Ο Μπιλγκινέρ για την αισιοδοξία Πάντα υπάρχει ελπίδα, η ζωή είναι ελπίδα, αλλά το αν θα πραγματοποιηθεί είναι άλλο ζήτημα. Ο ήρωας είναι κακός ηθοποιός και κακός συγγραφέας, ανικανοποίητος και δυστυχής, αλλά δεν έχει τα εφόδια για να πραγματοποιήσει τις ελπίδες του. Το να έχεις τα εφόδια είναι αυτό που έχει σημασία.
