Η τουρκική εισβολή στην Κύπρο το 1974 βρήκε τον Μιχάλη Κακογιάννη στην Ιρλανδία, όπου σκηνοθετούσε «Οιδίποδα» στο Εθνικό Θέατρο της Ιρλανδίας. Συγκλονισμένος και μη γνωρίζοντας άλλο τρόπο να «πολεμήσει», έσπευσε στην Κύπρο για να καταγράψει τα γεγονότα. Μαζί με έναν εικονολήπτη και έναν ηχολήπτη ο Μιχάλης Κακογιάννης κινηματογράφησε ένα μοναδικό ντοκουμέντο της κυπριακής τραγωδίας: τον «Αττίλα '74».
Το ντοκιμαντέρ αποτελεί την προσωπική του μαρτυρία όχι μόνο για την τραγωδία του νησιού, αλλά και για τα γεγονότα που οδήγησαν στην εισβολή του νησιού από τον Τουρκικό στρατό. Περιλαμβάνει συνεντεύξεις τόσο πολιτικών, με κεντρικό πρόσωπο τον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο, όσο και απλών ανθρώπων. Ο σκοπός του ήταν η ορθή και έγκαιρη ενημέρωση, η ευαισθητοποίηση της κοινής γνώμης παγκοσμίως για τα δεινά του κυπριακού λαού και η ώθηση των ξένων λαών και κυβερνήσεων σε βοήθεια.
To συνεργείο και ο Μιχάλης Κακογιάννης στο γύρισμα του «Αττίλα '74»
«Ηταν μια προσωπική προσπάθεια, χωρίς προκατασκευασμένες ιδέες, χωρίς συγκεκριμένο πρόγραμμα, πήγα χωρίς να έχω σκεφθεί τίποτε» είπε ο σκηνοθέτης έναν χρόνο αργότερα σε συνέντευξη του.
Ο Κακογιάννης δούλεψε τόσο με πολιτικά στελέχη όσο και με τον λαό της χώρας. Απέσπασε μια μεγάλη συνέντευξη από τον Μακάριο, μίλησε με τον μετέπειτα ιδρυτή του κόμματος Δημοκρατικός Αγώνας Γλαύκο Κληρίδη και τον Νίκο Σαμψών που έμεινε στην Ιστορία επειδή ανέλαβε δοτός «πρόεδρος» της Κύπρου κατά το πραξικόπημα εναντίον του Μακαρίου. Μίλησε με ανθρώπους της ΕΟΚΑ-Β αλλά και με τον απλό λαό που κατέθεσε μαρτυρίες για την τραγωδία που έπληξε την ελληνική κοινότητα του νησιού,δηλαδή περί το 82% του πληθυσμού της Κύπρου.
«Πέρα από καθετί, η ταινία μου είναι ένα ανθρώπινο ντοκουμέντο» συνεχίζει στην ίδια συνέντευξη ο Κακογιάννης. Πραγματικά ο φακός του σκηνοθέτη (διευθυντής φωτογραφίας ο Σάκης Μανιάτης) καταγράφει τις άθλιες συνθήκες ζωής στους προσφυγικούς καταυλισμούς (αγρότισσες ζουν σε σκηνές ανάμεσα σε κότες, εκδιωγμένες από τα σπίτια τους), το παράπονο ενός 15χρονου κοριτσιού που βιάστηκε από τους Τούρκους εισβολείς, εξαγριωμένους νέους από τη σύγχυση και την αβεβαιότητα για το αν ζει ή όχι κάποιο μέλος της οικογένειάς τους που χάθηκε στη ζώνη κατοχής. Η αποκορύφωση του δράματος στον «Αττίλα 74» φαίνεται στο χωρίς μεταβατικό στάδιο «πέρασμα» των Ελληνοκυπρίων από μια καλή ζωή στο καθεστώς του «πρόσφυγα μέσα στην ίδια τους τη χώρα»,τη στιγμή που κάποτε διέθεταν υψηλότερο επίπεδο ζωής συγκριτικά με εκείνο των Ελλήνων,πόσο μάλλον των Τούρκων.
O Μακάριος με τον Μιχάλη Κακογιάννη στα γυρίσματα του ντοκιμαντέρ
Η απουσία των συνεντεύξεων από Τουρκοκυπρίους δεν ήταν ευθύνη του Κακογιάννη. «Αρνήθηκαν», λέει στην ίδια συνέντευξη ο σκηνοθέτης.
«Oταν βρισκόμουν εκεί κανείς Τουρκοκύπριος δεν μπορούσε να περάσει τη "γραμμή του Αττίλα". Στον Νότο, όπου ζουν πάντα πολλές χιλιάδες Τουρκοκύπριοι,οι περισσότεροι φοβούνταν να μιλήσουν. Μόνο ένας δήμαρχος εξομολογήθηκε πως ήθελε να ζήσει και να πεθάνει στο χωριό του».
Δείτε εδώ ολόκληρο το ντοκιμαντέρ «Αττίλας '74»:
