Τρία χρόνια μετά το θάνατό του, η απουσία του Χαρούν Φαρόκι μοιάζει πιο αισθητή καθώς ο κόσμος γύρω ενδίδει χωρίς καμία ενοχή στη βία και τα νέα μέσα προσπαθούν να αποκρυπτογραφήσουν τον ανθρώπινο παράγοντα - μέσα και έξω από τις συμβάσεις της οπτικοακουστικής τέχνης, όπως τη γνωρίζαμε μέχρι σήμερα.
Ισως γι' αυτό και το μικρό αφιέρωμα στο έργο του που θα γίνει το τριήμερο 27,28 και 29 Μαρτίου στο Ινστιτούτο Goethe, έρχεται ακριβώς την κατάλληλη στιγμή, λίγο πριν η Documenta 14 απλωθεί στην Αθήνα από τις αρχές του Απριλίου. Αλλωστε η documenta X (1997) παρουσίασε το έργο «Stilleben/Νεκρή Φύση», η documenta XII (2007) το «Deep Play» και το «Leben BRD/Ζωή ΟΔΓ». Την τριήμερη εκδήλωση πλαισιώνουν με εισηγήσεις η Έλενα Παπαδοπούλου, ιστορικός τέχνης και Διευθύντρια του Ινστιτούτου Σύγχρονης Τέχνης «Radio Athènes», και ο Γιώργος Δρίβας, εικαστικός καλλιτέχνης και κινηματογραφιστής.
Για τον διακεκριμένο δημιουργό του κινηματογραφικού δοκιμίου Χαρού Φαρόκι, το «βλέπω» αποτελεί πολιτική πράξη και η κριτική αυτής της πολιτικής πράξης λάιτμοτίβ των ταινιών, των γραπτών και των εγκαταστάσεών του. Το κριτικό του βλέμμα επικεντρώνεται στους θεσμικούς μηχανισμούς ελέγχου, επιτήρησης και εξουσίας, στις διαδικασίες παραγωγής και την ανθρώπινη εργασία, στην αυτοματοποίηση, την εικονική πραγματικότητα, τις τεχνολογίες, στην απεικόνιση της πραγματικότητας από τα μέσα, στην πρόσληψη της εικόνας, στην αποδόμηση της οπτικής κουλτούρας, την κριτική αποτίμηση των μηχανισμών παραγωγής της, τη σημασία της εικόνας …
Στο πρόγραμμά του «apropos documenta» συμπεριλαμβάνονται τα έργα «Stilleben / Νεκρή Φύση» και «Leben BRD / Ζωή ΟΔΓ», αλλά και ταινίες για την εργασία: «Arbeiter verlassen die Fabrik / Εργάτες Βγαίνουν από το Εργοστάσιο» και ένα μέρος ενός από τα τελευταία πρότζεκτ του Χαρούν Φαρόκι και της Αντζε Εχμαν, του «Labour in a single Shot/Δουλειά σε Μονοπλάνο».
Διαβάστε ακόμη: Χαρούν Φαρόκι: Το τέλος ενός μεγάλου κινηματογραφικού φιλοσόφου
Δευτέρα 27 Μαρτίου 2017 - Ταινίες για την εργασία: «Arbeiter verlassen die Fabrik/Εργάτες βγαίνουν από το εργοστάσιο» και «Labour in a single shot/Δουλειά σε μονοπλάνο» σε 3 loops των 90‘: 17:30, 19:00, 20:30 / Στις 20:30 προλογίζει η Έλενα Παπαδοπούλου, ιστορικός τέχνης και Διευθύντρια του Ινστιτούτου Σύγχρονης Τέχνης «Radio Athènes»
Arbeiter verlassen die Fabrik/Εργάτες βγαίνουν από το εργοστάσιο (1995, 36‘)
Η πρώτη κάμερα στην ιστορία του κινηματογράφου ήταν στραμμένη προς ένα εργοστάσιο. Παρ’ όλα αυτά, εκατό χρόνια αργότερα, μπορούμε να πούμε ότι το εργοστάσιο δεν έχει ασκήσει ιδιαίτερη έλξη στον κινηματογράφο – κάθε άλλο, μάλλον τον απωθεί. Οι ταινίες με θέμα την εργασία ή τους εργάτες δεν έγιναν ποτέ μια μεγάλη κατηγορία του σινεμά, ο χώρος μπροστά από το εργοστάσιο παρέμεινε σκηνικό δευτερεύουσας σημασίας. Η πύλη του εργοστασίου αναγκάζει τους εργάτες, που λόγω του κανονισμού εργασίας συντονίζονται, να κινηθούν σε συγκεκριμένο σχηματισμό, κι αυτή η συμπύκνωση του πλήθους δημιουργεί την εικόνα μιας εργατικής τάξης. Είναι φανερό –μια συνειδητοποίηση που κάνουμε, ή ξανακάνουμε, μέσω της θέασης– ότι όλοι όσοι περνούν την πύλη του εργοστασίου έχουν κάτι θεμελιωδώς κοινό μεταξύ τους. Η εικόνα εδώ πλησιάζει το νόημα, εξ ου και η εικόνα αυτή έχει γίνει ρητορικό σχήμα. Τη βρίσκουμε σε έργα τεκμηρίωσης, σε φιλμ προώθησης βιομηχανικών προϊόντων και κλάδων, ή σε προπαγανδιστικά φιλμ, συχνά συνοδεύεται από μουσική υπόκρουση ή/και από λόγια, έχουν ενσωματωθεί σε αυτήν έννοιες όρων όπως «θύματα εκμετάλλευσης», «βιομηχανικό προλεταριάτο», «εργατιά» ή «κοινωνία των μαζών».Εκ των υστέρων, αφότου μάθαμε πώς οι κινηματογραφικές εικόνες οικειοποιούνται ιδέες και πώς οι ιδέες οικειοποιούνται τις κινηματογραφικές εικόνες ‒ εκ των υστέρων, λοιπόν, βλέπουμε ότι η αποφασιστικότητα της κίνησης των εργατών είναι αντιπροσωπευτική, ότι η ορατή κίνηση των ανθρώπων αντιπροσωπεύει εδώ τις απούσες, αόρατες κινήσεις των αγαθών, του χρήματος και των ιδεών που διακινούνται στη βιομηχανία. Από την πρώτη κιόλας σεκάνς εδραιώνεται η κύρια στιλιστική προσέγγιση της ταινίας. Η ταινία δεν δημιουργεί σύμβολα, αλλά καταπιάνεται με τα σύμβολα αυτά καθαυτά. Σαν ο κόσμος να μιλά από μόνος του.» Χαρούν Φαρόκι
Labour in a Single Shot / Δουλειά σε Μονοπλάνο (2011-2014)
Ταινίες για την εργασία γυρισμένες από περισσότερους των 300 κινηματογραφιστών σε 15 Workshops σε 5 ηπείρους. Κατά τη διάρκεια των εργαστηρίων που διοργάνωσαν οι δυο καλλιτέχνες από το 2011 έως το 2014 γυρίστηκαν μονόλεπτα ή δίλεπτα βίντεο με θέμα την εργασία σε μονοπλάνο – χωρίς cut.
«Η Δουλειά σε μονοπλάνο θέλει να στρέψει το βλέμμα στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της εκάστοτε πόλης ή περιοχής στην οποία λαμβάνει χώρα ένα εργαστήριο. Σε κάθε πόλη ασκούνται καθημερινά ένα σωρό επαγγέλματα. Θα μπορούσε να παρατηρήσει κανείς επί το έργον τσαγκάρηδες, σερβιτόρες και μάγειρες, υαλοκαθαριστές, νοσοκόμες, καλλιτέχνες του τατουάζ, ή οδοκαθαριστές. Συχνά, ωστόσο, οι άνθρωποι αυτοί δουλεύουν πίσω από κλειστές πόρτες. Υπάρχουν δουλειές που είναι όχι μόνο αθέατες, αλλά και αδιανόητες. Γι’ αυτό, πρέπει να αφιερώσει κανείς χρόνο στο να κάνει μια σχετική έρευνα, ν’ ανοίξει τα μάτια του, να κινητοποιηθεί. Πού μπορούμε να δούμε ποια δουλειά; Τί παραμένει κρυμμένο; Τί συμβαίνει στο κέντρο μιας πόλης, τί στις παρυφές της; Τί είναι χαρακτηριστικό και τί ασυνήθιστο για την κάθε πόλη; Ποιες διαδικασίες εργασίας αποτελούν πρόκληση για τον κινηματογραφιστή; Πώς μπορεί να απαθανατίσει κάποιος τη χορογραφία της εργασιακής ροής με τον καλύτερο και τον πιο ενδιαφέροντα τρόπο - κι αυτό με μια και μοναδική λήψη; Τα βίντεο που δημιουργούνται στα εργαστήρια αποδεικνύουν ότι ένα μόνο πλάνο του ενός ή των δύο λεπτών μπορεί να έχει πλοκή, αλλά και το στοιχείο της έντασης ή της έκπληξης. Κι αυτό ακριβώς είναι που μας συναρπάζει σε πολλά από τα βίντεο των εργαστηρίων.»Χαρούν Φαρόκι, Αντζε Εχμαν Harun Farocki, Antje Ehmann
Θα προβληθούν 36 βίντεο από 9 πόλεις: Ανόι, Βερολίνο, Κάιρο, Λότζ, Μόσχα, Μπανγκαλόρ, Μπουένος Άιρες, Ρίο ντε Τζανέιρο και Τελ Αβίβ. Τα συγκεκριμένα βίντεο είχαν επιλέξει να παρουσιάσουν ο Harun Farocki και η Antje Ehmann στο πλαίσιο του αφιερώματος «Harun Farocki – Ενάντια σε τί; Ενάντια σε ποιον;» το οποίο διοργανώθηκε το 2013 στην Αθήνα από την Ταινιοθήκη της Ελλάδος, το Goethe-Institut και την Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας.
Τρίτη 28 Μαρτίου 2017 στις 20:30 - Leben BRD/Ζωή ΟΔΓ (1990, 83‘) / Προλογίζει ο Γιώργος Δρίβας, εικαστικός καλλιτέχνης, κινηματογραφιστής
«Οι φιλμικοί στοχασμοί του Φαρόκι θα μπορούσαν ίσως να αναχθούν στη μποντριγιαρική ιδέα ότι στις μέρες μας ένας χάρτης δεν προσαρμόζεται πλέον σε μια συγκεκριμένη περιοχή, όπως συνέβαινε σε εκείνη την παραβολή του Μπόρχες, αλλά προηγείται της πραγματικότητας σαν ομοίωμα αυτής. Η ιδέα διατυπώνεται ιδιαίτερα εύγλωττα από τον Φαρόκι στο Η ζωή στην Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας (1990). Στην ταινία, το ανθρώπινο σώμα δρα σαν μηχανή, γίνεται ένα με τη μηχανή, ενώ κούκλες και κατασκευάσματα κάνουν δοκιμές στη θέση των ανθρώπων. Είτε είναι κλειδιά αυτοκινήτου, πλυντήρια ρούχων, είτε είναι μαίες, μαθητές οδήγησης ή ασφαλιστές, όλα και όλοι υποτάσσονται στον σύγχρονο, παράλογο κόσμο μιας κοινωνίας της διακινδύνευσης: όλα είναι δοκιμές, ασκήσεις για το σοβαρό περιστατικό, για την έκτακτη ανάγκη ή το ατύχημα σε όλους τους τομείς του οικονομικού και κοινωνικού βίου.» Κρίστα Μπλούμλινγκερ
Τετάρτη 29 Μαρτίου 2017 στις 20:30 - Stilleben/Νεκρή Φύση (1997, 56‘) / Προλογίζει ο Γιώργος Δρίβας, εικαστικός καλλιτέχνης, κινηματογραφιστής
«Στη "Νεκρή Φύση" παρουσιάζονται συγκεκριμένες θέσεις, γίνονται παρατηρήσεις αλλά και ιδεολογικές - θεωρητικές νύξεις σχετικά με την πράξη της απεικόνισης αντικειμένων. Τί σημαίνει να αντέχεις και να αντεπεξέρχεσαι σε έναν κόσμο αντικειμένων, να προσανατολίζεσαι με βάση τα αντικείμενα κ.λπ.; Oι ενότητες των σκηνών ντοκιμαντέρ διαδέχονται η μία την άλλη χωρίς σχολιασμό επί του θέματος, με την ελπίδα να προβάλει κανείς τις ιδέες της Ιστορίας της Τέχνης στη διαφήμιση και να διακρίνει τις διαφορές, αλλά και - το αντίστροφο - να μπορέσει να δει από μια διαφορετική σκοπιά αυτές τις νεκρές φύσεις, μεταβιβάζοντας όλον αυτό τον περίεργο κόπο που καταβάλλεται με λατρευτική προσήλωση - και αποκαλύπτεται σε αυτές τις παραγωγές– στην ιερή πράξη της πραγμάτωσης της τέχνης.» Χαρούν Φαρόκι
Αναζητήστε περισσότερες πληροφορίες για το «apropos documenta» στο site του Ινστιτούτου Goethe
Tags: Χαρούν Φαρόκι
