Κάποια καλοκαίρια οι ομορφότερες κινηματογραφικές εικόνες μπορεί να απλώνονται, διάσπαρτες σε μια μικρή πόλη με μόλις 2 αίθουσες, και να σε περιμένουν να τις ανακαλύψεις σε ένα σωρό υπέροχα μέρη. Σε ένα όμορφο υπόγειο μπαρ. Στην κοίτη ενός ποταμού. Σε ένα dream cinema στους πρόποδες ενός λόφου.
Για ένα ακόμα καλοκαίρι στο Κόσοβο, από τις 8 ως τις 16 Αυγούστου, το φανταστικό φεστιβάλ ντοκιμαντέρ Dokufest προτείνει την ιδέα πως ο πιο βέβαιος τρόπος να διασπάσεις την απομόνωση μιας χώρας είναι μέσα από το σινεμά, τις εικόνες, τις ιδέες του. Στο Πρίζρεν, την δεύτερη μεγαλύτερη πόλη του Κοσόβου, μια πόλη φαινομενικά στημένη όλη γύρω από το ποτάμι που τη διασχίζει, γεμάτη εστιατόρια, εκκλησίες και μπαράκια. Και γεμάτη νεαρό κόσμο που γεμίζει κάθε δρόμο ως αργά τη νύχτα - κάθε νύχτα. Και τουρίστες από κάθε πιθανή χώρα. Και κινηματογραφικές αίθουσες. Αυτοσχέδιες!
Παρακολουθώντας το original cut του «What's Happening! The Beatles In The USA» του Άλμπερτ Μέισλς στο Dream Cinema του DokuFest
Στο Πρίζρεν οι κανονικές αίθουσες είναι μόλις δύο. Το Dokukino, μια κλειστή αίθουσα την οποία διαχειρίζεται καθόλη τη διάρκεια του έτους το φεστιβάλ, και το διατηρητέο θερινό Κίνο Λομπάρντι. Οι υπόλοιπες αίθουσες προβολής ταινιών στήνονται σε διάφορα σημεία της πόλης, σαν ένα συμπιεσμένο open air φεστιβάλ που προβάλει περισσότερες από 200 ντοκιμαντέρ μικρού και μεγάλου μήκους, με ένα πρόγραμμα που απλώνεται από ενότητες για τα Βαλκάνια και τα Ανθρώπινα Δικαιώματα (με έμφαση φέτος στη μετανάστευση) μέχρι εξαιρετικής σύνθεσης Διεθνή Διαγωνιστικά και αφιερώματα σαν αυτό στον θρυλικό ντοκιμαντερίστα Άλμπερτ Μέισλς.
Το Dokufest μας προσκάλεσε στην φετινή, 13η διοργάνωσή του, για να περπατήσουμε την όμορφη πόλη του Πρίζρεν και να παρακολουθήσουμε το πλούσιο πρόγραμμά του. Είδαμε πολλές ταινίες, παλιές, καινούριες, Βαλκανικές, Αμερικάνικες. Ξεχωρίσαμε μερικές που πρέπει οπωσδήποτε να αναζητήσετε.
«The Pearl Button»
Περισσότερο ένα essay άποψης και στοχασμού παρά συμβατική αφήγηση, το ντοκιμαντέρ-δοκίμιο του Πατρίσιο Γκουσμάν εξερευνά την ιστορία βίας και γενοκτονίας της Χιλής από τα βάθη των αιώνων μέχρι τη σύγχρονη πολιτική καταπίεση, διατηρώντας ως συνδετικό ιστό το νερό, την καθαρότητά του και τον αέναο χαρακτήρα του. Από ιθαγενείς που διασχίζουν τη θάλασσα με κανό κι από την ίδια την κοσμογονία μέχρι τις μοντέρνες, απάνθρωπες μεθόδου θανάτου, το έργο του Γκουσμάν δε σταματά ποτέ να είναι αποστομωτικά όμορφο, όσο και ταυτόχρονα αδυσώπητα σκληρό. Τιμήθηκε με το βραβείο Σεναρίου στο Φεστιβάλ Βερολίνου.
Μια στιγμή που μένει: Η ιστορία του Τζέρεμι Μπάτον, από την οποία παίρνει τον τίτλο του το φιλμ, ενός ιθαγενή που γνώρισε τον δυτικό πολιτισμό πριν τον ξαναχάσει για πάντα, ένας μελαγχολικός ταξιδιώτης στο χώρο και το χρόνο, απόλυτο σύμβολο της αιματοβαμμένης, απάνθρωπης ιστορίας του δυτικού κόσμου.
«The Look of Silence»
Ο Τζόσουα Οπενχάιμερ ακολουθεί το ήδη κλασικό «The Act of Killing» με ένα περίπου-σίκουελ, πολύ πιο προσωπικό μα όχι λιγότερο συγκλονιστικό. Μια από τις οικογένειες που είχαν χάσει ανθρώπους κατά τη διάρκεια της φονικής δικτατορίας, τα εγκλήματα της οποίας ξεσκέπαζε το προηγούμενο ντοκιμαντέρ του Οπενχάιμερ, μαθαίνουν την αλήθεια για τον άνθρωπό τους μέσα από την οθόνη της τηλεόρασης. Ο Οπενχάιμερ με την κάμερά του ακολουθεί τον μικρό αδερφό του νεκρού καθώς εκείνος επισκέπτεται και αντιμετωπίζει πρόσωπο με πρόσωπο τους ανθρώπους που ευθύνονται για τις χιλιάδες θανάτων. Το προσωπικό και το πολιτικό, σε αδιαπραγμάτευτη ταύτιση.
Μια στιγμή που μένει: Ένας από τους φονιάδες είναι υπερβολικά γερασμένος για να έχει απόλυτη επαφή με την πραγματικότητα, η κόρη του όμως χάνει τον κόσμο κάτω από τα πόδια της όταν μαθαίνει πράγματα για τον πατέρα της που δεν ξέρει πώς να διαχειριστεί- προσφέροντας στον ήρωά μας κάτι σαν ελάχιστη δυνατή λύτρωση μέσα το δικό της σοκ.
«Toto and His Sisters»
To πολυβραβευμένο δράμα του Αλεξάντερ Νανάου για την ζωή και την επιβίωση μιας ακέφαλης οικογένειας τριών αδελφών στην σημερινη Ρουμανία θα σε κάνει για καιρό να αναρωτιέσαι πώς στα κομμάτια γυρίστηκε. Δίχως καμία αφήγηση ή talking heads ή συνεντεύξεις να μας καθοδηγούν εξηγώντας μας τι βλέπουμε, παρά μόνο απανωτά, σοκαριστικά πλάνα μέσα από το ρημαγμένο σπίτι της οικογένειας, το φιλμ που γυρίστηκε σε διάστημα 15 μηνών, ακολουθεί δύο ανήλικα κορίτσια και τον μικρότερό τους αδερφό στην απάνθρωπη καθημερινότητά τους, με πατέρα αγνοούμενο και μητέρα στη φυλακή. Το θέαμα είναι καθηλωτικό, όσο και αποκαρδιωτικό: Καθε σκηνή που περνάει αναρωτιέσαι με πόσους ακόμα τρόπους είναι δυνατόν μια κοινωνία να αφήσει ξεκρέμαστους τρεις απολύτως αθώους ανθρώπους, έρμαια της μοίρας τους.
Μια στιγμή που μένει: Η μεγάλη αδερφή εθίζεται στα ναρκωτικά και μπλέκει κι η ίδια με το νόμο, ενώ η Άντρεα, η μεσαία, προσπαθεί να σώσει εκείνη, τον εαυτό της, όσο και τον μικρό αδερφό, τον Τότο. Σε μια σκηνή ακούγεται κάποιος να της λέει -δεν έχει σημασία το context- «δεσποινίς Άντρεα, θα πρέπει να προσπαθήσεις περισσότερο». Συναισθηματικό ξέσκισμα.
«In Transit»
Η τελευταία ταινία του θρύλου του ντοκιμαντέρ Aλμπερτ Μέισλς καταχωρείται στα κινηματογραφικά χρονικά ως μια από τις σημαντικές τελευταίες ταινίες, όχι μόνο επειδή ανεξαρτήτως πλαισίου είναι ένα εξαιρετικό ντοκιμαντέρ μα κυριότερα επειδή ως αποχαιρετισμός ενός μεγάλου δημιουργού μοιάζει τόσο πιο ανατριχιαστικό. Η κάμερα επιβιβάζεται στο τρένο που πραγματοποιεί τη μεγαλύτερη διαδρομή διαμέσου των ΗΠΑ, φτιάχνοντας μικρά πορτρέτα των επιβατών. Άνθρωποι που αφήνουν πράγματα πίσω και ελπίζουν στο μέλλον, φόβοι και ελπίδες σε ένα πανέμορφο ψηφιδωτό φτιαγμένο πάνω στο απόλυτο μεταφορικό μέσο. Αυτό θα πει αποχαιρετισμός.
Μια στιγμή που μένει: Επιβάτης αναπτύσσει φιλία με μια κοπέλα, γνωρίζοντας πως όπως και κάθε τι εν κινήσει, είναι απόλυτα παροδική. Όταν εκείνη κατεβαίνει στον προορισμό της, την παίρνει μια μακρινή, θολή φωτογραφία καθώς φτάνει στον τερματισμό της. Κουνημένη, φυσικά. Εν κινήσει.
«Above and Below»
Eνα ζευγάρι ζει σε ένα υπόγειο τούνελ του Λας Βέγκας. Eνας άντρας επιβιώνει στην έρημο της Καλιφόρνια στέλνοντας μηνύματα σε άδεια μπουκάλια στον Θεό. Μια κοπέλα ζει με όνειρο να φύγει μακριά, πολύ-πολύ μακριά, να ταξιδέψει στον Άρη, και προσoμοιώνει αποστολές στον κόκκινο πλανήτη σε μια έρημο της Γιούτα. Οι πέντε ρομαντικοί ήρωες του περιθωρίου της ζωής στην Αμερική ψάχνουν την αλήθεια της ζωής έξω από τα προκαθορισμένα όρια κι αυτό τους κάνει κάτι σαν ποιητές. Είναι το είδος του ντοκιμαντέρ που επιβιώνει ή καταστρέφεται αναλόγως του πόσο ενδιαφέροντα είναι τα πορτρέτα που παρουσιάζει, μα ταυτόχρονα εξερευνά τα πιο περίεργα και ακραία σημεία για ελπίδα και νόημα, δίνοντας μια σχεδόν μετα-αποκαλυπτικού χαρακτήρα χροιά στον ρεαλισμό.
Μια στιγμή που μένει: Όλη η κορύφωση του τελευταίου 15λεπτου, ένα απαλό κρεσέντο ομορφιάς και ελπίδας.
«The Wolfpack»
Η απίστευτη ιστορία μιας οικογένειας 7 παιδιών που δεν είχε βγει ποτέ από το διαμέρισμα και διατηρούσε ως μοναδική επαφή με τον έξω κόσμο τις ταινίες. Κλεισμένοι στο σπίτι τους στο Μανχάταν από τους γονείς τους, λαμβάνοντας εκπαίδευση εκεί, αποκλεισμένοι από τον έξω κόσμο, ανέπτυξαν κώδικες επικοινωνίας βασισμένοι στα έργα του Ταραντίνο και του Νόλαν. Σε σημαντικό βαθμό, το ντοκιμαντέρ της Κρύσταλ Μοζέλ μοιάζει αμήχανο απέναντι στο απίθανο στόρι, τις περσόνες και τις δυνατότητες ανάπτυξης, μη ξέροντας τι ακριβώς να κάνει με όλα αυτά που έχει στα χέρια της. Όμως το «Wolfpack» παραμένει ένα σινεφιλικό must-see ακόμα και για τις διάσπαρτες στιγμές που θα κάνουν το θεατή να κοιτάξει με γουρλωμένα μάτια.
Μια στιγμή που μένει: Ο περίπατος στο Μανχάταν, σαν ανακάλυψη ενός νέου, διαφορετικού κόσμου, τόσο αληθινού που μοιάζει εξωγήινος.
«Uncertain»
Μια πόλη του Τέξας (που κυριολεκτικά λέγεται Uncertain!) σφηνωμένη στα σύνορα γειτονικών πολιτειών προσφέρει μια πληθώρα ιστοριών χωρίς να παγιδεύεται σε μια μονότονη αφήγηση. Κάτοικοι που βρίσκουν την πόλη σαν καταφύγιο, άλλοι που τη βλέπουν σαν κάτεργο από το οποίο προσπαθούν να δραπετεύσουν, κι άλλοι ως έναν ζωντανό οργανισμό, συναρπαστικό, καλυμμένο από άγρια ομορφιά. Οι χαρακτήρες είναι ενδιαφέροντες μα αυτό που εντονότερα μένει στο θεατή είναι οι τρομερά εντυπωσιακές, επιβλητικές εικόνες. Εδώ μαζεύονται σκιώδεις τύποι που θέλουν να ξεφύγουν από το νόμο, μα την ίδια στιγμή η μεγάλη βαλτώδης λίμνη που χαρίζει στην πόλη ζωή μοιάζει σα να δέχεται μια διαρκή επίθεση της φύσης. Τα πάντα εδώ μοιάζουν πράγματι αβέβαια.
Μια σκηνή που μένει: Ο πιο ενδιαφέρων χαρακτήρας του φιλμ, ένας γερασμένος ντόπιος με προφορά τόσο βαριά που απαιτεί συνεχή χρησή υποτίτλων, έχει πάει με τη βάρκα του για ψάρεμα στη λίμνη. Η οποία όμως είναι τόσο καλυμμένη από μια οργανική επιφάνεια φύλλων, κορμών και μικρο-οργανισμέων, που μοιάζει παραδομένη στην ακινησία. Η βάρκα είναι λες και πραγματικά έχει προσαράξει στο έδαφος.
Ευχαριστούμε το Kosovo Foundation of Open Society για την πρόσκληση.
Διαβάστε εδώ περισσότερα για το Docufest που διεξήχθη στο Πρίζρεν από τις 8 έως και τις 16 Αυγούστου
