Το 1983, ο σκηνοθέτης και σεναριογράφος Ανδρέας Τσιλιφώνης δημιούργησε την πρώτη του ταινία μεγάλου μήκους, «Η Πόλη Ποτέ Δεν Κοιμάται». Η ταινία, που προβλήθηκε το 1984, υπήρξε μια από τις 10 πιο εμπορικές ελληνικές ταινίες της χρονιάς, ενώ το αμερικανικό περιοδικό Variety την αποθέωσε, επαινώντας το σύγχρονο σενάριο, την αληθοφανή αργκό, την εντυπωσιακή Cinemascope φωτογραφία και τις καλοστημένες σκηνές αγώνων μοτοσυκλέτας.
Η ταινία αφηγείται την ιστορία ενός ναυτικού, παλιού μηχανόβιου, που επιστρέφει στην Αθήνα στις αρχές της δεκαετίας του ’80, μετά από 20 χρόνια στα καράβια, λόγω του θανάτου του μικρού του αδερφού σε μια κόντρα με μηχανές. Επισκευάζει την παρατημένη του BSA του 1939 και βγαίνει στους δρόμους, αναζητώντας την αλήθεια πίσω από τον χαμό του αδερφού του. Ομως, ο κόσμος έχει αλλάξει: οι φίλοι του δεν είναι πια οι ίδιοι, τα κορίτσια έχουν προχωρήσει στη ζωή τους, και οι μηχανές έχουν εξελιχθεί σε θηρία. Οπως λέει και ο ίδιος, είναι πια «Τoo old to rock’n’roll, too young to die!»
Κατά την προετοιμασία της παραγωγής, ο σκηνοθέτης, μαζί με τον Καλλιτεχνικό Διευθυντή Γιάννη Τσεκλένη και τον Διευθυντή Φωτογραφίας Χρήστο Τριανταφύλλου, επισκέφθηκαν όλους τους χώρους όπου θα γυριζόταν το έργο και συζήτησαν διεξοδικά την ανάλυση της κάθε δράσης. O Γιάννης Τσεκλένης σχεδίασε συνολικά 504 storyboard frames, που αποτέλεσαν τη βάση για τα γυρίσματα.
Η ταινία του Ανδρέα Τσιλιφώνη δεν έμοιαζε με οτιδήποτε μας είχε συνηθίσει ο ελληνικός κινηματογράφος τη δεκαετία του 80, ή και με ότι άλλο επρόκειτο να ακολουθήσει...» | Αλέξης Αλεξίου
Εδώ ένα πρωτότυπο καρέ από τη σκηνή της «αμερικανικής ρουλέτας»
Η ιδέα για την 4K αποκατάσταση της ταινίας ξεκίνησε τον Δεκέμβριο του 2016, κατά τη διάρκεια προβολής της στον κινηματογράφο ΑΣΤΥ, στο πλαίσιο της σειράς «Χαμένη Λεωφόρος του Ελληνικού Σινεμά».
Ο σκηνοθέτης, ξαναβλέποντας το έργο σχεδόν 30 χρόνια μετά την αρχική του κυκλοφορία, διαπίστωσε ότι, ενώ η μουσική, οι ερμηνείες, το μοντάζ και το σενάριο άντεχαν στον χρόνο, ο ήχος ήταν, με τον πιο επιεική χαρακτηρισμό, προβληματικός. Αυτή η διαπίστωση οδήγησε στην απόφαση να πραγματοποιηθεί ένα 4K restoration, χωρίς αυστηρό χρονοδιάγραμμα και με χαλαρούς ρυθμούς, δίνοντας προτεραιότητα στην ποιότητα.
Διαβάστε κι αυτό: «Γεννήθηκα σε αυτή την πόλη και νικήθηκα…» Ο Αλέξης Αλεξίου γράφει για το «Η Πόλη Ποτέ Δεν Κοιμάται» του Ανδρέα Τσιλιφώνη
Ευτυχώς, παρά τις μετακομίσεις 30 ετών σε σπίτια, εταιρίες και αποθήκες, τα πρωτότυπα αρνητικά φιλμ και οι ηχητικές ταινίες του έργου είχαν διασωθεί, κάτι που θεωρήθηκε ανέλπιστο. Ωστόσο, το υλικό παρουσίαζε εγγενή προβλήματα. Τα γυρίσματα είχαν πραγματοποιηθεί σε 30 νύχτες στους δρόμους, με την κάμερα τοποθετημένη σε μοτοσικλέτες και αυτοκίνητα, σε συνεχή κίνηση. Ακόμα και στις εσωτερικές σκηνές, η κάμερα ήταν πάντα κινούμενη.
Εξαιτίας των τεχνολογικών περιορισμών της εποχής, η ομάδα παραγωγής χρησιμοποίησε μια ελαφριά κάμερα ARRI 2C, που είχε σχεδιαστεί κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο για γερμανικά πολεμικά επίκαιρα. Η κάμερα αυτή, αν και κατάλληλη για τοποθέτηση σε οχήματα, δεν μπορούσε να καταγράψει σύγχρονο ήχο, ενώ λειτουργούσε με μονή γκρίφα (ο μηχανισμός προώθησης του φιλμ). Αυτό είχε ως αποτέλεσμα μια εικόνα που «χοροπηδούσε» και την ανάγκη να ντουμπλαριστούν όλοι οι διάλογοι μετά την παραγωγή—πρακτικές αποδεκτές τότε, αλλά όχι σύμφωνα με τα σημερινά πρότυπα.
Για να αποδοθεί η αίσθηση της συνεχούς κίνησης, ο γλύπτης και κατασκευαστής Γιώργος Παπαδούκας σχεδίασε περίπου δέκα ειδικά grips, τα οποία προσαρμόζονταν εύκολα σε διάφορα σημεία των μοτοσυκλετών και των αυτοκινήτων (φτερά, σχάρες, τιμόνια, μπροστά, πίσω, πάνω, κάτω, δεξιά, αριστερά κ.λπ.). Επιπλέον, κατασκεύασε έναν έλικα τύπου «ελικοπτέρου», που περιστρεφόταν πάνω από κάθε όχημα, φωτίζοντας τους αναβάτες για να δίνεται η εντύπωση ότι φωτίζονται από τα φώτα των δρόμων.
Η ΕΙΚΟΝΑ
Η διαδικασία αποκατάστασης ξεκίνησε με την εικόνα. Ο Νίκος Κορωνίδης από τα εργαστήρια ΑΝ-ΜΑΡ ανέλαβε το 4K transfer με ιδιαίτερη προσοχή, καθαρίζοντας το αρνητικό φιλμ και σκανάροντας frame-by-frame 140.000 καρέ. Στη συνέχεια, για περίπου πέντε χρόνια, οι digital artists Κώστας Καπότας, Αλέξης Μηταδόπουλος και Φώτης Σαραμάντης επεξεργάστηκαν αυτά τα καρέ, εφαρμόζοντας τεχνικές όπως image stabilizing, scratch retouching, digital noise and flicker reduction και grain balancing. Στόχος ήταν να διατηρηθεί η αναλογική αίσθηση του φιλμ, εξαλείφοντας τα προβλήματα που προέκυψαν από τη χρήση μονής γκρίφας. Αργότερα, ο Θοδωρής Τζιάτζιος από την Real Creations συνέβαλε διορθώνοντας σκηνές που απαιτούσαν C.G.I. compositions και slow motion blur. Το color grading ανέλαβε ο Άγγελος Μπάλλας, ενώ το τελικό mastering πραγματοποιήθηκε από τον Γιώργο Παΐδα της DCS.
O HXOΣ
Η αποκατάσταση του ήχου αποδείχθηκε πολύ πιο περίπλοκη. Στόχος ήταν να διατηρηθούν οι διάλογοι και να δημιουργηθεί ένα νέο sound design από το μηδέν. Παρόλο που υπήρχαν οι πρωτότυπες ταινίες με τους διαλόγους, τη μουσική και τις ατμόσφαιρες, αυτές ήταν κατασκευασμένες σε perforated tape 17,5 χιλιοστών, όπου κάθε φράση είχε κοπεί με ψαλίδι και κολληθεί με ειδική ταινία. Παρά την ποιότητα αυτής της ταινίας, δεν ήταν σχεδιασμένη να αντέξει 30-40 χρόνια, με αποτέλεσμα να κινδυνεύει να διαλυθεί αν τοποθετούνταν σε player με εντατήρες. Επιπλέον, καθώς κάποιοι βασικοί ηθοποιοί δεν βρίσκονται πλέον εν ζωή, το ντουμπλάρισμα των διαλόγων δεν ήταν εφικτό.
Sound design Για μια στιγμή, το εγχείρημα φάνηκε να φτάνει σε αδιέξοδο. Ωστόσο, η πρόοδος της τεχνολογίας στον τομέα του music and dialogue isolation προσέφερε μια απρόσμενη λύση. Οι τελικές μίξεις του έργου, που υπήρχαν σε ενιαία ταινία χωρίς κολλήσεις, επέτρεψαν στην sound designer Αναστασία Φραγκούλη να αφιερώσει εκατοντάδες ώρες επεξεργασίας. Χρησιμοποιώντας διάφορα isolation apps, κατάφερε να απομονώσει τους διαλόγους, επιλέγοντας την καλύτερη δυνατή ποιότητα ανάλογα με τους ήχους (μουσική, μηχανές, κρότοι κ.λπ.) που υπήρχαν στο φόντο. Το αποτέλεσμα πλησίασε το 99%, αν και ένα εξασκημένο αυτί μπορεί να διακρίνει μικρές διαφοροποιήσεις στη συχνότητα ορισμένων λέξεων σε σημεία με έντονη μουσική ή ήχους. Όλοι οι υπόλοιποι ήχοι και οι ατμόσφαιρες ηχογραφήθηκαν εκ νέου και τοποθετήθηκαν με ακρίβεια, προσφέροντας ένα ρεαλιστικό αποτέλεσμα. Η Αναστασία έμαθε να διακρίνει ήχους από δίχρονους και τετράχρονους κινητήρες, μονοκύλινδρους και πολυκύλινδρους, καθώς και από παλιές και σύγχρονες μοτοσυκλέτες.
Η μουσική Μετά τον καθαρισμό των διαλόγων, το επόμενο βήμα ήταν η αποκατάσταση της πρωτότυπης μουσικής του Γιάννη Κωστιδάκη, ο οποίος, δυστυχώς, απεβίωσε σε νεαρή ηλικία και δεν μπορούσε να επανενορχηστρώσει το έργο του σύμφωνα με τα σύγχρονα ηχητικά πρότυπα. Ο music engineer Διονύσης Χριστοδουλάτος απομόνωσε όλα τα όργανα από τις αρχικές ενορχηστρώσεις και επενέβη ξεχωριστά σε καθένα, δίνοντάς του τον όγκο και τη δυναμική που απαιτούνταν για μια σύγχρονη ηχητική μπάντα. Τη μίξη τόσο της πρωτότυπης μουσικής όσο και του τελικού ήχου του έργου ανέλαβε ο Δημήτρης Digi Χωριανόπουλος, παλιός φίλος και συνεργάτης του σκηνοθέτη.
Το εντυπωσιακό αποτέλεσμα Την επίβλεψη και οργάνωση όλων των παραπάνω διαδικασιών ανέλαβε η Βάσω Γεωργίου, συνεργάτης του σκηνοθέτη εδώ και 30 χρόνια. Το αποτέλεσμα είναι μια αποκατεστημένη εκδοχή της ταινίας «Η Πόλη Ποτέ Δεν Κοιμάται», που διατηρεί την αυθεντική της ατμόσφαιρα, ενώ πληροί τα σύγχρονα πρότυπα ποιότητας εικόνας και ήχου.
ΠΡΟΒΟΛΗ ΣΤΙΣ ΝΥΧΤΕΣ ΠΡΕΜΙΕΡΑΣ: Η αποκατεστημένη εκδοχή της ταινίας προβάλλεται στις Νύχτες Πρεμιέρας, όπου τα εισιτήρια εξαντλήθηκαν σε λίγα λεπτά. Λόγω της μεγάλης ζήτησης, διοργανώνεται μια μεταμεσονύκτια προβολή στον κινηματογράφο Δαναός, το Σάββατο 11 Οκτωβρίου 2025, μετά τις 12 τα μεσάνυχτα. Εισιτήρια διατίθενται στο more.com, προσφέροντας την ευκαιρία να απολαύσετε την ταινία στην κατάλληλη ώρα και στον φυσικό της χώρο: μια κινηματογραφική αίθουσα.
CREDITS
Πρωταγωνιστούν: οι Χρήστος Καλαβρούζος, Όλια Στεφανίδου, Τάκης Μόσχος, Νίκος Ζιάγκος, Σάκης Μπουλάς κ.ά.
Σενάριο: Aνδρέας Τσιλιφώνης , Μανίνα Ζουμπουλάκη
Σκηνοθεσία: Ανδρέας Τσιλιφώνης
Διεύθυνση Φωτογραφίας: Χρήστος Τριανταφύλλου
Καλλιτεχνικός Διευθυντής: Γιάννης Τσεκλένης
Πρωτότυπη Μουσική: Γιάννης (Ντάνη) Κωστιδάκης
Τραγουδά ο Βασίλης Παπακωνσταντίνου για πρώτη φορά το «Ασε Με να Κάνω Λάθος»
Παραγωγή: Stefi Films, Central Athens Film Productions, Eλληνικό Κέντρο Κινηματογράφου
