Το Directors Lab αποτελεί το πιο σημαντικό από τα προγράμματα στήριξης του φεστιβάλ του Sundance σε νέους δημιουργούς και έναν πολυπόθητο προορισμό για κάθε σκηνοθέτη στον πλανήτη. Εξαιρετικά επιλεκτικό, διαλέγει μόνο 8 projects κάθε χρονιά, τα οποία οι σκηνοθέτες τους δουλεύουν για τέσσερις εβδομάδες με την βοήθεια σημαντικών ανθρώπων της κινηματογραφικής βιομηχανίας (σκηνοθέτες, ηθοποιούς, σεναριογράφους). Το Directors Lab δεν είναι ανοιχτό σε αιτήσεις, αλλά επιλέγει εκείνο τα σχέδια που θα συμπεριλάβει, η πλειοψηφία των οποίων είναι αμερικάνικα και έχουν ήδη περάσει από τον Screenwriters Lab, όπου ήδη είχε βρεθεί το «Park» τον περασμένο Ιανουάριο. Ακόμη κι έτσι, η πρότερη συμμετοχή στο σεναριακό lab δεν σημαίνει άμεση αποδοχή σε αυτό των σκηνοθετών, αφού τα projects που δέχεται το πρώτο είναι 12 ενώ το δεύτερο όπως αναφέραμε 8, κάτι που ίσως βοηθά να κατανοήσουμε καλύτερα το μέγεθος της επιτυχίας της συμμετοχής του «Park» σε αυτό.
Η Σοφία Εξάρχου μιλώντας στο Flix για την εμπειρία της από το Screenwriters Lab μας είπε ανάμεσα σε άλλα: «Πηγαίνοντας εκεί, δεν φανταζόμουν τι θα μπορούσε να είναι διαφορετικό από άλλα workshoprs στα οποία γίνονται από πολλά φεστιβάλ στον κόσμο, αλλά η δομή του lab κι ο τρόπος που το στήνουν είναι τελείως διαφορετικός απ, ότι έχω δει μέχρι τώρα. Είναι πρωτοφανές ότι υπάρχουν 16 advisors για 12 ταινίες, άνθρωποι όπως ο Τομπάιας Λιντχολμ ή ο Κουέντιν Ταραντίνο, 16 άνθρωποι που ασχολούνται με το δικό σου project και το ενδιαφέρον που δείχνουν για να κάνουν αυτό το σενάριο όσο το δυνατόν καλύτερο, είναι απίστευτο. Νιώθεις ότι όλοι αυτοί οι άνθρωποι θέλουν να σε βοηθήσουν, να επικοινωνήσουν μαζί σου και οφείλεις κι εσύ να επικοινωνήσεις από την μεριά σου, να είσαι ανοιχτός, να βουτήξεις ολοκληρωτικά σε αυτό. Οφείλεις να τους δώσεις να καταλάβουν βαθιά τι είναι αυτό που θες να κάνεις και μαζί τους, το κατανοείς κι εσύ καλύτερα και βρίσκεις μέσω αυτών μια σειρά από εργαλεία για να το επεξεργαστείς.»
Οσο για τον τρόπο που η εμπειρία από την εβδομάδα που πέρασε στην Γιούτα τον περασμένο Ιανουάριο δουλεύοντας το σενάριό της την βοήθησε σε ένα πρακτικό επίπεδο η σκηνοθέτης λέει: «Πήγα εκεί σε ένα στάδιο όπου ήξερα ότι το σενάριο ήθελε κι άλλες αλλαγές, αλλά ένιωθα πολύ κουρασμένη για να τις κάνω. Το ταξίδι και η δουλειά που έγινε εκεί, μου έδωσε τρομερές δυνάμεις. Ενιωσα ότι εμβάθυνα περισσότερο σε αυτό που ήθελα να πω. Το ότι έπρεπε να μοιραστώ τις ιδέες μου με όλους αυτούς τους ανθρώπους που ο καθένας έχει έναν διαφορετικό τρόπο να βλέπει τα πράγματα με βοήθησε να δω πιο καθαρά την ιστορία και την ίδια την ταινία μου. Γυρίζοντας έγραψα ένα ακόμη draft του σεναρίου που νομίζω δεν θα μπορούσα να είχα γράψει αν δεν είχε προηγηθεί το Screenwriters Lab».
Σοφία Εξάρχου
Οπώς είναι φυσικό οι προσδοκίες από την δουλειά που θα γίνει τον επόμενο μήνα στο Directors Lab είναι προφανώς μεγάλες, αλλά κι ο τρόπος που λειτουργεί το Directors Lab μοιάζει εξίσου ενθουσιαστικός. Η Σοφία Εξάρχου μας τον περιγράφει: «Οι σύμβουλοι στο Directors Lab είναι σκηνοθέτες, ηθοποιοί και σεναριογράφοι. Εγώ θα είμαι εκεί συνολικά έναν μήνα, από τον οποίο η πρώτη εβδομάδα απ όσο καταλαβαίνω θα είναι κάπως «αναγνωριστική» προκειμένου να μπούμε στο κλίμα, να έρθουμε σε επαφή με τους advisors μας, να τους δώσουμε να καταλάβουν το project μας και να γνωριστούμε με το συνεργείο και τους ηθοποιούς μας, αφού θα κάνουμε κανονικά γυρίσματα για κάποιες από τις σκηνές του σεναρίου. Από την 1η έως τις 18 Ιουνίου θα κάνουμε γυρίσματα. Ο κάθε σκηνοθέτης έχει επιλέξει κάποιες σκηνές, αυτές που ο καθένας νιώθει ότι χρειάζεται να δουλέψει πιο εκτεταμένα, ή φοβάται περισσότερο, εκείνες που τον ιντριγκάρουν πιο πολύ ή την πιο δύσκολη -ανάλογα με το πως νιώθει. Εγω έχω διαλέξει μερικές από τις πιο δύσκολες σκηνές καθώς εκτός των άλλων μία από αυτές περιλαμβάνει έναν ξένο ηθοποιό που υποδύεται τον τουρίστα στην Αθήνα, με τον οποίον εκ των πραγμάτων δεν θα έχουμε την δυνατότητα να κάνουμε πολλές πρόβες. Για δεκαοχτώ μέρες στο Lab, κάνεις πρόβες, γυρίσματα και μοντάζ, με ηθοποιούς που μπορεί να είναι από το καστ σου, αλλά καθώς τα περισσότερα πρότζεκτ δεν έχουν ολοκληρώσει το κάστινγκ τους είναι ηθοποιοί που επιλέγεις μαζί με το Lab. Είναι όλα πολύ οργανωμένα και αυστηρά, για παράδειγμα μου έχουν ζητήσει κατόψεις από τους χώρους που θα γυρίσουμε τις συγκεκριμένες σκηνές της ταινίας, προκειμένου να φτιάξουν ντεκόρ για για να έχω στο resort τον σωστό χώρο για μια πιστή προσομοίωση των συνθηκών στις οποίες θα γυρίσω. Οχι για αισθητικούς λόγους, αλλά για να δουν πως σκηνοθετείς, τις κινήσεις τις κάμερας, την αίσθηση που έχεις για τον χώρο. Αυτό στο οποίο επικεντρώνονται κυρίως, είναι στην δουλεία σου με τους ηθοποιούς και στον τρόπο που σκηνοθετείς. Οι advisοrs είναι παρόντες σε όλη την διαδικασία και σε συμβουλεύουν η συζητούν μαζί σου τις επιλογές σου. Οταν τα γυρίσματα των σκηνών ολοκληρωθούν και οι ηθοποιοί φύγουν, η δουλειά με τους advisors στην τελευταία εβδομάδα επικεντρώνεται και πάλι στο σενάριο, σε μια ανάλογη διαδικασία με αυτή του Screenwriters Lab τον Γενάρη».
Η Σοφία Εξάρχου ανάμεσα στους συμμετέχοντες του Screenwriters Lab
Πως όμως φτάνει μια ελληνική ταινία σε μια τόσο υψηλή κορυφή (μεταφορικά και κυριολεκτικά, αφού τα Labs του Sundance γίνονται στο Sundance Resort του Ρόμπερτ Ρέντφορντ σε ένα υψόμετρο μερικών χιλιάδων μέτρων); Η παραγωγός του «Park», Αμάντα Λιβανού μας εξηγεί: «Με τους ανθρώπους του Sundance μας συνδέει μια στενή σχέση που ξεκίνησε με την επιλογή της ταινίας του Μπάμπη Μακρίδη «L», ήδη από το στάδιο του μοντάζ, για το Φεστιβάλ του 2012. Ετσι, στείλαμε το σενάριο της Σοφίας από το πρώτο κιόλας draft, και μπήκαμε σε έναν διάλογο με τους υπεύθυνους του lab σχετικά με τις προθέσεις και τις προσδοκίες μας, και το τι θέλουμε να πετύχουμε με την ταινία. Κάναμε πολλά skype sessions μέχρι να επιλεχθεί η Σοφία για το Screenwriters Lab τον Ιανουάριο με λεπτομερείς συζητήσεις για το σενάριο και τους χαρακτήρες - προσέχουν πάρα πολύ τα πάντα και διαλέγουν τα projects μετά από πολύωρες συζητήσεις, με τους δημιουργούς αλλά και μεταξύ τους. Για το Directors Lab, ούτως ή άλλως πρέπει να γίνει πρόσκληση από εκείνους για την κατάθεση, δεν είναι ανοικτή σε όλους, και επίσης η επιλογή είναι ακόμα πιο σκληρή από ότι για το screenwriting,μια και εδώ τα projects είναι μόνον 8. Από τον Ιανουάριο κιόλας συζητήσαμε μαζί τους αυτή την πιθανότητα και το πως θα μπορούσε να ταιριάξει το timing με τους χρόνους παραγωγής της ταινίας - που βρίσκεται ήδη σε προ-παραγωγή. Ο τρόπος όμως που αντιμετωπίζουν τις ταινίες είναι εκπληκτικός - η στήριξη και ενεργή συμμετοχή τους κοντά στον filmaker είναι κάτι που δεν έχουμε ξαναδεί στην Ευρώπη. Eτσι, κάναμε κι εμείς κι αυτοί τα πάντα για να το καταφέρουμε.».
Αμάντα Λιβανού
Οσο για το σημαίνει για την ίδια την ταινία που βρίσκεται πλέον λίγα βήματα πριν το ξεκίνημα των γυρισμάτων της, η επιλογή σε ένα τόσο σημαντικό πρόγραμμα, η Αμάντα Λιβανού λέει: «Καταρχήν το να επιλεγεί ένας πρωτοεμφανιζόμενος σκηνοθέτης και να περάσει όλη αυτή την διαδικασία είναι κάτι ανεκτίμητο, και για την ψυχολογία του αλλά και για να θωρακιστεί καλύτερα στην περιπέτεια που λέγεται πρώτη ταινία. Προσφέρονται τρομερές δυνατότητες, ιδιαίτερα στο Directors Lab, που στην ουσία είναι μια διαδικασία παραγωγής και γυρίσματος σε ιδανικές συνθήκες - δηλαδή σε συνθήκες που αισθάνεσαι αρκετά άνετα ώστε να μπορείς να ρισκάρεις πράγματα. Πρακτικά, σε επίπεδο έκθεσης και χρηματοδότησης σημαίνει ότι μια ελληνική ταινία μπαίνει στον χάρτη του παγκόσμιου ανεξάρτητου σινεμά ακόμα πριν γυριστεί - επίσης ανεκτίμητο. Βέβαια, τα οφέλη είναι πολύ μεγαλύτερα για τους Αμερικανούς filmakers, μια και εμείς - και η πραγματικότητά μας - είναι πολύ μακριά από αυτό. Ωστόσο, υπάρχουν και κάποιες πιθανές πηγές χρηματοδότησης, λίγες βέβαια λόγω της γλώσσας, και οι άνθρωποι του Lab βοηθούν πολύ και σε αυτό. Επειδή όμως είμαστε η πρώτη ελληνική ταινία που έχει αυτή την δυνατότητα, θα μπορώ να πω περισσότερα στο μέλλον, μια και είναι πράγματα που τώρα διερευνούμε για πρώτη φορά».
Το «Park» έχει διακριθεί ήδη στο Crossroads του Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης, αλλά και στο CineLink του Σαράγεβο κι έχει όπως ήδη προαναφέραμε περάσει κι από το Screenwriters Lab ετοιμάζεται για γυρίσματα τον Σεπτέμβριο του 2014 σε παραγωγή της Αμάντας Λιβανού («L») για την Βeben Films και συμπαραγωγή της Faliro House, της Steficon και της Feelgood. Η ανάπτυξη της ταινίας γίνεται με την ενίσχυση του Γαλλικού Κέντρου Κινηματογράφου (CNC), του ταμείου Eurimages του συμβουλίου της Ευρώπης και του Ιδρύματος Ωνάση.
Το φιλμ διαδραματίζεται στο Ολυμπιακό Χωριό, δέκα χρόνια μετά του Ολυμπιακούς της Αθήνας, σε μια Ελλάδα που βρίσκεται σε παρακμή. Ανάμεσα στις εγκαταλειμμένες αθλητικές εγκαταστάσεις και στα πολυτελή τουριστικά καταλύματα για πλούσιους τουρίστες, ο δεκαεξάχρονος Δημήτρης και οι φίλοι του διασχίζουν την απόσταση από το «ένδοξο» παρελθόν της χώρας μέχρι την σημερινή κατάντια της, ζωγραφίζοντας το πορτρέτο μιας κοινωνίας που δεν ήταν έτοιμη για την σκληρή πτώση που θα ακολουθούσε.
Εκτός από το «Park» στο φετινό Directors Lab συμμετέχουν εφτά ακόμη projects: «The Father’s Shadow» της Γκαμπριέλα Αμαράλα Αλμέιντα από την Βραζιλία, «Stranger with a Camera»,του Ορλανγκ Τζορτζ, μια συμπαραγωγή των Η.Π.Α. και της Βόρειας Ιρλανδίας, «Ten Thousand Happiness» του Τζόνι Μα συμπαραγωγή Η.Π.Α. Καναδά και Κίνας, «We the Animals» των Τζερεμάια Ζέιγκαρ, «Night Comes On» των Τζορντάνα Σπίρο και Αντζέλικα Νγουαντού, «Swiss Army Man»των Ντάνιελ Κουάν και Ντάνιελ Σάινερτ, «Patti Cake$» του Τζέρεμι Τζάσπερ, όλα αμερικάνικες παραγωγές.
Αν θέλετε να πάρετε μια καλύτερη ιδέα για την δουλειά που γίνεται στο Directors Lab του Sundance, δείτε πιο κάτω μια σειρά από βίντεο που καταγράφουν την διαδικασία των συμμετεχόντων στο lab του 2009. Αναμεσά τους, θα αναγνωρίσετε μερικούς από τους πιο ενδιαφέροντες σκηνοθέτες των τελευταίων χρόνων.
