«Χρειάζομαι μια ημέρα για να πω την ιστορία ενός δευτερολέπτου, ένα χρόνο για να πω την ιστορία ενός λεπτού, μια ολόκληρη ζωή για να πω την ιστορία μιας ημέρας.»
Για να ολοκληρώσει το «Histoire(s) du Cinéma», ο Ζαν-Λικ Γκοντάρ χρειάστηκε δέκα ολόκληρα χρόνια - κάτι πολύ λιγότερο από μια ολόκληρη ζωή - ξεκινώντας το 1988 και παραδίδοντας το 1998 το πιο φιλόδοξο έργο της καριέρας του: 266 λεπτά που μέσα τους συμπυκνώνουν οτιδήποτε ήταν (και είναι) ποτέ η φιλοσοφία του για το σινεμά.
«Αυτό που μου αρέσει στη ζωγραφική είναι ότι είναι λίγο out of focus και δεν σε νοιάζει. Στο σινεμά δεν μπορείς να είσαι out of focus, αλλά αν προσθέσεις διάλογο, αν παρουσιάζεις την ιστορία σου με εικόνες, αυτός ο τρόπος να κοιτάς την πραγματικότητα, τότε ανάμεσα στην επικεντρωμένη κινηματογραφική εικόνα και στις λέξεις, υπάρχει μια χώρα που είναι out of focus. Και αυτό το out of focus είναι το πραγματικό σινεμά.»
To «Histoire(s) du Cinéma» - αν μπορεί κανείς να το περιγράψει με λόγια - είναι μια διαδοχή εικόνων, λέξεων, πρωτότυπου υλικού, σκηνών από ταινίες, επίκαιρων, εικόνων που μπλέκονται η μία με την άλλη σαν ένα κολάζ, μια αλληλουχία σκέψεων πάνω στη ζωή, τον πόλεμο, τον έρωτα, το σινεμά, ένας κινούμενος πίνακας ζωγραφικής ηθελημένα out of focus ή για να γίνουμε και πιο... γκονταρικοί, ιμπρεσιονιστικα εκτός κάδρου από οτιδήποτε ήταν ή θεωρούσε κάποιος πως ήταν το σινεμά μέχρι τότε.
Εμπνευσμένο από μια σειρά διαλέξεων στο Πανεπιστήμιο του Μόντρεαλ, όπου ο Γκοντάρ ανέλαβε να παραδώσει αντικαθιστώντας τον μέντορα της nouvelle vague και διευθυντή της Ταινιοθήκης της Γαλλίας, Ανρί Λανγκλουά, το «Histoire(s) du Cinéma», ηθελημένα με αυτόν τον τίτλο που σημαίνει ταυτόχρονα «Ιστορίες του Σινεμά» και «Ιστορία του Σινεμά», είναι στην πραγματικότητα ένα video diary, μια πρώτη απόπειρα μιας viral (πριν ακόμη εφευρεθεί η έννοια) αφήγησης που αποπειράται να ενώσει την ιστορία του σινεμά με την ιστορία του 20ου αιώνα μέσα από μια φιλοσοφική και εξόχως ποιητική επίθεση εικόνων σε μια πρώτη δοκιμή των δυνατοτήτων του μέσου του βίντεο, έτσι όπως το υιοθέτησε και το αποδόμησε ήδη στη γέννησή του ο Ζαν-Λικ Γκοντάρ.
Για τον Γκοντάρ η ιστορία του σινεμά (η μεγάλη συνάντηση του «La Strada» με το «Γερμανία Ωρα Μηδέν» σε μια και μόνο εικόνα, ο Χίτσκοκ, ο Μπρεσόν, ο Βιγκό, ο Τσαρλς Λότον...) είναι η μοναδική ιστορία του κόσμου, η συνάντηση όλων των τεχνών (της ζωγραφικής και της λογοτεχνίας που θεωρούσε πως είναι οι μόνες τέχνες) και ταυτόχρονα η ίδια η πτώση του σινεμά και μαζί ενός ολόκληρου πλανήτη μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο.
Η ατελέσφορη επανάσταση που δεν κατάφερε να πετύχει το αμερικάνικο σινεμά, τα απομεινάρια των «κυμάτων» που δεν κατάφεραν να αλλάξουν το ευρωπαϊκό σινεμά, η διαρκής αναζήτηση ενός - πρώτα φιλοσόφου, μετά σκηνοθέτη - της ποίησης μέσα στην αντανάκλαση της καθημερινότητας.
«Δεν υπάρχει άλλος τρόπος για να πεις την Ιστορία. Νομίζω πως ήταν για μένα ο μοναδικός τρόπος να συνειδητοποιήσω πως, αν και είχα τη δική μου προσωπική ιστορία σαν άτομο, αν δεν ήταν το σινεμά, δεν θα ήξερα πως είχα τη δική μου ιστορία. Ηταν ο μοναδικός τρόπος και τον οφείλω στο σινεμά. H μεγαλύτερη ιστορία είναι η ιστορία του σινεμά. Είναι ο 19ος αιώνας καθώς μπαίνει στον 20ο. Είναι μεγαλύτερη απ' όλες τις άλλες γιατί βασίζεται στην προβολή, ένω άλλες έχουν την τάση να μειώνουν το μέγεθός τους. Οταν ο Φουκό έγραψε το "Τρέλα και Πολιτισμός", περιόρισε την τρέλα σε ένα βιβλίο. Οταν ο Λανγκλουά έδειξε το "Nosferatu" σε ένα μικρό χωριό μπορούσες να δεις τα ερείπια του Βερολίνου. Για να το πω απλά. Ο σκοπός μου μοιάζει με αυτό το μικρό ποίημα του Μπρεχτ: "Εξετάζω προσεκτικά το πρότζεκτ μου. Δεν μπορεί να υλοποιηθεί". Επειδή μπορεί να γίνει μόνο στην τηλεόραση που από τη φύση της μειώνει το μέγεθος. Στο σινεμά ο θεατής γοητεύεται. Μπορούμε να γράψουμε ιστορία με αυτήν την ιστορία που προβάλλεται. Είναι η μεγαλύτερη ιστορία και δεν την έχει πει κανείς ως σήμερα.»
Χωρισμένο σε τέσσερα κεφάλαια και οκτώ μέρη («Ολες οι Ιστορίες», «Μια Μόνο Ιστορία», «Μόνο Σινεμά», «Θανάσιμη Ομορφιά», «Το Νόμισμα του Απόλυτου», «Ενα Νέο Κύμα», «Ο Ελεγχος του Σύμπαντος», «Τα Σημάδια Ανάμεσά Μας»), το «Histoire(s) du Cinéma» είναι τελικά ο πιο διαχρονικός Γκοντάρ, αυτός που από το 2000 και μετά συνέχισε άτυπα (κυρίως με τα «Notre musique» το 2004 και το «Film Socialisme» το 2010) να γράφει το δικό του επαναλαμβόμενο τέλος του σινεμά.
Βλέποντας το «Adieu au Langage», την πιο πρόσφατη ταινία του που προβλήθηκε και βραβεύτηκε στο 67ο Φεστιβάλ Καννών, δεν μπορείς παρά να βρεις ομοιότητες με το «Histoire(s) du Cinema», καθώς η δοκιμιακή γραφή του Γκοντάρ επανέρχεται ξανά και ξανά σαν θραύσματα μιας ανεξίτηλης μνήμης που διαχέεται στο χώρο και το χρόνο προσπαθώντας περισσότερο και από το να εξηγήσει την Ιστορία, να την ξαναδεί με τα καθαρά μάτια ενός σινεφίλ.
Και κάπως έτσι να την αφήσει στην Ιστορία.
[Το κείμενο δημοσιεύτηκε πρώτη φορά το 2014 με αφορμή το αφιέρωμα στον Ζαν-Λικ Γκοντάρ με τον τίτλο «Τώρα Γκοντάρ»]
