Πρωτοπόρος και υπόδειγμα του ανεξάρτητου (αμερικανικού) σινεμά που δοξάστηκε όσο τίποτα τη δεκαετία του '90, οι «Υπάλληλοι» είναι μια ταινία εξίσου απολαυστική, ντεπασέ, αλλά και σημαντική ήδη για τον τρόπο με τον οποίο έγινε και το συμβολισμό της ως απόδειξη της πραγμάτωσης των κινηματογραφικών ονείρων μια ολόκληρης γενιάς, ή δύο.
Η υπόθεση είναι απολύτως σχηματική. Δυο φίλοι, ο Ντάντε και ο Ράνταλ, στην ψυχή slackers αλλά στη πράξη υπάλληλοι σ' ένα Quick Stop (ένα, ας πούμε, μίνι-μάρκετ μαζί με βιντεοκλάμπ), περνούν τις μέρες τους μέσα στο μαγαζί, σχολιάζοντας τους πελάτες και τους φίλους τους, μιλώντας για τα πάντα, από το κάπνισμα και το σεξ, ως τη φιλία, τα λεφτά και το Star Wars, ενόσω ήρωες μπαινοβγαίνουν στο κατάστημα κι έξω από το τζάμι στέκονται δυο βαποράκια, ο Τζέι κι ο Silent Bob, διανύοντας ακίνητοι τη δική τους πορεία.
Οταν, το 1994, ο Κέβιν Σμιθ, απολύτως άγνωστος, έκανε την ταινία του, η ζωή του δεν διέφερε και πολύ από αυτή του Ντάντε. Το γύρισμα έγινε σε 21 μέρες, το μοντάζ έγινε (και έμεινε) μόνο πρόχειρα γιατί τα λεφτά δεν έφταναν για κάτι παραπάνω, το σκηνικό είναι το μαγαζί όπου όντως δούλευε ο Κέβιν Σμιθ, το οποίο το αφεντικό του διέθετε για γύρισμα μόνο τις νυχτερινές ώρες που ήταν κλειστό, εξ ου και η κατεβασμένη εξωτερική σιδεριά μπαίνει τακτικά στην πλοκή: την κόλλησαν με τσίχλα κάτι βάνδαλοι και δεν ανοίγει. Και κόστισε ακριβώς 27.575 δολάρια, όσα, δηλαδή, κατάφερε ο Σμιθ να μαζέψει πουλώντας κόμικς από τη συλλογή του, παίρνοντας χρήματα από τους γονείς του και βάζοντας από 2.000 δολάρια σε δέκα πιστωτικές κάρτες. Η ταινία έκανε πρεμιέρα στο Σάντανς, την πήρε η θρυλική, τότε, πριν την κατρακύλα του Χάρβεϊ Γουάινστιν, Miramax και συγκέντρωσε πάνω από 4 εκατομμύρια δολάρια στο παγκόσμιο box office, ενώ απέκτησε δύο σίκουελ (χωρίς να υπολογίζουμε τα περάσματα που οι ήρωές της έκαναν από άλλες ταινίες του ανεξάρτητου αμερικανικού σινεμά της εποχής), μία τηλεοπτική σειρά, μια σειρά animation, μια κομιξική βερσιόν, ένα πραγματικό cult following κι έδωσαν στον δημιουργό τους, Κέβιν Σμιθ, εφ όρου ζωής αξία ως ηγέτη του χειροποίητου κινηματογράφου.
Ασπρόμαυρο και με διαρκή διάλογο, το φιλμ αναδύει την αύρα του παλαιού Τζάρμους στο λιγότερο εστέτ, του Σπάικ Λι στο λιγότερο πολιτικό, είναι βγαλμένο από την καρδιά της εποχής που έγινε, ντυμένο με μουσικές που χτυπούν απ' ευθείας στο ένστικτο, Alice in Chains, Soul Asylum, Bad Religion και απογειώνει ένα νέο, τότε, είδος αντι-ήρωα, ταγμένου στο '90ς Ευαγγέλιο. Εξυπνάκιας, αφοριστικός, αιώνιος έφηβος, σε μια απολαυστική διαστρέβλωση του ναρκισσισμού και της ηττοπάθειας, με κατακλυσμιαίο χιούμορ και έναν χαρακτηριστικά υποτονικό τρόπο διατύπωσης της μεγάλης αλήθειας της ζωής. Μια κοινότητα ανθρώπων που ψάχνει το δρόμο της αλλά, στην πορεία, η κάθε τους φράση πρέπει να είναι ατάκα και η κάθε τους πράξη να υπονομεύει το σύστημα. Μια εποχή ανέχειας μετά τον μαξιμαλισμό του '80, αναζήτησης μπροστά στη νέα χιλιετία. Ολ' αυτά μαζί, εκκωφαντικά, σαν το πρόχειρα κολλημένο πανί πάνω στην κατεβασμένη σιδεριά του μαγαζιού: I assure you, we're open! Με το πείσμα και την ειρωνία του ξεπερασμένου αλλά αξεπέραστου Κέβιν Σμιθ.
