Υπάρχουν ταινίες που αποτυπώνουν την αλήθεια με τρόπο συναρπαστικό. Αλλες που συγκλονίζουν με τις αισθητικές επιλογές τους. Κι άλλες που κάνουν ταυτόχρονα και τα δυο και τις λέμε αριστουργήματα: το δικαστικό δράμα «Ανατομία Ενός Εγκλήματος» που, βασισμένος σε πραγματική ιστορία, σκηνοθέτησε ο Οτο Πρέμινγκερ το 1959 είναι μια τέτοια περίπτωση που, μάλιστα, με κάθε της θέαση μέσα στις δεκαετίες μοιάζει όλο και πιο σύνθετη, όλο και πιο ακριβής σ' αυτή την τέχνη της αποδόμησης του «σώματος» της αμερικανικής κοινωνίας.
Πάντα ρηξικέλευθος, πρωτόγονος, ασταμάτητος στη δημιουργική τόλμη του, ο Αυστριακός Εβραίος που, το '35, μετανάστευσε στο Χόλιγουντ μετά από πρόσκληση του Ντάριλ Ζάνουκ της 20th Century Fox, ο Οτο Πρέμινγκερ, φτιάχνει μια ταινία επαναστατική τόσο στο περιεχόμενό της (το σενάριο του Γουέντελ Μέις, βασισμένο στο ομότιτλο βιβλίο του δικαστή Τζον Ντι Βέλκερ που περιγράφει μια δική του υπόθεση), όσο και στην ίδια της τη δημιουργία. Κρατώντας το ρόλο και του παραγωγού, ο Πρέμινγκερ αναπτύσσει στο φιλμ ένα διάλογο σοκαριστικό στην αμεσότητα και την ειλικρίνειά του: ακόμα κι όταν η ηρωίδα του αφηγείται, στιγμή προς στιγμή, τον βιασμό της (σ' ένα μπαρ, ενώ έπαιζε πίνμπολ, αυτό που τόσα χρόνια αργότερα δανείστηκε το «The Accused» με την Τζόντι Φόστερ και τη μίνι τζιν φούστα της). Κάνει το γύρισμά του στις περίπου αυθεντικές τοποθεσίες της ιστορίας, στο συντηρητικό, Καθολικό Μίσιγκαν. Φτιάχνει ένα καστ από εξίσου θαρραλέους και αξιόπιστους ηθοποιούς, τον Τζέιμς Στιούαρτ, τον Τζορτζ Σ. Σκοτ, τον Αρθουρ Ο' Κόνελ, τον Μπεν Γκαζάρα αμούστακο, τη Λι Ρέμικ στα πιο σκανδαλιστικά της, ακόμα και την επιβλητική ως φιγούρα και ρόλο Ιβ Αρντεν που πάντα θα θυμόμαστε ως διευθύντρια του Ραϊντέλ στο «Grease». Δίνει ολόκληρο το σάουντρακ στη σκοτεινή τζαζ του Ντιουκ Ελινγκτον, τη φωτογραφία στον θρυλικό Σαμ Λίβιτ, το ρόλο του δικαστή στον Τζόζεφ Γουελς, τον αληθινό δικηγόρο που έμεινε στην ιστορία ως ο μόνος που τα έβαλε με τον ΜακΚάρθι την εποχή της «εκκαθάρισης» των φερόμενων ως αριστερών. Και μ' αυτά τα εφόδια, η ταινία βρέθηκε υποψήφια για επτά Οσκαρ (έχασε τα περισσότερα από τον «Ben-Hur») κι έμεινε στην Ιστορία ως ένα από τα τολμηρότερα δικαστικά δράματα όλων των εποχών.
Η δράση ακολουθεί έναν παραιτημένο από κάθε φιλοδοξία δικηγόρο, τον Πολ Μπίγκλερ, που περνά το χρόνο του παρέα με τον αλκοολικό μέντορά του, Παρνέλ ΜακΚάρθι. Η Λόρα Μάνιον, μια νεαρή γυναίκα που αποπνέει ερωτισμό και αμαρτίες, του αναθέτει μια υπόθεση: να υπερασπιστεί τον στρατιωτικό σύζυγό της που κατηγορείται για το φόνο ενός κάπελα που τη βίασε. Ο Μπίγκλερ θ' αναλάβει την υπόθεση, προσπαθώντας να επιβάλλει, στον πελάτη του και στους ενόρκους, τη θεωρία ότι ο Μάνιον έδρασε από προσωρινή απώλεια συνείδησης.
Η συνείδηση παίζει κυρίαρχο ρόλο στην αφήγηση, με πολλούς τρόπους. Τα φυλετικά στερεότυπα, οι ταξικές ανισότητες, τα κρυφά κίνητρα, οι προκαταλήψεις, το ψέμμα κι η αλήθεια μπερδεύονται σ' ένα γαϊτανάκι που τολμά να βγάλει νικητή τον κυνισμό. Τίποτε στην ταινία δεν εκτυλίσσεται όπως περιμένει κανείς κι όμως όλα μπαίνουν στη θέση τους με μια αίσθηση ματαίωσης αλλά και αναγνώρισης των βρώμικων κανόνων της ζωής. Οι ήρωες είναι μαγνητικοί, οι διάλογοι εξωφρενικά θαρραλέοι για την εποχή τους, η ιδέα ότι η ερμηνεία του νόμου, αλλά και η «ερμηνεία» των δικηγόρων στο ακροατήριο, έχουν μεγαλύτερη ισχύ από αυτόν καθεαυτόν τον νόμο, είναι σπαρακτική.
Και όλα, συμβολικά αποτυπωμένα στο κομματιασμένο σώμα, του οποίου το κάθε μέλος δρα αυτόνομα, στους εμβληματικούς τίτλους αρχής (και την αφίσα) του Σολ Μπας, τόσο μοντέρνα που παρά τις απόπειρες δεν ξεπερινέται ούτε σήμερα. Οπως η ίδια η ταινία του Πρέμινγκερ, όπως η τραυματισμένη ιδεολογία της που καθημερινά επαληθεύεται από την επικαιρότητα κι από την τέχνη.
ANATOMY OF A MURDER | Trailer from Summer Classics on Vimeo.
