Περίπου σαράντα χρόνια μετά, δεν υπάρχει ταρίφα ικανή για να ισοσταθμίσει τη σημασία του «Ταξιτζή» για τη σύγχρονη ποπ κουλτούρα, την επίδραση του στο σινεμά και την αμερικανική ιστορία.
Τότε, όμως, το 1974, τίποτα δεν ήταν προφανές για μια ιστορία που γράφτηκε και γυρίστηκε σαν ένα οπλισμένο σαρανταπεντάρι, έτοιμο να εκπυρσοκροτήσει εναντίον κάθε γνωστής σύμβασης γύρω από το σινεμά, τους ανθρώπους που τόλμησαν να τον φέρουν στη ζωή και όσους έκτοτε επιστρέφουν σε αυτόν ως ένα σημείο αναφοράς.
O Τράβις Μπικλ είμαι εγώ
Το 1973, ο κριτικός κινηματογράφου Πολ Σρέιντερ (αριστερά στη φωτογραφία) ήταν 26 ετών, είχε χωρίσει από τη γυναίκα του, το κορίτσι του τον είχε παρατήσει και ζούσε στο αυτοκίνητο του. «Εκείνη την εποχή με απασχολούσαν πολύ τα όπλα. Ημουν αυτοκτονικός. Επινα πολύ, είχα πάθει εμμονή με την πορνογραφία με τον τρόπο που παθαίνει ένας μοναχικός άνθρωπος. Ολα αυτά ήταν η αρχή του σεναρίου.». Σύμφωνα με τον Σρέιντερ η νουβέλα του Ζαν-Πολ Σαρτρ «Ναυτία» ήταν το μοντέλο για τον «Ταξιτζή», η άμεση επιρροή του η ιστορία του Αρθουρ Μπρέμερ, ο οποίος είχε μόλις αποπειραθεί να δολοφονήσει τον υποψήφιο πρόεδρο Τζορζ Γουάλας το 1972 και το τραγούδι «Τaxi» του Χάρι Τσάπιν από το άλμπουμ του «Heads and Tales» του 1972. «Ο Τράβις Μπικλ ήταν απλά εγώ.»
Μήπως ήμουν λίγο τρελός;
Εχοντας περάσει από τον Μπράιαν Ντε Πάλμα, το σενάριο του «Ταξιτζή» φλέρταρε με τα ονόματα των Ιρβιν Κέρσνερ, Λαμόντ Τζόνσον και Τζον Μίλιους πριν ο Μάικλ και η Τζούλια Φίλιπς (βραβευμένοι παραγωγοί ήδη με Οσκαρ για το «Κεντρί») συμφωνήσουν πως ο ιδανικός σκηνοθέτης βρισκόταν μπροστά στα μάτια τους. Το δίδυμο Σκορσέζε - Ντε Νίρο (εκείνη την εποχή ο Σκορσέζε μόνταρε τους «Κακόφημους Δρόμους») θα μπορούσε να κάνει το όραμα του Σρέιντερ πραγματικότητα. Αρκεί ο Σκορσέζε να συμφωνούσε. «Οταν ο Μπράιαν Ντε Πάλμα μου έδωσε ένα αντίγραφο του σεναρίου και μας σύστησε με τον Σρέιντερ, ένιωσα σαν να το είχα γράψει μόνος μου. Οχι ότι θα μπορούσα να το γράψω τόσο καλό, αλλά ένιωσα τα πάντα. Ενιωσα να φλέγομαι ολόκληρος. Επρεπε να κάνω αυτήν την ταινία. Δεν είχα διαβάσει καμία από τις πηγές του Σρέιντερ, αλλά είχα διαβάσει τις "Σημειώσεις από το Υπόγειο" του Ντοστογιέφσκι και ήθελα να κάνω μια ταινία γι' αυτό. Ο "Ταξιτζής" ήταν ό,τι πιο κοντινό είχα διαβάσει στο έργο του Ντοστογιέφσκι. Ημουν λίγο τρελός; Ή αρκετά λογικός; Μάλλον κάτι και από τα δύο.»
Φέρε μας τον Ντε Νίρο και είναι δικό σου
Πριν ο Μάρτιν Σκορσέζε προτείνει το ρόλο του Τράβις Μπικλ στον Ρόμπερτ Ντε Νίρο, πρότεινε το ρόλο στον Ντάστιν Χόφμαν. «Θυμάμαι τη μέρα που συνάντησα τον Μάρτιν Σκορσέζε. Δεν είχε σενάριο μαζί του και δεν είχα ιδέα καν ποιος ήταν. Δεν είχα δει καμία από τις ταινίες του και μου μιλούσε με ενθουσιασμό για την ταινία. Σκέφτηκα από μέσα μου πως είναι τρελός». Μετά, όμως από μια προβολή των «Κακόφημων Δρόμων», η επιθυμία της Τζούλια Φίλιπς για να δώσει το πρότζεκτ στον Σκορσέζε ήταν σαφής: «Φέρε μας τον Ντε Νίρο να παίξει τον Τράβις, και η ταινία είναι δική σου.». Εκείνη την εποχή ο Ντε Νίρο γύριζε στην Ιταλία το «1900» του Μπερνάρντο Μπερτολούτσι, αλλά ζήτησε από τον Σρέιντερ το τζάκετ του και τις μπότες του για να μπει στον χαρακτήρα και επέστρεφε κάθε Σαββατοκύριακο στη Νέα Υόρκη για να οδηγεί το δικό του ταξί.
Είναι τέλειο. Αλλα όχι για εμάς
Θα πέρναγαν τουλάχιστον τρία χρόνια μέχρι ο «Ταξιτζής» να γίνει πραγματικότητα. Ενδιάμεσα ο Ντε Νίρο θα ολοκλήρωνε το «1900» και ο Σκορσέζε θα γύριζε το «Η Αλίκη Δεν Μένει Πια Εδώ». «Ολοι διάβαζαν το σενάριο, το οποίο άλλαζε συνεχώς, και έλεγαν: "Είναι τέλειο. Αλλά οχι για εμάς"», θυμάται η Τζούλια Φίλιπς. Τελικά, συγκεντρώθηκε το ποσό του ενός εκατομμύρίου τριακοσίων χιλιάδων δολαρίων και ο «Ταξιτζής» ξεκίνησε τα γυρίσματα του ως μια low budget ταινία, μέσα σε ένα από τα πιο καυτά καλοκαίρια της Νέας Υόρκης. «Σκεφτήκαμε πολλές φορές μήπως γυρίζαμε την ταινία σε μαυρόασπρη βιντεοκασέτα», θυμάται ο Σκορσέζε.
Μόνο αναφορές
«Μελετήσαμε μαζί με τον Ντε Νίρο το "The Wrong Man" του Αλφρεντ Χίτσκοκ, ειδικά τη σκηνή όπου ο Χένρι Φόντα μπαίνει μέσα στο γραφείο της ασφαλιστικής εταιρίας. Αυτό ήταν το είδος της παράνοιας που ήθελα να έχει η ταινία. Και ο τρόπος με τον οποίο ο Φραντσέσκο Ρόσι χρησιμοποιήσε το ασπρόμαυρο στο 'Salvatore Giuliano", έτσι ήθελα να μοιάζει ο έγχρωμος "Ταξιτζής".», θυμάται ο Σκορσέζε, ο όποιος πότισε το αστικό νεο - νουάρ του με ακόμη περισσότερες αναφορές, όπως τα γουέστερν του Τζον Φορντ (και ειδικά το αγαπημένο του, την «Αιχμάλωτο της Ερήμου», όπου ο Τζον Γουέιν - όπως ο Τράβις Μπικλ - σώζει ένα αθώο κορίτσι από τους άγριους), αλλά και τις ταινίες του Ντον Σίγκελ («Coogan's Bluff»), τον Κλιντ Ιστγουντ και τον Τσαρλς Μπρόνσον. Στο διάσημο cameo του στον «Ταξιτζή», ο Σκορσέζε κατάφερε να αποτίσει φόρο τιμής στο «Murder by Contract» του Ιρβινγκ Λέρνερ από το 1958, συζητώντας για σφαίρες και φονικά στο πίσω μέρος του ταξί του Μπικλ.
Ξέραμε ότι είχαμε κάνει μια καλή ταινία
To αιματηρό φινάλε του «Ταξιτζή» ήταν και αυτό που θα καταδίκαζε την πορεία του στο box - office. Το κοινό, όμως, δεν και πολύ διαφορετική άποψη από τους λογοκριτές της εποχής που ζητούσαν επίμονα από τον Σκορσέζε να ξανακόψει την ταινία. «Είχα σοκαριστεί από τον τρόπο που οι θεατές αντιλαμβάνονταν τη βία. Είδα κάποια στιγμή την ταινία στο σινεμά και όλοι φώναζαν και ούρλιαζαν στην τελική σκηνή. Δεν είχα ποτέ την πρόθεση να προκαλέσω αυτήν την αντίδραση, να αποθεώσω τη βία και να κάνω το κοινό να θέλει να δει το αίμα να κυλάει στην οθόνη.», θυμάται ο Σκορσέζε. Η βία, όμως, σε συνδυασμό με το κλασικό «You talkin' to me» του Ρόμπερτ Ντε Νίρο («από αυτές τις στιγμές που λες κάτι στην τύχη και γίνεται κλασικό») θα έκαναν τον «Ταξιτζή» το απόλυτο talk of the town του 1974 στη Νέα Υόρκη. Η ταινία συγκέντρωσε 28 εκατομμύρια δολάρια σε εισπράξεις και το Μάιο του ίδιου χρόνου κέρδισε το Χρυσό Φοίνικα στο Φεστιβάλ Καννών.
Ο Μάρτιν δεν άφησε από τα μάτια του τον ''Ταξιτζή'' του
Στην 35η επέτειο του «Ταξιτζή» η Sony αποφασίζει μία τολμηρή κίνηση. Ο Διευθυντής του Τμήματος Ψηφιακής Αποκατάστασης της Sony, Γκρόβερ Κρισπ, εξήγησε πρόσφατα τον τρόπο με τον οποίο πλησίασαν το πρότζεκτ - τόσο τεχνικά, όσο και ιδεολογικά. «Ο Μάρτιν δε θα επέτρεπε να γίνει η οποιαδήποτε επεξεργασία στην ταινία του χωρίς τη δική του επίβλεψη και την φροντίδα του διευθυντή φωτογραφίας του Μάικλ Τσάπμαν» δήλωσε απερίφραστα ο Κρισπ, συμπληρώνοντας ότι οι αποκαταστάσεις των ταινιών συνήθως συνοδεύονται με «παρανοήσεις». Μία παρανόηση, για παράδειγμα, θα ήταν η αποκατάσταση της χρωματική παλέτας της τελευταίας σεκάνς - εκεί όπου ο Σκορσέζε κατέβασε επίτηδες τους τόνους του αιματοβαμμένου φινάλε για να γλιτώσει τη λογοκρισία του 1976. Ο ίδιος όμως έχει πρόσφατα δηλώσει ότι αγάπησε πολύ αυτή την χρωματική αλλαγή, γιατί έδωσε μία υφή tabloid εφημερίδας, κι όταν αν μπορούσε να γυρίσει πίσω θα έκανε όλη την ταινία έτσι. Οπότε η χρωματική αποκατάταση θα ήταν λάθος. «Οχι ο Μάρτιν δεν άφησε από τα μάτια του τον ''Ταξιτζή'' του...» επιμένει ο Κρισπ. «Καθώς ο ίδιος είναι ενεργό μέλος του Παγκόσμιου Οργανισμού Αποκατάστασης Κινηματογραφικών Ταινιών έχει και πείρα και άποψη πάνω στο θέμα. Και δεν έγινε μία απλή ψηφιακή αποκατάσταση στην ταινία - έγινε η καλύτερη δυνατή». Η ομάδα του Κρισπ δούλεψε σε ανάλυση 4Κ, χωρίς την παραμικρή σμίκρυνση της εικόνας, αντίθετα σκανάροντας την αυθεντική ανάλυση από το 35άρι αρνητικό. Το High Definition αποτέλεσμα μετά χρησιμοποιήθηκε και στην Blu-ray κυκλοφορία του ''Ταξιτζή''. «Η μεγαλύτερη δυσκολία δεν ήταν τόσο οι χαραγμένες γραμμές στο αρνητικό - γραμμές που κατά κανόνα υπάρχουν ακριβώς στο κέντρο των προσώπων, ποτέ στο πλάι όπως θα ήλπιζε κανείς- όσο ότι έλειπαν ολόκληρα καρέ. Συνειδητοποιήσαμε ότι λόγω ευκολίας, οι τεχνικοί κατά καιρούς έκοβαν και πέταγαν τα χαλασμένα καρέ από τις κόπιες. Επρεπε να τα συλλέξουμε από την αρχή, να τα επιδιορθώσουμε ψηφιακά και να τα ενώσουμε με την ταινία...»
Οσο για το αν η θέαση μίας κλασικής ταινίας σε κινηματογραφική οθόνη και σε ανάλυση 4Κ θα είναι κάτι το διαφορετικό, ο Κρισπ γέλασε. «Θα είναι πραγματική εμπειρία. Εικόνα που δεν θα τρεμοπαίζει, καμία αλλαγή χρωματικού τόνου (όπως συνέβαινε αναλόγως) τον προτζέκτορα, καμία χαρακιά, κανένα πήδημα ανάμεσα στις σκηνές. Πάνω από όλα όμως σεβασμός στο φιλμ. Ολοι αγαπάμε το φιλμ και κάνουμε μεγάλο κόπο ώστε το τελικό αποτέλεσμα να μοιάζει με φιλμ!»
