«Σαν ένα παράθυρο που το ανοίγεις και ξαφνικά μπαίνει μέσα φρέσκος αέρας.»
Ετσι βλέπει το σινεμά ο Μαχαμάτ - Σαλέχ Χαρούν, ο σκηνοθέτης με καταγωγή από το Τσαντ της Αφρικής που τις τελευταίες δύο δεκαετίες ρίχνει φως με τις ταινίες του σε έναν τόπο που είναι μαζί πατρίδα κι εξορία - μόνιμος κάτοικος Γαλλίας από το 1982 όταν εγκατέλειψε το Τσαντ λόγω του εμφυλίου πολεμου, ένα μέρος στο οποίο οφείλει όλα όσα είναι και ταυτόχρονα όλα όσα οι παραδόσεις και μια αδέκαστη για τα ανθρώπινα δικαιώματα κοινωνία δεν θα του επέτρεπαν να γίνει ποτέ.
Μια σειρά από αντιφάσεις δηλαδή, που ο Μαχαμάτ - Σαλέχ Χαρούν μεταφέρει στο σινεμά μέσα από ιστορίες για το χρέος και το βάρος της οικογένειας («Abouna» του 2002, «Daratt» του 2006), το τέλος μιας ολόκληρης εποχής («A Screaming Man» του 2010) και όσους έχουν μάθει να ζουν στο περιθώριο («Grigris» του 2013).
Στη νέα του ταινία το «Lingui - Δεσμοί Αίματος», τρίτη συμμετοχή του στο Διαγωνιστικό του Φεστιβάλ Καννών, ο Μαχαμάτ - Σαλέχ Χαρούν αφηγείται την ιστορία της Αμίνα, μιας τριαντάχρονης μητέρας που ζει με την κόρη της Μαρία. Σαν Μουσουλμάνα, η η Αμίνα σοκάρεται όταν μαθαίνει ότι η κόρη της είναι έγκυος και επιπλέον ότι σκέφτεται να κάνει έκτρωση, αλλά κυρίως επειδή ξέρει πως η έκτρωση δεν είναι μόνο κάτι απαγορευμένο από τη θρησκεία τους αλλά και από το νόμο.
Στην πρώτη του ταινία που πρωταγωνιστούν γυναίκες, ο Μαχαμάτ - Σαλέχ Χαρούν ασχολείται με το θέμα της έκτρωσης, επίκαιρο όχι μόνο στο Τσαντ ή σε «άγνωστες» γωνιές του πλανήτη αλλά και στην προοδευτική Δύση, προκειμένου μέσα από αυτό να μιλήσει για τη θέση των γυναικών, τους δεσμούς που αναπτύσσονται μεταξύ τους μέσα σε μια πατριαρχική κοινωνία και τον «καθαρό αέρα» που βλέπει να μπαίνει από το ανοιχτό παράθυρο των ταινιών του καθώς, με μικρά αλλά σταθερά βήματα, κάτι αρχίζει να αλλάζει...
Ο νόμος στο Τσαντ είναι η πατριαρχία. Οι γυναίκες είναι περισσότερες από τους άντρες, αλλά οι άντρες είναι αυτοί που φτιάχνουν τους νόμους. Οι εκτρώσεις στο Τσαντ είναι παράνομες. Εχω ακούσει πολλές ιστορίες νεαρών κοριτσιών που έμειναν έγκυες και παραμένει κάτι το εξαιρετικά δύσκολο να βρουν κάποια λύση, γιατί από τη μία η οικογένεια δεν συμφωνεί με την έκτρωση - που είναι επιπλέον και παράνομη και επίσης δεν θέλουν να κρατήσουν και το παιδί γιατί γι' αυτούς είναι κάτι το ντροπιαστικό. Το να μείνεις έγκυος εκτός γάμου θεωρείται ισοδύναμο του να χάνεις την τιμή σου. Εκανα μια μεγάλη έρευνα σε γυναίκες που έχουν βρεθεί σε αυτή τη θέση.
Δεν είχα ιδέα ποια ήταν η πραγματικότητα των γυναικών. Ηξερα τα προβλήματά τους, ήξερα πως στο Τσαντ υπάρχουν δυο διακριτές κοινωνίες, των αντρών και των γυναικών με τους πρώτους να ζουν μια πιο εύκολη ζωή, αλλά αυτό που με σόκαρε πιο πολύ ήταν το πόσο δύσκολη ήταν η καθημερινότητά τους. Ολες μου απάντησαν πως είναι λογικό να μην ξέρω πολλά πράγματα για τις ζωές τους, γιατί είμαι άντρας. Σιγά σιγά άρχισα να βλέπω τον κόσμο με τα μάτια τους.
Το γυναικείο σώμα θεωρείται κτήμα των αντρών. Οι γυναίκες ζουν από τη στιγμή που γεννιούνται μέχρι την ώρα που πεθαίνουν αντιμέτωπες με την παράδοση, την πολιτική εξουσία, τη θρησκεία. Στο Τσαντ, παρόλο που είναι παράνομο, εξασκείται ακόμη η κλειτοριδεκτομή. Οι γυναίκες μαθαίνουν να επιβιώνουν μέσα στη βία.
Οι γυναίκες βρίσκουν μεταξύ τους τον τρόπο να είναι ασφαλείς. Μεγάλωσα βλέποντας την αλληλεγγύη που αναπτύσσεται διαχρονικά μεταξύ τους. Οι γυναίκες δεν περιμένουν από τους άντρες. Φτιάχνουν κοινότητες, μαζεύουν χρήματα για να βοηθήσουν αυτήν που κάθε φορά έχει ανάγκη. Η λύση βρίσκεται στα χέρια τους. Σε μια κοινωνία που υπάρχουν ακόμη πράγματα που δεν μπορείς να συζητήσεις, ο φεμινισμός γίνεται μια πρακτική λύση, αλλιώς καμία γυναίκα δεν θα μπορούσε να επιβιώσει.»
Αν η ζωή είναι ένα θέατρο, οι άντρες είναι οι πρωταγωνιστές, αλλά η σκηνή είναι άδεια χωρίς τις γυναίκες. Η πραγματική δύναμη, η εκπαίδευση των παιδιών, τα καθημερινά προβλήματα όλα είναι γυναικεία υπόθεση. Νομίζω πως οι γυναίκες καταλαβαίνουν η μία την άλλη αυτόματα. Μοιράζονται την ίδια μοίρα και έτσι η αλληλεγγύη είναι γι' αυτές κάτι το φυσικό.
Ο τίτλος της ταινίας - Lingui - είναι μια λέξη που σημαίνει «να ζεις μαζί». Μια μορφή δεσμού, ενός άγραφου κανόνα, που ενώνει κοινότητες ανθρώπων. Σημαίνει ότι αν ανήκεις στην ίδια κοινότητα, αν ζεις στο ίδιο μέρος πρέπει να φροντίζεις τους άλλους. Σε ένα πνεύμα αλληλεγγύης και ευγένειας. Οταν η Μαρία μένει έγκυος, σε μια κοινωνία που δεν συγχωρεί και τιμωρεί τις γυναίκες, αυτή και η μητέρα της μπορούν να βρουν μια έξοδο κινδύνουν μόνο μέσα από το «lingui», ένα δίκτυο γυναικών που στηρίζουν η μία την άλλη και προσπαθούν να βρουν λύσεις σε δυσεπίλυτα προβλήματα της ζωής.
Σε μια κοινωνία που υπάρχουν ακόμη πράγματα που δεν μπορείς να συζητήσεις, ο φεμινισμός γίνεται μια πρακτική λύση, αλλιώς καμία γυναίκα δεν θα μπορούσε να επιβιώσει.»
Το σινεμά δεν αλλάζει τον κόσμο. Αλλά οι ταινίες έχουν τη δύναμη να προκαλέσουν συζητήσεις. Να ταρακουνήσουν τα πράγματα. Στο Τσαντ υπάρχουν οργανώσεις γυναικών που είναι υπέρ της νομιμοποίησης της έκτρωσης που χρησιμοποιούν την ταινία ως επιχείρημα για τα αιτήματά τους. Ο Υπουργός Πολιτισμού της χώρας, όταν είδε την ταινία μίλησε για μια ιστορία που ανήκει σε όλες τις γυναίκες της χώρας. Ολοι γνωρίζουν ότι αυτό που συμβαίνει είναι άδικο και είναι έτοιμοι να αγωνιστούν για να το αλλάξουν. Η ταινία και η διεθνή της καριέρα έδειξε τι γίνεται αυτή τη στιγμή στο Τσαντ και μίλησε για τη θέση των γυναικών σε μια γωνιά του πλανήτη που κάποιος πρέπει να ρίξει φως. Για μένα αυτό είναι το πιο σημαντικό.
Οι ταινίες που κάνω είναι ένας τρόπος να αποκαταστήσουμε την αλήθεια της Αφρικής. Ολοι οι δημιουργοί στην Αφρική προσπαθούμε να είμαστε πιστοί στην αλήθεια μια χώρας που έχει υποφέρει πολύ από τη λάθος εντύπωση που έχει ο κόσμος γι' αυτήν. Εγινα Υπουργός Πολιτισμού για ένα χρόνο το 2017 στο Τσαντ, αλλά μέσα στους μηχανισμούς του κράτους δεν ένιωθα ότι μπορώ να κάνω κάποια αλλαγή. Με το σινεμά νιώθω ότι μπορώ να κάνω περισσότερα. Είναι για μένα χρέος και ευθύνη. Οι ταινίες μου δεν μπορούν να είναι μόνο διασκέδαση.
