Μια αφοσιωμένη, ιδεαλίστρια δασκάλα ξεκινά την πρώτη της δουλειά σε ένα σχολείο. Όταν ένας από τους μαθητές της είναι ύποπτος για μια σειρά από κλοπές, αποφασίζει να διαλευκάνει μόνη της το θέμα. Προσπαθώντας να μεσολαβήσει ανάμεσα σε αγανακτισμένους γονείς, ισχυρογνώμονες συναδέλφους και επιθετικούς μαθητές, έρχεται αντιμέτωπη με τις δομές του σχολικού συστήματος. Όσο πιο απελπισμένα προσπαθεί να τα κάνει όλα σωστά, τόσο πιο κοντά φτάνει στο να σπάσει.
Διαβάστε εδώ την κριτική του Flix: «Στο Γραφείο των Καθηγητών» του Ιλκερ Τσατάκ
Κανείς δεν περιμένει περνώντας τις πόρτες αυτού του σχολείου και μπαίνοντας στο σύμπαν που δημιουργεί ο Ιλκερ Τσατάκ ότι θα έρθει αντιμέτωπος με ένα... θρίλερ. Οχι με την έννοια της ταινίας τρόμου, αλλά με το ψυχολογικό στρες, την αγωνία, την ένταση και το σασπένς του είδους. Ολα είναι κατασκευασμένα έτσι ώστε να σου δείξουν με τον πιο αριστοτεχνικό τρόπο ότι η καθημερινότητα στις σημερινές κοινωνίες είναι μία αγωνιώδης αμφισβήτηση των αξιών σου, της συμπεριφοράς σου, των επιλογών σου. Μπορεί να ξεκινάς κάτι με την πιο σωστή πρόθεση και διάθεση και να βρίσκεσαι μπλεγμένος σε έναν τυφώνα αμφισβήτησης. Να θέλεις να κάνεις το σωστό και να τα κάνεις όλα λάθος.
Σ' αυτό το σύμπαν, πρωταγωνιστική φιγούρα είναι η Κάρλα - μία Γερμανίδα δασκάλα, παθιασμένη ιδεολογικά, ψυχρή συμπεριφορικά. Αγαπά τους κανόνες και αυθόρμητα τους παραβιάζει - στο δρόμο για το καλό και το ιδανικό. Ενα μπέρδεμα κοινωνικό, πολιτικό, μία ιστορία που χρησιμοποιεί ένα σχολείο για να πει κάτι ευρύτερο για τις σημερινές μας κοινωνίες.
Κι αν η ταινία δίνει μία υπέροχη αφορμή για ουσιαστικό, μεστό διάλογο, η ευκαιρία να γνωρίσει την πρωταγωνίστριά της μοιάζει με δώρο. Συναντήσαμε την Λεόνι Μπένες στην Αθήνα, που παρουσίασε πριν από λίγο καιρό την ταινία στις Νύχτες Πρεμιέρας και την ρωτήσαμε για την ηρωίδα της, την πρόκληση του ρόλου, τη συνεργασία της με τα μικρά παιδιά - εντός κι εκτός τάξης.
photo credit: Σωκράτης Μπαλταγιάννης
Παρακολουθώντας την ταινία, ένιωθε κανείς την ένταση να χτίζεται, τις ανατροπές. Σκεφτόμουν πώς μπορεί να αισθάνεται κάποιος όταν πρωτοδιαβάζει το σενάριο. Πρέπει να ήταν από αυτά που κάθε σελίδα σου ανατρέπει την προηγούμενη. Πόσο σας γοήτευσε αυτό το στοιχείο, ή τι άλλο τράβηξε τη δική σας προσοχή στο σενάριο και είπατε ναι στο ρόλο αυτής της δασκάλας;
Αυτό που αγάπησα διαβάζοντας το σενάριο ήταν η προσέγγιση στην ανθρώπινη φύση, στους χαρακτήρες. Κανείς δεν ήταν σχηματικός ή μονοδιάστατος, όλοι ήταν μελετημένοι, δουλεμένοι. Ολοι έχουν άδικο, όλοι έχουν δίκιο. Σε έκαναν να αλλάζεις κι εσύ γνώμη. Επίσης ο τρόπος που επικοινωνούσαν ήταν τόσο αληθινός, τόσο οικείος με αυτό που συμβαίνει στη ζωή - οι άνθρωποι όταν διαφωνούμε γινόμαστε λίγο σατανικοί, λίγο ύπουλοι, αρκετά γελοίοι. Ενήλικες που κάνουν σαν μικρά παιδιά. Παιδιά που συμπεριφέρονται πολύ πιο ώριμα. Αυτή η συνεχής ετοιμότητα για καβγά, η συνεχής παρεξήγηση συμπεριφορών και προθέσεων που έχει φουντώσει πια στις κοινωνίες μας και λόγω των social media. Ολα υπήρχαν στο σενάριο. Σκέφτηκα ότι όλα μαζί λειτουργούσαν ως ένα εύστοχο σχόλιο που ξεπερνούσε και τους τοίχους ενός σχολείου και μιλούσε για όλους μας...
Σιχαίνομαι τις ταινίες που βλέπεις τι συμβαίνει, αλλά οι ήρωες πρέπει να σου λένε ταυτόχρονα τι συμβαίνει και μετά υπάρχει και μία σκηνή που αφηγούνται σε τρίτους πώς αισθάνθηκαν επειδή συνέβη ό,τι συνέβη. Σ' αυτή την ταινία αντιμετωπίζεις το αντίθετο: κάποιος λέει κάτι, εννοεί κάτι άλλο, ενώ ταυτόχρονα κάνει τρία διαφορετικά πράγματα. Υπέροχα, σκέφτηκα. Αυτή είναι η πραγματική ζωή. ..»
Πάντως η ιδέα να γυριστεί όλο αυτό σαν ένα πραγματικό θρίλερ ήταν εξαιρετική. Ακόμα και η μουσική σε κάποιες σεκάνς μοιάζουν να είναι γραμμένες για αυτό το genre. Νομίζω ότι πιάνει το κοινό απροετοίμαστο για κάτι τέτοιο, αλλά κάνει κι ένα σχόλιο από μόνο του...
Διαβάζοντας το σενάριο δεν είχα ιδέα ότι ο Ιλκερ θα κινηματογραφούσε την ταινία ως θρίλερ. Ούτε ο ίδιος ο Ιλκερ νομίζω ότι το είχε αποφασίσει από την αρχή. Μαζί με τον Γιοχάνες έγραψαν ένα σενάριο, εμπνευσμένο από μία ιστορία των παιδικών τους χρόνων - ήταν συμμαθητές και φίλοι από παλιά. Ομως είχαμε να κάνουμε με μία ιστορία που συνεχώς, με κάθε σκηνή, ανεβάζει την ένταση. Και για μένα αυτό ήταν που με γοήτευσε από την αρχή στο σενάριο, γιατί ως ηθοποιό μου έδινε πολύ μεγάλες δυνατότητες - αυτή η συνεχόμενη πίεση που όλο κι αυξάνεται στην ηρωίδα. Αν προσέξετε σε όλες τις σκηνές δεν έχει καν χρόνο να σκεφτεί - κάτι άλλο συμβαίνει που πρέπει να αντιμετωπίσει, ενώ παράλληλα τρέχει η δική της ιστορία. Αυτό το θεωρώ εκπληκτικό. Σιχαίνομαι τις ταινίες που βλέπεις τι συμβαίνει, αλλά οι ήρωες πρέπει να σου λένε ταυτόχρονα τι συμβαίνει και μετά υπάρχει και μία σκηνή που αφηγούνται σε τρίτους πώς αισθάνθηκαν επειδή συνέβη ό,τι συνέβη. Σ' αυτή την ταινία αντιμετωπίζεις το αντίθετο: κάποιος λέει κάτι, εννοεί κάτι άλλο, ενώ ταυτόχρονα κάνει τρία διαφορετικά πράγματα. Υπέροχα, σκέφτηκα. Αυτή είναι η πραγματική ζωή.
Ειδικά σ' ένα σχολείο...
Ναι, ειδικά σ' ένα σχολείο. Ο Ιλκερ έκανε έρευνα, πήγε σε πολλά γερμανικά σχολεία και παρακολουθούσε τους δασκάλους. Και η καθημερινότητα τους ήταν μία συνεχής πίεση. Χτυπούσε το κουδούνι, δυο μαθητές τους περίμεναν για να ρωτήσουν κάτι για τις εργασίες, έβγαιναν από την τάξη και στο διάδρομο κάποιος άλλος ήθελε κάτι, έμπαιναν στο Γραφείο των Καθηγητών και ένας συνάδελφος τους θύμιζε κάτι που δεν έχουν κάνει. Και είναι πολύ ενδιαφέρον ότι αποφάσισε να ονομάσει έτσι την ταινία γιατί τόσο κυριολεκτικά, όσο και συμβολικά, το Γραφείο των Καθηγητών ήταν ένα πιο έντονο μέρος από την ίδια την τάξη. Οι ενήλικες δημιουργούσαν μεγαλύτερο πονοκέφαλο.
Εχει μεγάλο ενδιαφέρον πάντως ότι ολόκληρη η ταινία διαδραματίζεται μέσα στο σχολείο. Δεν βλέπουμε ποτέ την ηρωίδα στο σπίτι της, δεν ξέρουμε τίποτα για τη ζωή της. Αλλά οι επιλογές της μέσα στο χώρο του σχολείου μάς δίνουν να καταλάβουμε ό,τι χρειαζόμαστε για τον χαρακτήρα της. Εσείς νιώσατε ότι χρειάζεστε λίγη περισσότερη πληροφορία για το ποια είναι αυτή η γυναίκα;
Οχι, έχετε δίκιο. Είχα διαβάσει το σενάριο, είχαμε αρχίσει συζητήσεις με τον Ιλκερ και κάποια στιγμή, αρκετά αργότερα, γυρίζει και μου λέει «πώς αισθάνεσαι που δεν ξέρεις τίποτα για την προσωπική της ζωή;» Και του απάντησα «ω, δεν το είχα καταλάβει ότι δεν την έχουμε δει εκτός σχολείου». Και πράγματι, δεν το είχα καταλάβει. Το σενάριο μου έδινε όλα όσα χρειαζόμουν για αυτή τη γυναίκα. Δεν χρειαζόμουν τίποτα περισσότερο.
Ενας απαιτητικός ρόλος είναι χαρά, είναι ευλογία. Ειδικά όταν έρχεται από ένα τόσο ωραίο, καλογραμμένο σενάριο. Οσο καλός ηθοποιός κι αν είσαι, δεν μπορείς να κάνεις τίποτα με ένα κακό σενάριο. Αυτό είναι σκληρή δουλειά, αυτό είναι πρόκληση. Ομως, ένα τόσο καλό σενάριο είναι δώρο. Το μόνο που έχεις να κάνεις είναι να μην το προδώσεις...»
Αυτή την πίεση όμως την αντιλαμβανόμαστε κυρίως από το βλέμμα σας, τη σωματικότητα του ρόλου. Η ερμηνεία σας ήταν υπόγειας έντασης, έβραζε μέσα από τις εκφράσεις σας, βλέπαμε την ταινία μέσα στα μάτια σας. Οταν έχει να κάνει ένας ηθοποιός με κάτι τόσο εγκεφαλικό, ποια είναι η μεγαλύτερη πρόκληση του ρόλου;
Α όχι. Δεν ήταν αυτή πρόκληση για μένα. Η μεγαλύτερη πρόκληση ήταν η φασαρία που έκαναν τα παιδιά στο γύρισμα. Κι ο Κύβος του Ρούμπικ - δεν μπορούσα με τίποτα να τον χειριστώ και έπρεπε να μάθω - έστω τις κινήσεις. Δεν είχα ιδέα τι έκανα (γελάει). Κοιτάξτε, όχι ένας απαιτητικός ρόλος είναι χαρά, είναι ευλογία. Ειδικά όταν έρχεται από ένα τόσο ωραίο, καλογραμμένο σενάριο. Οσο καλός ηθοποιός κι αν είσαι, δεν μπορείς να κάνεις τίποτα με ένα κακό σενάριο. Αυτό είναι σκληρή δουλειά, αυτό είναι πρόκληση. Ομως, ένα τόσο καλό σενάριο είναι δώρο. Το μόνο που έχεις να κάνεις είναι να μην το προδώσεις. Να μάθεις τα λόγια σου και να καταλαβαίνεις τις καταστάσεις, τον ρυθμό, τον τόνο.
Ο Ιλκερ Τσατάκ έχει δηλώσει στις συνεντεύξεις του πάντως ότι έγραφε το σενάριο, έχοντας εσάς στο μυαλό του. Ησασταν η πρώτη του επιλογή. Αυτό φαντάζομαι είναι εξαιρετικά κολακευτικό, αλλά είναι και λίγο αγχωτικό; Πρέπει να ανταποκριθεί κανείς σε μεγάλες προσδοκίες;
Ευτυχώς δεν μου το είπε από πριν (γελάει). Οχι, το γύρισμα είχαν εξαιρετικές συνθήκες για μένα, γιατί ο Ιλκερ και η Τζούντιθ (η διευθύντρια φωτογραφίας) συνεργάζονται τόσο άψογα, τόσο οργανικά, επικοινωνούν σαν ζευγάρι - με ένα βλέμμα, λίγα λόγια, ξέρουν τι θέλουν ο ένας από τον άλλον. Αυτό δημιουργεί ένα σύμπαν ασφάλειας σε έναν ηθοποιό και σε εμπνέει να μείνεις εκεί μέσα, να δοκιμάσεις, να εκτεθείς. Νιώθεις ότι είσαι σε καλά χέρια και δίνεις τον καλύτερο εαυτό σου.
Ακόμα και τα παιδιά παίζουν καταπληκτικά. Ηταν επαγγελματίες, ερασιτέχνες;
Κάποια, ελάχιστα, είχαν μια μικρή εμπειρία. Τα περισσότερα ήταν ερασιτέχνες. Ομως ο Ιλκερ έκανε πολλές και σύνθετες ακροάσεις για να τα βρει. Τα έβαζε σε γκρουπ 5-7 ατόμων, τους έδινε ρόλους και τα έβαζε σε μία συνθήκη να αντιδράσουν σαν τους ρόλους τους: «είμαι ο καθηγητής σας, εσείς θέλετε να φύγετε από την τάξη για να πάτε σε μία μαθητική πορεία - πείστε με!» Και μέσα από αυτούς τους αυτοσχεδιασμούς καταλάβαινε ποια παιδιά είχαν χημεία, με ποια θα μπορούσε να δουλέψει κι έτσι κατέληξε στα 23 παιδιά της τάξης. Ο Λίοναρντ που ερμηνεύει τον «Οσκαρ» είναι ο πραγματικός γιος του Μίκαελ Κλάμερ που παίζει τον καθηγητή με τον οποίο έχω κόντρα. Δεν είχε ξανακάνει τίποτα πριν. Αλλά εκδήλωσε το ενδιαφέρον του για τη δουλειά του πατέρα του και εκείνος τον έφερε στο σετ. Ο Ιλκερ τον έβαλε στις ακροάσεις και το αποτέλεσμα το είδατε. Είναι νατουραλιστικά εξαιρετικός.
Οι σκηνές στην τάξη που ήσασταν με 23 παιδιά, είχαν μια δυσκολία; Ηθελαν άλλο χειρισμό;
Περισσότερο τα διαλείμματα μεταξύ των λήψεων. Γιατί όταν βάζεις 23 παιδιά μαζί μεταμορφώνονται, κι είναι φυσικό, σε όχλο. Η ένταση και οι φωνές όταν προσπαθούσε κανείς να συγκεντρωθεί ήταν το δυσκολότερο κομμάτι. Ομως είχαμε σύστημα: ο Ιλκερ ήταν ο καλύτερος τους φίλος. Εγώ τα κρατούσα σε απόσταση. Ετσι όταν μπαίναμε στη σκηνή, όταν «μπαίναμε στην τάξη» είχαν μία φυσική απόσταση από τη δασκάλα.
Ο Ιλκερ λατρεύει τον Μίκαελ Χάνεκε. Μπορώ να σας αποκαλύψω μάλιστα ότι ο Μίκαελ είδε και αγάπησε την ταινία.
Σας είχαμε πρωτοδεί 15 χρόνια πριν στην «Λευκή Κορδέλα» του Μίκαελ Χάνεκε. Τολμώ έναν υπερβολικό παραλληλισμό, αλλά το γεγονός ότι είναι δυο ταινίες που τα παιδιά είναι αυτά που κινούν τα νήματα, οι ενήλικες αποδεικνύονται εγκληματικά ανώριμοι - σας έκανε ένα κλικ;
Ομολογώ πως όχι. Ημουν 17 χρονών στην «Λευκή Κορδέλα» έχουν περάσει τόσα χρόνια. Αλλά καταλαβαίνω τι λέτε. Ο Ιλκερ λατρεύει τον Μίκαελ Χάνεκε. Μπορώ να σας αποκαλύψω μάλιστα ότι ο Μίκαελ είδε και αγάπησε την ταινία.
Α, αυτό είναι υπέροχο...
Ναι είναι πολύ συγκινητικό.
Εσείς είχατε κάποιον αγαπημένο δάσκαλο, όλα αυτά τα χρόνια; Κάποιον που να άφησε το σημάδι του στην εξέλιξή σας;
Ναι. Στη Σχολή Υποκριτικής. Τον δάσκαλο μου στην κίνηση. Είναι ο θεός μου.
Η ταινία «Στο Γραφείο των Καθηγητών» κάνει πρεμιέρα την Πέμπτη 19 Οκτωβρίου από το Cinobo
