Και ξαφνικά, μια Πέμπτη του Ιουλίου του 2022, λίγο πριν τα μεσάνυχτα, ο κόσμος χωρίστηκε στα δύο.
Σε αυτούς που έχουν δει και σε αυτούς που δεν έχουν δει ποτέ τις «Αγριες Μέλισσες».
Ας ξεκινήσουμε από τους δεύτερους. Αντίθετα με αυτό που θα πίστευε κανείς, είναι πολύ τυχεροί άνθρωποι. Κάποια στιγμή - είναι σίγουρο - θα βρεθούν μπροστά στα 421 επεισόδια των τριών κύκλων της σειράς και θα ζήσουν σε συνθήκες αχόρταγου binge watching μια πραγματικά απολαυστική εμπειρία. Κάποιοι από αυτούς ίσως αναρωτηθούν τι έκαναν τα χρόνια που η σειρά έπαιζε στην τηλεόραση. Κάποιοι θα ευχηθούν να ανήκουν στην άλλη πλευρά και να την είχαν δει την ώρα που γεννιόταν.
Οι πρώτοι, αυτοί που είδαν τις «Αγριες Μέλισσες» την ώρα που συνέβαιναν, ευτυχώς όχι ως ένα ακόμη κατασκευασμένο και εφήμερο «φαινόμενο» της πολύπαθης ελληνικής τηλεοπτικής ιστορίας, αλλά ως μια σημαντική και σχεδόν αυτόματα διαχρονική στιγμή από αυτές που μηδενίζουν το χρόνο και ορίζουν το «πριν» και το «μετά» τους, θα είναι για πάντα οι προνομιούχοι.
Δεν είναι μόνο το γεγονός ότι οι «Αγριες Μέλισσες» ανέβασαν το επίπεδο γραφής, παραγωγής, σκηνοθεσίας και υποκριτικής, χωρίς ωστόσο να προδώσουν ούτε στιγμή τις συμβάσεις μιας καθημερινής σαπουνόπερας. Ούτε μόνο το θαρραλέο, απενοχοποιημένο και σε στιγμές συνειδητά «λάθος» ανέβασμα του volume του μελο-δράματος και της τραγωδίας, με έναν τρόπο απολαυστικό, που δεν δημιούργησε ποτέ την παραμικρή ρωγμή στην από στέρεα υλικά και με φροντίδα κάτι μεγαλύτερου από ένα «καθημερινό» κατασκευη ολόκληρης της σειράς.
Στοιχεία, τα παραπάνω, αρκετά για να ορίσουν τις «Αγριες Μέλισσες» ως πρωτοπόρες και να τις θέσουν ως τηλεοπτικό παράδειγμα προς μίμηση.
Επεισόδιο με το επεισόδιο, κάπως αθόρυβα, αν και σίγουρα με τη σκέψη να κυριαρχεί στο μυαλό των δημιουργών του ήδη από τη γέννηση της σειράς, οι «Αγριες Μέλισσες», προχώρησαν, όμως, τα πράγματα και ακόμη παραπέρα με ένα πείραμα που δεν ήταν σίγουρο ότι θα πετύχει.
Κάλυψαν την απόσταση από την ελληνική επαρχία του '50 και του '60 και, ενώ συνέχισαν να εκτυλίσσονται στο παρελθόν, άρχισαν να συνομιλούν με το παρόν.
Η κεντρική ιστορία του βιασμού που πυροδότησε ολόκληρη την ιστορία των «Αγριων Μελισσών», είναι ίσως το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα, όπως και το ότι, την ίδια στιγμή που στo prime time λάμβανε χώρα μια πολύκροτη δίκη εναντίον ενός βιαστή και κακοποιητή, στο δεύτερο κύκλο της σειράς, η Ελλάδα άνοιγε μόλις, με δειλά βήματα, το λεξικό του #metoo για να μιλήσει για πρώτη φορά ανοιχτά για βιασμούς, κακοποιήσεις και γυναικοκοκτονίες.
Σε μεγαλύτερες (ο μετεμφυλιακός διχασμός με την Ελλάδα της κρίσης) ή μικρότερες αναλογίες (το βιτριόλι ως όπλο σε αντιστοιχία με την υπόθεση που είχε μονοπωλήσει το ενδιαφέρον της ελληνικής κοινωνίας πριν λίγο καιρό), η επικαιρότητα εισέβαλε στα σενάρια της σειράς, με τον ίδιο τρόπο που σε επίπεδο σκηνοθετικό αλλά και επίπεδο ερμηνείων, πάλι σε διαφορετικές αναλογίες αλλά σίγουρα σαν σύνολο, οι ηθοποιοί έπαιζαν ρόλους εποχής με τον τρόπο που θα το έκαναν και σε μια σειρά που θα λάμβανε χώρα στο σήμερα.
Το αποτέλεσμα ήταν ότι οι «Αγριες Μέλισσες» μπόρεσαν να κοιτάξουν το παρελθόν χωρίς το βάρος μιας «λογοτεχνίζουσας» σειράς, να παίξουν και να αυθαιρετήσουν χωρίς καμία ενοχή με την Ιστορία, να δοκιμάσουν ακόμη και τη διόρθωσή της, εντάσσοντας μέσα στη μυθοπλασία της εποχής αντιδράσεις και συμπεριφορές που θα συνέβαιναν μόνο σήμερα, είτε αυτό αφορά τον τρόπο με τον οποίο χειρίστηκαν, για παράδειγμα, την πατριαρχία ή την ομοφοβία, δείχνοντας πώς θα έπρεπε να είναι τα πράγματα ήδη από πολύ νωρίς στην ελληνική κοινωνία.
Με αποκορύφωμα τον τρίτο κύκλο που εκτυλίσσεται στα χρόνια της δικτατορίας των Συνταγματαρχών, οι «Αγριες Μέλισσες» ενέδωσαν και με απροσποίητη λαϊκότητα και στην ελληνικότητά τους, αναδεικνύοντας ως ζητούμενο την αναγκαιότητα της ιστορικής μνήμης, θυμίζοντας ή μάλλον καλύτερα υπενθυμίζοντας σε ποια χωράφια φύτρωσε η Ελλάδα του σήμερα, πάνω σε ποια εγκλήματα γεννήθηκε, πόσα «ναι» και πόσα «όχι» χρειάστηκαν για να βρει την όποια ταυτότητά της, πόσες γυναίκες δεν μίλησαν ποτέ από φόβο και, ναι, πόσα από τα παιδιά της δεν θα μάθουν ποτέ τους πραγματικούς τους γονείς.
Ισορροπώντας, άλλοτε με επιτυχία, άλλοτε αδέξια, πάντα με έμπνευση και βάσανο ακόμη και στις τηλεοπτικές «ευκολίες», στη λεπτή γραμμή ανάμεσα στην ενήλικη σειρά και το παραμύθι, ανάμεσα σε ένα έργο με όραμα και ένα τηλεοπτικό προϊόν, ανάμεσα στο πολυσυζητημένο «τι θέλει ο κόσμος» και το - επιτέλους - «τι προσφέρεις στον κόσμο», κατάφεραν να γίνουν ο καθρέφτης μιας εποχής και να ψελλίσουν και ένα δυο απαραίτητα ακόμη και μέσα στη μελοδραματική τους υφή λόγια για την γυναίκα ως τη νέα πραγματική δυναμική (τηλεοπτική) πρωταγωνίστρια, την ανοχή στη διαφορετικότητα, για τη βία που γεννάει βία, για τη συγχώρεση που απομένει όταν όλα έχουν τελειώσει και την αγάπη που δίνεις και παίρνεις σαν τελική αναμέτρηση με τον εαυτό σου.
Στην πραγματικότητα, η πρώτη μου επιθυμία ήταν να κάνω κάτι όμορφο. Να γυρίζεις κανάλι και να πέφτεις πάνω σε κάτι όμορφο. Χρειάστηκε να πείσω πολλούς ανθρώπους για πολλές επιλογές. Οι "Αγριες Μέλισσες" ήρθαν σε μια στιγμή που και η τηλεόραση αναζητούσε κάτι διαφορετικό και ο κόσμος είχε τη διάθεση να το δει.»
Η λέξη «αγάπη» επανέρχεται πολλές φορές παρακάτω στη μεγάλη συνομιλία μας με τον Λευτέρη Χαρίτο, τον άνθρωπο που υπέγραψε τη σκηνοθετική επιμέλεια όλης της σειράς, που πήρε τα ρίσκα για κάτι διαφορετικό και έδειξε τον τρόπο με τον οποίο μπορείς να δοκιμάσεις πράγματα που μέχρι πρότινος έμοιαζαν αδύνατον να έπαιρναν το πράσινο φως στην ελληνική τηλεόραση.
Είχαμε μιλήσει μαζί του τον Οκτώβριο του 2020 με το ξεκίνημα του δεύτερου, τότε, κύκλου. Τώρα, ξαναπιάνουμε την ιστορία από την αρχή και φτάνουμε μέχρι την επόμενη μέρα, στην τηλεόραση μετά τις «Αγριες Μέλισσες».
Πώς νιώθεις που δεν θα ξαναγυριστεί ποτέ ξανά κανένα επεισόδιο από τις «Αγριες Μέλισσες»;
Ανακούφιση, μαζί με σύνδρομο στέρησης. Αλλά, ναι, ανακούφιση. Είμαι πατέρας και παραλληλίζω τα τρία αυτά χρόνια με την εποχή που γεννήθηκε ο γιος μου. Είναι το σημείο στο οποίο σταματάς να ασχολείσαι με οτιδήποτε άλλο, έχεις πια μια συγκεκριμένη δουλειά που απαιτεί όλο το χρόνο σου και όλη τη φροντίδα σου. Ετσι ήταν και οι «Αγριες Μέλισσες». Για τρία χρόνια ήταν μια καθημερινή έγνοια. Πέρα από το θέμα της δουλειάς. Υπήρχαν μέρες που δεν είχα να κάνω κάτι σχετικό με τη σειρά, αλλά στην πραγματικότητα κάθε μου σκέψη ήταν γύρω από αυτήν. Το επαναλαμβάνω πολλές φορές αυτό το καιρό πως δεν θα ξανακάνω κάτι παρόμοιο.
Πόσο σίγουρο ήταν ότι η σειρά θα τέλειωνε με τον τρίτο κύκλο; Δεν υπήρξαν συζητήσεις για να συνεχιστεί;
Αυτή τη φορά το γνωρίζαμε. Το τέλος του τρίτου κύκλου θα ήταν και το φινάλε όλης της σειράς. Οι σεναριογράφοι, Μελίνα Τσαμπάνη και Πέτρος Καλκόβαλης έγραψαν συνολικά 421 επεισόδια. Δεν νομίζω ότι είχε κανείς την απαίτηση να γράψουν κι άλλα… Δεν είχε όμως και νόημα. Αυτή η συζήτηση είχε γίνει πριν το τέλος του δεύτερου κύκλου, όταν σκεφτόμασταν η σειρά να τελειώσει εκεί. Το φινάλε όμως του δεύτερου κύκλου έδειξε ότι υπήρχε φυσική συνέχεια στην ιστορία και την εξέλιξη των χαρακτήρων. Μετά τον τρίτο κύκλο δεν υπήρχε άλλη επιλογή από το να μεταφερθεί η πλοκή στην Ελλάδα του ’80, όμως οι ήρωες θα ήταν αρκετά μεγαλύτεροι και δεν είμαι σίγουρος πως αυτό θα ήταν λειτουργικό.
Πηγαίνοντας πίσω, τι ήταν αυτό που σε έκανε να πεις το ναι και να δεχθείς να σκηνοθετήσεις τη σειρά;
Δεν μπορούσα να δεχτώ ότι δεν μπορούμε να κάνουμε μυθοπλασία στην τηλεόραση και με έναν διαφορετικό τρόπο. Με ηθοποιούς που να μην είναι οι ίδιοι που ανακυκλώνονταν τόσα χρόνια στην ελληνική τηλεόραση, με καλύτερο φωτισμό, με μια σκηνοθεσία φροντισμένη. Το σενάριο - στην αρχική του μορφή - υπήρχε εδώ και χρόνια. Οταν άρχισαν να αναζητούν ποιος θα ήταν ο σκηνοθέτης, προτάθηκε το όνομα μου. Ηθελαν να δοκιμάσουν κάτι διαφορετικό, αυτό που λέμε «κινηματογραφικό». Ο κόσμος είχε αρχίσει να βλέπει ξένες σειρές, το Netflix είχε ήδη εισβάλλει στις ζωές και των Ελλήνων, υπήρχε έδαφος. Εγώ μπήκα με άγνοια κινδύνου, κυρίως γιατί δεν μπορούσα να φανταστώ τι σημαίνει καθημερινή σειρά. Αλλά ήμουν αποφασισμένος να το κάνω, με όσο καλύτερες συνθήκες μπορούσα, διαφορετικά. Στην πραγματικότητα, η πρώτη μου επιθυμία ήταν να κάνω κάτι όμορφο. Να γυρίζεις το κανάλι και να πέφτεις πάνω στις «Αγριες Μέλισσες» και να βλέπεις κάτι όμορφο. Χρειάστηκε να πείσω πολλούς ανθρώπους για πολλές επιλογές. Αλλά υπήρχε σύμπνοια, οι σεναριογράφοι, αλλά και ο παραγωγός ο Γιάννης Καραγιάννης, το ίδιο το κανάλι, ο ΑΝΤ1 και ο διευθυντής προγράμματος, Τζώρτζης Ποφάντης ήταν δεκτικοί στα πειράματα. Οταν γυρίζαμε τα πρώτα επεισόδια στον κάμπο, πραγματικά δεν ξέραμε τι κάναμε. Οταν το είδαμε να παίζει αρχίσαμε να καταλαβαίνουμε και οι ίδιο τη λογική που μας οδηγούσε. Οταν άρχισε να έχει επιτυχία ήδη από τις πρώτες φορές, μπορούσες πια πιο εύκολα να δοκιμάσεις πράγματα που δεν είχαν ξαναγίνει στην τηλεόραση.
Τι σημαίνει για σένα αυτό που όλοι λένε «κάνω τηλεόραση κινηματογραφικά»;
Δεν διαχωρίζω το σινεμά από την τηλεόραση. Δεν το έκανα ποτέ και ήμουν πάντα απέναντι στον ελιτισμό των ανθρώπων του σινεμά εναντίον της τηλεόρασης. Οι μεγαλύτερες στιγμές και αυτές που είχαν κάποιο νόημα μέσα στα χρόνια της ελληνικής τηλεόρασης έγιναν από ανθρώπους του σινεμά, τον Μανούσο Μανουσάκη, των Κώστα Κουτσομύτη... Κάνω τηλεόραση κινηματογραφικά σημαίνει ότι εκμεταλλεύομαι όσα μέσα έχω για να φωτίσω καλύτερα τις σκηνές - το κάναμε εδώ μαζί με τον Διευθυντή Φωτογραφίας Βαγγέλη Κατριτζιδάκη, με συνεχείς αναφορές σε αγαπημένες μας ταινίες. Εκμεταλλεύομαι όσα μέσα έχω για να στήσω καλύτερα τις σκηνές, ακόμη και μέσα στους αμείλικτους περιορισμούς του χρόνου.
Πώς αντιμετώπισες σκηνοθετικά τη σειρά; Υπάρχει μια ενιαία αντίληψη από το πρώτο μέχρι το τελευταίο επεισόδιο;
Η σκηνοθετική αντίληψη καθορίστηκε από το χρόνο που είχαμε στη διάθεση μας, που ήταν πολύ λίγος για το κάθε επεισόδιο. Η λογική ήταν πάντα η σκηνοθεσία να είναι απλή, να αναδεικνύει το κείμενο και τις ερμηνείες. Δοκίμασα πράγματα, έχασα χρόνο από άλλες σκηνές για να φροντίσω κάποιες κομβικές στιγμές της ιστορίας περισσότερο. Συνέβαινε συνήθως στους θανάτους σημαντικών ηρώων…
Υπήρχε στο μυαλό σου κάποια συγκεκριμένη επιρροή, ελληνική η ξένη στην κατασκευή της σειράς;
Ελληνική όχι. Αυτό που είχα πάντα στο μυαλό μου ήταν το «Mad Men», που φαινομενικά δεν έχει τίποτα κοινό με τις «Αγριες Μέλισσες». Κι όμως είναι μια σειρά εποχής, γυρισμένη όλη μέσα σε ντεκόρ, η οποία έδωσε έμφαση στο κείμενο και φυσικά τους ηθοποιούς. Αυτό που είχα στο μυαλό μου ήταν όμως ακόμη πιο συγκεκριμένο: να γυριστεί μια ενήλικη σειρά, που να απευθύνεται σε ένα άλλο κοινό από αυτό που είχαν συνηθίσει να τροφοδοτούν με απογευματινές σαπουνόπερες.
Υπήρχαν κόκκινες γραμμές στο τι μπορούσες να δείξεις και τι όχι;
Πάντα υπάρχουν κόκκινες γραμμές στην τηλεόραση. Ειδικά όταν παίζεις σε ώρα που παρακολουθούν και παιδιά. Είχα αποφασίσει από νωρίς ότι η σειρά δεν θα έχει σεξ. Δεν υπάρχει λόγος να πας εκεί όταν θέλεις να απευθυνθείς σε ένα ευρύ κοινό. Με τη βία δεν έγινε το ίδιο. Η σειρά είχε σκληρές σκηνές, ειδικά σε αυτόν τον τελευταίο κύκλο. Δεν αυτολογοκρίθηκα ποτέ. Παρέδιδα κάθε φορά το επεισόδιο και περίμενα αντιδράσεις.
Δεν έχει νόημα να κάνεις μια σειρά η οποία να μην ανοίγει διάλογο με την εποχή της. Οταν κάνεις μυθοπλασία εποχής μπορείς πιο εύκολα να μιλήσεις για το παρόν. Οταν είσαι στο παρόν πρέπει να βρεις άλλες αναγωγές για να μιλήσεις για κάτι που συμβαίνει τώρα. Οι "Αγριες Μέλισσες" το έκαναν και μάλιστα με έναν τρόπο σχεδόν προφητικό.»
Η σεναριακή γραμμή ήταν συναρπαστική, εκτός των άλλων, γιατί δεν φοβήθηκε να πάει προς την υπερβολή, προς τη σαπουνόπερα. Πώς καταφέρατε αυτό να μην προδώσει τον ιστό της ιστορίας και να μην γυρίσει εναντίον της;
Οταν ο ιστός σου είναι συμπαγής, δεν μπορεί να σε προδώσει μια στιγμή. Γενικά δεν φοβηθήκαμε να κάνουμε πράγματα γιατί είχαμε εμπιστοσύνη στην όλη κατασκευή της σειράς. Αγαπώ πάρα πολύ το σινεμά και στις «Αγριες Μέλισσες» δοκίμασα πάρα πολλά πράγματα. Εφτιαξα σκηνές σαν να ήταν σπαγγέτι γουέστερν, βουτήξαμε στο μελόδραμα πολλές φορές. Δεν πέτυχαν όλα, αλλά όλα έγιναν με φροντίδα και με θάρρος.
Η καθοδήγηση προς τους ηθοποιούς σου ποια ήταν;
Με τους ηθοποιούς δούλεψα περισσότερο σε ζευγάρια και σε ομάδες. Δηλαδή έκανα πρόβες με τις τρεις αδερφές μόνες τους, για παράδειγμα, όχι τόσο για να τις καθοδηγήσω όσο για να δω πώς ταιριάζουν μεταξύ τους και να ανεβοκατεβάσω τις εντάσεις ώστε να βρούμε ένα κοινό ρυθμό. Οταν χρειαζόταν η υπερβολή την άφηνα ελεύθερη, όπου θεωρούσα ότι τα πράγματα πρέπει να είναι πιο χαμηλόφωνα κατεβάζαμε την ένταση. Ο τρίτος κύκλος ήταν μια τέτοια περίπτωση και ο μόνος στον οποίο υπήρξε μια γενική καθοδήγηση, να μιλούν όλοι πιο σιγά, σαν να έχουν να κρύψουν κάτι, σαν κάποιος να τους κρυφακούει, στη λογική του πλαισίου της δικτατορίας στην οποία βρισκόμασταν. Γενικότερα, η όλη κατασκευή της σειράς ήταν σαν ενορχηστρωμένη από μια μπαγκέτα που έδινε το ρυθμό.
Οι ήρωες παίζουν μεν καταστάσεις που εκτυλίσσονται στο πλαίσιο της εποχής που ζούνε, αλλά με έναν σημερινό τρόπο, σαν να συνομιλούν με το σήμερα. Πόσο συνειδητό ήταν αυτό;
Θα έλεγα ότι ήταν ζητούμενο, αλλά δεν έγινε με κάποια συγκεκριμένη τεχνική. Νομίζω ότι ήταν ζητούμενο για όλους. Δεν έχει νόημα να κάνεις μια σειρά η οποία να μην ανοίγει διάλογο με την εποχή της. Το πλαίσιο είναι σαφές, ιστορικά και χωροταξικά, αλλά οι ήρωες είναι αρχέτυπα που συναντάς σε κάθε εποχή.
Εδώ εντάσσεται και η πολύ ενδιαφέρουσα - σχεδόν πρωτοφανής για την ελληνική τηλεόραση - άντληση θεμάτων από την επικαιρότητα. Πώς προέκυψε αυτό;
Δεν νομίζω ότι έγινε τυχαία. Οι σεναριογράφοι το είχαν στο πίσω μέρος του μυαλού τους και με τις κατάλληλες αφορμές το έφερναν μέσα στην ιστορία. Οταν κάνεις μυθοπλασία εποχής μπορείς πιο εύκολα να μιλήσεις για το παρόν. Οταν είσαι στο παρόν πρέπει να βρεις άλλες αναγωγές για να μιλήσεις για κάτι που συμβαίνει τώρα. Οι «Αγριες Μέλισσες» το έκαναν και μάλιστα με έναν τρόπο σχεδόν προφητικό. Μίλησαν, για παράδειγμα, για το #metoo πριν καν αυτό ξεκινήσει ως συζήτηση στην Ελλάδα. Η δίκη στο δεύτερο κύκλο συνέβαινε σχεδόν ταυτόχρονα με τις υποθέσεις των ενδοοικογενειακών κακοποιήσεων, των βιασμών, των γυναικοκτονιών που άρχισαν να βγαίνουν στο φως. Υπήρξαν πολλές γυναίκες στην Ελλάδα που είδαν στη σειρά ένα λόγο για να «μιλήσουν» και αυτό είναι σπουδαίο.
Στις "Αγριες Μέλισσες" λάτρεψα δύο πράγματα. Το πρώτο και σημαντικότερο ήταν η συγκλονιστική ευγνωμοσύνη των ανθρώπων που βιώνω εδώ και τρία χρόνια. Είναι σαν να έχω κάνει κάτι καλό σε πολύ κόσμο, που όμως εγώ το ζω τρία χρόνια. Δεν είναι ότι σου έκανα ένα καλό και μου είπες ευχαριστώ. Είναι κάτι που δεν σταματάει και γιγαντώνεται. Είναι ένα συνεχόμενο ευχαριστώ.»
Πώς θα περιέγραφες τον κάθε κύκλο της σειράς;
Θα μπορούσαμε να πούμε πως ο «πρωταγωνιστής» κάθε κύκλου είναι και αυτός που ορίζει και τον ίδιο τον κύκλο. Κι όταν λέω πρωταγωνιστής εννοώ όχι από τους μόνιμους, αλλά ο επώνυμος πρωταγωνιστής που γίνεται ο καταλύτης των εξελίξεων. Ο Θωμάς Κυπραίος στον πρώτο κύκλο είναι, για παράδειγμα, ένας καθαρά κινηματογραφικός χαρακτήρας. Εχει βάθος και φυσικά κανένας στην Ελλάδα δεν έκανε πριν έναν δωσίλογο πρωταγωνιστή. Ηταν ένα παράξενο κράμα. Εχει κάνει ό,τι έχει κάνει, αλλά τελικά τον δέχεσαι γιατί το βλέπεις ότι προσπαθεί να το υπερβεί. Ο Κυπραίος έχει μια αθωότητα. Ο Μάνος Βόσκαρης στο δεύτερο κύκλο είναι το απόλυτο κακό. Ο Ακύλλας Μεγαρίτης στον τρίτο κύκλο είναι ο τρελός. Είναι ο άνθρωπος που βρήκε έδαφος ακριβώς στις συνθήκες του τρίτου κύκλου για να μπορέσει να ανθίσει. Ο Μεγαρίτης ίσως είναι ο πιο τρομακτικός γιατί έχει ρεαλιστικές βάσεις, είναι κάποιος που περισσότερο από τους άλλους δύο υπήρξε σίγουρα με τον ίδιο τρόπο στην Ελλάδα της δικτατορίας.
Θα μπορούσαμε να μιλάμε για ώρες για τον τρίτο αυτό κύκλο, τον πιο ριψοκίνδυνο από όλους. Πόσο εύκολο ήταν να πάρει το πράσινο φως; Τι δυσκολίες αντιμετωπίσατε
Ηταν πολύ επιτυχημένη η σειρά για να πει κάποιος «όχι». Και επίσης βρεθήκαμε μπροστά σε ένα λογικό δεδομένο, ότι η σειρά είχε φτάσει στο 1967. Οι δοσολογίες ήταν αυτές που ήταν δύσκολες. Το πρώτο κομμάτι στη Λέρο, με την εξορία, τα βασανιστήρια ήταν μια σειρά επεισοδίων που ο κόσμος δεν τα άντεξε - όχι γιατί ήταν σκληρά ή τουλάχιστον όχι όσο σκληρά θα ήταν στ' αλήθεια, αλλά γιατί ο κόσμος δεν έχει συνηθίσει να βλέπει βασανιστήρια και φυλακές στο prime time. Ο τρίτος κύκλος όμως ήταν για μένα σημαντικός, όχι μόνο για τη σύνδεσή του με την Ελλάδα και την ιστορική της μνήμη, αλλά γιατί οι ιστορίες του κάθε ένα από τους χαρακτήρες πήρε μια άλλη διάσταση μέσα στο κοινωνικοπολιτικό πλαίσιο της δικτατορίας.
Ποιο ήταν το πιο αγαπημένο σου κομμάτι από ολόκληρη τη σειρά;
Ηταν το κομμάτι της Τρούμπας στο δεύτερο κύκλο. Ενα κομμάτι παραμυθένιο. Ηταν μια ενότητα που σκηνοθέτησα αποκλειστικά εγώ. Και μου άρεσε από όλες τις απόψεις. Και σαν τόλμη φωτός και το χρωματιστό του, ήταν λίγο σαν Γουόνγκ Καρ Γουάι, πολύ δύσκολο όλο από την αρχή μέχρι το τέλος.
Οι "Αγριες Μέλισσες" απέδειξαν ότι μπορεί να συμβεί κάτι διαφορετικό στην ελληνική τηλεόραση. Και αυτό ήταν η μεγαλύτερη επιτυχία τους.»
Αν μπορούσες να αλλάξεις κάτι, τι θα ήταν αυτό;
Θα άλλαζα το διαθέσιμο χρόνο που είχαμε για το κάθε επεισόδιο. Μερικές φορές δεν το πίστευα ότι έπρεπε να γυριστεί ένας τόσο μεγάλος όγκος σεναρίου μέσα σε τόση λίγη ώρα. Ηταν στιγμές σαν να ζητούσαν από μένα το αδύνατο. Στο σύνολο, σε αυτό που τελικά βλέπω θα ήθελα περισσότερη σκηνοθετική ομοιογένεια στους δύο πρώτους κύκλους - ό,τι κι αν σημαίνει αυτό. Κάτι που θεωρώ ότι επιτεύχθηκε στον τρίτο κύκλο. Στους δύο πρώτους κύκλους φαίνονται οι διαφορετικοί σκηνοθέτες. Στον τελευταίο, όχι.
Τι λάτρεψες τελικά περισσότερο στις «Αγριες Μέλισσες»;
Λάτρεψα δύο πράγματα. Τη συγκλονιστική ευγνωμοσύνη των ανθρώπων που βιώνω εδώ και τρία χρόνια. Είναι σαν να έχω κάνει κάτι καλό σε πολύ κόσμο, που όμως εγώ το ζω τρία χρόνια. Δεν είναι ότι σου έκανα ένα καλό και μου είπες ευχαριστώ. Είναι κάτι που δεν σταματάει και γιγαντώνεται. Είναι ένα συνεχόμενο ευχαριστώ. Το δεύτερο είναι η συνεργασία με τους ηθοποιούς. Η τρομερή ευκαιρία του να έχω να κάνω σκηνές που δεν θα μπορούσα να κάνω ποτέ, ούτε στον κινηματογράφο, ούτε σε κάποιου άλλου είδους τηλεόραση. Για κάποιο λόγο, στις «Αγριες Μέλισσες» μπορέσαμε να κάνουμε πράγματα που δεν θα δοκιμάζαμε ποτέ αλλού. Σαν να υπήρχε ελευθέρας να κάνουμε ό,τι υπερβολή θέλαμε, γιατί απλώς δεν θα μας ξαναδινόταν ποτέ η ευκαιρία.
Είναι οι σειρές που βλέπουμε σήμερα και θα δούμε τα επόμενα χρόνια στην τηλεόραση οι απόγονοι των «Αγριων Μελισσών»;
Φυσικά. Το πρώτο ζητούμενο πλέον στις σειρές στην τηλεόραση είναι οι καλοί ηθοποιοί. Ολοι πλέον ψάχνουν τους καλύτερους για πρωταγωνιστές. Το δεύτερο είναι η καλλιέπεια της εικόνες, όλοι θέλουν καλούς φωτογράφους... Ακόμη και η πιο απλή και καθημερινή σειρά πρέπει να βρίσκεται από ένα επίπεδο και πάνω. Μοιάζει να πέρασε η εποχή των φτηνών σειρών, αν και αυτές θα συνεχίσουν να υπάρχουν αναγκαστικά. Το βαρύ πυροβολικό των καναλιών όμως έχει αναπόφευκτα αναφορά στις «Αγριες Μέλισσες».
Για κάποιο λόγο, στις "Αγριες Μέλισσες" μπορέσαμε να κάνουμε πράγματα που δεν θα δοκιμάζαμε ποτέ αλλού. Σαν να υπήρχε ελευθέρας να κάνουμε ό,τι υπερβολή θέλαμε, γιατί απλώς δεν θα μας ξαναδινόταν ποτέ η ευκαιρία.»
Η έκρηξη αυτή της μυθοπλασίας στην τηλεόραση έχει ξανασυμβεί στο παρελθόν. Κάθε φορά ακολουθεί ένα διάστημα χωρίς σειρές, μέχρι την επόμενη έκρηξη. Τι πιστεύεις ότι θα συμβεί στην ελληνική τηλεόραση στο μέλλον;
Αυτή τη στιγμή γίνεται ένα πολύ ενδιαφέρον πείραμα. Γυρίζονται πολλές μίνι-σειρές. Εχουμε κι εκεί να μάθουμε πολλά. Τώρα γίνονται τα νηπιακά βήματα στο είδος. Οι μίνι-σειρές έχουν δώσει την ευκαιρία στο να μπουν στην τηλεόραση περισσότεροι κινηματογραφιστές - και σκηνοθέτες και φωτογράφοι και γενικά άνθρωποι του σινεμά από όλες τις ειδικότητες. Οπότε ανεβαίνει ο πήχης στις καθημερινές σειρές γιατί όλες πρέπει να μοιάζουν σε επίπεδο φροντίδας με τις «Αγριες Μέλισσες». Ανεβαίνει ο πήχης στις μίνι - σειρές. Υπάρχει το ενδιάμεσο σχήμα, της σειράς των 60 επεισοδίων που παίζει δύο φορές την εβδομάδα και άρα αφού έχει περισσότερο χρόνο γυρισμάτων πρέπει να έχει υψηλό επίπεδο παραγωγής. Φοβάμαι ότι όλο αυτό μπορεί να είναι μια φούσκα. Δεν ξέρω αν τελικά «λεφτά έχουμε». Και ας μην ξεχνάμε πως όλο αυτό γίνεται σε συνθήκες πολύ σκληρού ανταγωνισμού και με έλλειψη παραγωγών. Εχουμε δημιουργούς, σεναριογράφους, σκηνοθέτες, ανθρώπους που μπορούν να στηρίξουν τα εγχειρήματα αλλά χρειάζεται και ο άνθρωπος που θα βρίσκεται πάνω από όλους και από τα κανάλια και θα δίνει το στίγμα του.
Τι ήταν τελικά οι «Αγριες Μέλισσες» και τι έμαθαν στην ελληνική τηλεόραση;
Ηταν μια στιγμή. Μια ξαφνική συναστρία κάτω από την οποία συναντήθηκαν διαφορετικοί μεταξύ τους άνθρωποι οι οποίοι συνεργάστηκαν με σύμπνοια για ένα κοινό όραμα. Δεν ήταν προφανές, δεν ήταν σίγουρα κάτι εύκολο, δεν ήταν κάτι που έγινε χωρίς συμβιβασμούς, χωρίς πολλά ρίσκα και χωρίς πάρα πολλή δουλειά. Οι «Αγριες Μέλισσες» ήρθαν σε μια στιγμή που και η τηλεόραση αναζητούσε κάτι διαφορετικό και ο κόσμος είχε τη διάθεση να το δει. Απέδειξαν ότι μπορεί να συμβεί κάτι διαφορετικό. Και αυτό ήταν η μεγαλύτερη επιτυχία τους.
