Στην εικοστή επέτειο των «Στενών Επαφών Τρίτου Τύπου» το 1997, ο Στίβεν Σπίλμπεργκ είχε παραδεχτεί ότι η ταινία του αποτελεί προϊόν της νιότης και ότι ποτέ ξανά, σε καμία άλλη φάση της ζωής του, δε θα μπορούσε να τη γυρίσει με τον ίδιο τρόπο. Δέκα χρόνια μετά, στην 30ή επέτειο του φιλμ, είχε συμπληρώσει ότι «η ταινία δημιουργήθηκε με το πνεύμα της παιδικής ηλικίας και με την πίστη σε πράγματα που δε χρειάζεται να βγάζουν νόημα για να πιστέψει κανείς σε αυτά».
Φέτος, οι «Στενές Επαφές Τρίτου Τύπου», η ταινία επιστημονικής φαντασίας που άλλαξε τον τρόπο που το σινεμά αντιμετώπιζε μέχρι τότε την επαφή με πιθανούς εξωγήινους πολιτισμούς, κλείνει 40 χρόνια από την πρώτη προβολή της και το μήνυμά της παραμένει το ίδιο θερμό όσο τότε, το ίδιο συγκινητικό μέσα στην επιτηδευμένη του αφέλεια. Οχι μόνο δε χρειάζεται να φοβόμαστε το άγνωστο του διαστήματος αλλά επιπλέον επιβάλλεται να ανατρέξουμε στο παιδί μέσα μας για να παραδοθούμε πλήρως στο μεγαλείο του.
Το ίδιο το φιλμ άλλωστε περιέχει πλήθος σκηνών όπου ενήλικες απαρνούνται την «ενήλικη λογική», όσο σταδιακά παραδίδονται – ψυχικά και συναισθηματικά – όλο και περισσότερο στα έντονα φώτα που «χορεύουν» στον ουρανό. Ο ίδιος ο πρωταγωνιστής της ταινίας εγκαταλείπει τα πάντα, ακόμη και την οικογένειά του, για να ακολουθήσει τις εικόνες στο μυαλό του και τις εμμονές των ονείρων του. Οσο δε εγκαταλείπει κάθε ενήλικη υποχρέωση, τόσο πιο «παιδική» γίνεται και ολόκληρη η θεώρησή του για τον κόσμο. Δεν υπάρχει φόβος, δεν υπάρχει ευθύνη, δεν υπάρχουν οποιεσδήποτε λογικές αναστολές. Όπως επισημαίνουν και οι επιστήμονες λίγο πριν την χαρακτηριστική κορύφωση της ταινίας, «είναι σαν την πρώτη μέρα στο σχολείο».
Ο ενήλικος Σπίλμπεργκ βέβαια εξέφρασε πρώτος τις ενστάσεις του για αυτή την προσέγγιση, ομολογώντας ότι αν γύριζε την ταινία αργότερα, όντας πλέον και ο ίδιος πατέρας, δε θα μπορούσε ποτέ να φανταστεί κάποιον να εγκαταλείπει έτσι την οικογένειά του. Ομως ο Σπίλμπεργκ που γύρισε τελικά τις «Στενές Επαφές Τρίτου Τύπου», βρισκόταν πολύ πιο κοντά στον παιδικό εαυτό του και τις αναμνήσεις που ενέπνευσαν τη δημιουργία της ταινίας. Το 1951, ο εξάχρονος Στίβεν παρακολούθησε με τον πατέρα του για πρώτη φορά μια βροχή μετεωριτών, αφού ο πρεσβύτερος Σπίλμπεργκ τον ξύπνησε απροειδοποίητα το βράδυ για να τον σύρει σε έναν διπλανό αγρό όπου μια ομάδα ανθρώπων είχε ήδη συγκεντρωθεί για να παρατηρήσει το φαινόμενο.
Ο Στίβεν Σπίλμπεργκ και ο Φρανσουά Τριφό στα γυρίσματα της ταινίας.
Είναι η αφέλεια της παιδικής ηλικίας που ανοίγει την πόρτα και η ίδια «ανοιχτή» προσέγγιση που προτείνεται ως απάντηση στις ψυχροπολεμικές τακτικές που ασυναίσθητα (ή και όχι) υιοθετούσε σχεδόν κάθε ταινία εξωγήινης επαφής μέχρι τότε.
Ο Ρίτσαρντ Ντρέιφους σε ένα από τα πιο χαρακτηριστικά σκηνικά της ταινίας.
Αυτή την αίσθηση και ανάμνηση μαγείας είναι που ο Σπίλμπεργκ προσπάθησε να αναπαραστήσει στην ίσως πιο χαρακτηριστική σκηνή της ταινίας (εκτός από την «μουσική επικοινωνία» του φινάλε), στην οποία ο μικρός Μπάρι με θαυμασμό και χωρίς φόβο ανταποκρίνεται στο πορτοκαλί φως που σηματοδοτεί την άφιξη των εξωγήινων επισκεπτών. Είναι η αφέλεια της παιδικής ηλικίας που ανοίγει την πόρτα και η ίδια «ανοιχτή» προσέγγιση που προτείνεται ως απάντηση στις ψυχροπολεμικές τακτικές που ασυναίσθητα (ή και όχι) υιοθετούσε σχεδόν κάθε ταινία εξωγήινης επαφής μέχρι τότε (το «The Day that the Earth Stood Still» του 1951 παραμένει μια καλοδεχούμενη εξαίρεση).
Ο ίδιος αναφέρει σχετικά πως όταν σχεδίαζε την σκηνή και έγραφε το σενάριο, τα πάντα συμβόλιζαν αυτά που μόνο ένα παιδί θα μπορούσε να κάνει. «Εμπιστεύσου το φως και άνοιξε την πόρτα, σε αντίθεση με έναν ενήλικο που θα έτρεχε να κρυφτεί και να πει "μην ανοίξεις, κλείδωσε την πόρτα, υπάρχουν πράγματα που δεν καταλαβαίνεις, πράγματα που μπορεί να σε μας αλλάξουν ή να μας σκοτώσουν". Για μένα, οι "Στενές Επαφές Τρίτου Τύπου" είναι μια ταινία για παιδιά που ανοίγουν την πόρτα σε κάθε είδους όμορφα φώτα. Δυστυχώς, τον 21ο αιώνα, οι άνθρωποι έχουν έναν εντελώς διαφορετικό τρόπο να ανοίγουν πόρτες.»
Οι "Στενές Επαφές Τρίτου Τύπου" δημιουργήθηκαν με το πνεύμα της παιδικής ηλικίας και με την πίστη σε πράγματα που δε χρειάζεται να βγάζουν νόημα για να πιστέψει κανείς σε αυτά - Στίβεν Σπίλμπεργκ
Οπως και ο «Πόλεμος των Αστρων» που προηγήθηκε κατά λίγους μήνες της ταινίας του Σπίλμπεργκ, ο σκηνοθέτης επέστρεψε στις ταινίες και τα παιδικά shows του σαββατοκύριακου για να αφηγηθεί τη δική του ιστορία. Μόνο που σε αντίθεση με τον Λούκας, ο Σπίλμπεργκ δεν κοίταξε το αχανές διάστημα και τις περιπέτειες που έκρυβαν μακρινοί γαλαξίες αλλά εστίασε στην Αμερικανική επαρχία και τις βαθιά ριζωμένες επιφυλάξεις της, για να ανατρέψει κάθε φόβο και υπόνοια απειλής και να παρουσιάσει μια νέα εκδοχή εξωγήινου που όχι μόνο δε θέλει να βλάψει τον άνθρωπο αλλά, επιπλέον, θέλει να συνεισφέρει στον πολιτισμό του.
Θα μπορούσε κανείς να πει ότι αυτή είναι η «θρησκεία του Στίβεν Σπίλμπεργκ» και μια θεματική που συνεχίστηκε στις επόμενες δεκαετίες με το «E.T.» του ίδιου (οι εξωγήινοι των «Στενών Επαφών…» και οπτικά αποτελούν προγόνους του Ε.Τ.), την «Επαφή» του Ρόμπερτ Ζεμέκις, το «Arrival» του Ντενί Βιλνέβ. Είναι επίσης η θεματική που ο Τιμ Μπάρτον σατίρισε στο «Οι Αρειανοί Επιτίθενται», τιμωρώντας τους γήινούς τους για την αφελή ειρηνική τους προδιάθεση!
Διαβάστε ακόμη: 10 φορές που οι εξωγήινοι ήρθαν στη Γη…
Μόνο που η αφέλεια των «Στενών Επαφών…» δεν παραμένει ξεκρέμαστη αλλά αντισταθμίζεται από έντονη αποφασιστικότητα και αφοπλιστική ειλικρίνεια, δημιουργώντας τελικά κάτι πολύ παραπάνω από ένα παραμύθι για ενήλικους, όσο έντονες κι αν είναι οι αντιπαραβολές με τον «Πινόκιο» της Disney. Ο Σπίλμπεργκ είχε παραδεχτεί κατά την πρώτη κυκλοφορία της ταινίας ότι το «When you wish upon a star» και αυτό που ένιωσε ως παιδί ακούγοντάς το, είχε αποτελέσει μία από τις βασικότερες πηγές έμπνευσης του φιλμ, όμως η βαθιά πίστη που επιδεικνύει η ταινία στα λόγια της και η απόλυτη συνείδηση του μηνύματός της εμποτίζει τελικά την αφήγηση με μια αίσθηση ωριμότητας που δημιουργεί μια ενδιαφέρουσα αντίφαση. Ναι, στις «Στενές Επαφές Τρίτου Τύπου» ο Ρίτσαρντ Ντρέιφους πιστεύει στο δικό του μαγικό άστρο (τα παιχνιδίσματα των φώτων των ιπτάμενων δίσκων θυμίζουν ακόμη και τις χαριτωμένες πτήσεις της Τίνκερμπελ του «Πίτερ Παν») όμως το κόστος των αποφάσεών του δεν είναι καθόλου ρομαντικό ή αμελητέο αλλά απόλυτα «ενήλικο».
Ο Στίβεν Σπίλμπεργκ και ο ιστορικός πια «Μπάρι» στα γυρίσματα της ταινίας.
O Στίβεν Σπίλμπεργκ δεν κοίταξε το αχανές διάστημα και τις περιπέτειες που έκρυβαν μακρινοί γαλαξίες αλλά εστίασε στην Αμερικανική επαρχία και τις βαθιά ριζωμένες επιφυλάξεις της, για να ανατρέψει κάθε φόβο και υπόνοια απειλής.
Ο Ρίτσαρντ Ντρέιφους στα γυρίσματα της ταινίας.
Ομως όπως κάθε σπουδαία ταινία επιστημονικής φαντασίας, το κυριότερο που καταφέρνουν οι Στενές Επαφές Τρίτου Τύπου» (πέρα από μια σπάνια κινηματογραφική εμφάνιση του Φρανσουά Τριφό ως τον κοινωνό ανάμεσα στους δύο πολιτισμούς, Δρ. Λακόμπ) είναι να μεταφέρουν μέσα από την ύπαρξη των εξωγήινων ένα απόλυτα ανθρώπινο μήνυμα, το οποίο προωθεί την επικοινωνία και ζητά να πιστέψουμε μέσα από το «άγνωστο εκεί έξω» στον συνάνθρωπο δίπλα μας. Σε μια εποχή ειδικά που η ιδέα της νοσταλγίας αποτελεί πια μια μόνιμη τηλεοπτική («Stranger Things») ή κινηματογραφική («Το Αυτό») αναφορά, το μήνυμα της ταινίας του Στίβεν Σπίλμπεργκ ξεπερνά οποιαδήποτε ανάμνηση και αποζητά την υιοθέτηση αυτής της παιδικής αισιοδοξίας, πίστης και δεκτικότητας που μπορεί να αποκαλύψει το θαύμα που κρύβεται πίσω από τα σύννεφα στον ουρανό. Ή απλά λίγο μετά την επόμενη στροφή.
Οπως είχε δηλώσει και ο Ρίτσαρντ Ντρέιφους στην εικοστή επέτειο του φιλμ το 1997, «αυτή η ταινία είχε μια ευγενή ατζέντα». Αλλα είκοσι χρόνια αργότερα, η εν λόγω ατζέντα παραμένει εξίσου επίκαιρη, επιτακτική, ανθρωπιστική. Παρά τα χρόνια που πέρασαν από την πρώτη σύσταση της ταινίας με το κοινό, όταν κυριαρχούν τα μίση, οι φόβοι και οι ανασφάλειες, οι «Στενές Επαφές Τρίτου Τύπου» εξακολουθούν να δίνουν την απάντηση. Το μόνο που χρειάζεται, είναι να ανοίξει απλά κάποιος άφοβα την πόρτα.
Δείτε παρακάτω το trailer της ταινίας για την επετειακή, ψηφιακά αποκατεστημένη κόπια της.
Διαβάστε ακόμη:
- «Το μόνο όριο είναι η φαντασία σου»: Πρώτο εκρηκτικό τρέιλερ για το «Ready Player One» του Στίβεν Σπίλμπεργκ
- Το «Spielberg» φιλοδοξεί να γίνει το απόλυτο ντοκιμαντέρ για τον Στίβεν Σπίλμπεργκ – Δείτε το τρέιλερ
- Αυτές είναι οι 70 ταινίες με τα καλύτερα ειδικά οπτικά εφέ όλων των εποχών
- Σπάνιες φωτογραφίες από τα παρασκήνια για τα 70 χρόνια του Στίβεν Σπίλμπεργκ
- «Firelight»: Ο,τι απέμεινε από την πρώτη χαμένη ταινία του Στίβεν Σπίλμπεργκ
