Τουλάχιστον κινηματογραφικά, δεν είμαστε μόνοι εκεί έξω. Το σύμπαν κρύβει εκπλήξεις, διαφορετικούς πολιτισμούς και απρόσμενες συναντήσεις. Μερικές φορές όμως, ο άνθρωπος δεν χρειάζεται να ταξιδέψει μακριά για να έρθει σε επαφή με έναν γείτονα (ή και όχι) από το άγνωστο του διαστήματος. Μερικές φορές, οι εξωγήινοι είναι εκείνοι που μας χτυπούν πρώτοι την πόρτα ή, έστω, εκείνοι που αποφασίζουν να ανταποκριθούν πρώτοι στο γήινο κάλεσμα. Και κανείς δεν γνωρίζει από πριν τις διαθέσεις τους.Είτε η επίσκεψή τους αφορά την συλλογή φυτικών στοιχείων, είτε την μεταφορά ενός μηνύματος υψίστης σημασίας, είτε την συγκέντρωση πληροφοριών για την δική τους επιβίωση, είτε εμπεριέχει απλά μοχθηρές, κατακτητικές προθέσεις, η εμφάνισή τους μπροστά στα ανθρώπινα μάτια έχει δώσει ουκ ολίγες ευκαιρίες στην γήινη - κινηματογραφική - ιστορία να εξερευνήσει τις προοπτικές μιας τέτοιας συνάντησης.
Και δεν εννοούμε τυχαίες περιπτώσεις, όπως τη συντριβή ενός εξωγήινου σκάφους στο «It Came from Outer Space» (1953) ή την άφιξη ενός μελλοντικού ήρωα με ένα φανταχτερό «S» στο στήθος, ούτε εξωγήινες οντότητες που για τους δικούς τους, μοχθηρούς (όπως στην «Απειλή» του 1982 του Τζον Κάρπεντερ) ή όχι (όπως στην «Αβυσσο» του 1989 του Τζέιμς Κάμερον) λόγους, βρήκαν καταφύγιο σε κάποια δυσπρόσιτη περιοχή της Γης. Μιλούμε για οργανωμένες επισκέψεις που έχουν έναν συγκεκριμένο στόχο, μια συγκεκριμένη αποστολή που πρέπει να έρθει σε πέρας με επιτυχία.
Στο «Arrival» του Ντενί Βιλνέβ (στις αίθουσες στις 8 Δεκεμβρίου), η γλωσσολόγος Λουίζ Μπανκς της Εϊμι Ανταμς καλείται από την κυβέρνηση των ΗΠΑ να ανακαλύψει αν οι εξωγήινοι που μόλις προσγειώθηκαν με τα διαστημόπλοιά τους στη Γη έχουν φιλικές ή εχθρικές διαθέσεις. Το μοναδικό της εργαλείο είναι η ίδια η γλώσσα τους, την οποία θα πρέπει να αποκωδικοποιήσει αν θέλει να αποτρέψει μια ενδεχόμενη σύγκρουση που κινδυνεύει να ξεσπάσει ακριβώς επειδή ο κόσμος φοβάται το «άγνωστο», ταυτίζοντάς το de facto με την «απειλή». Η γλώσσα ίσως τελικά να είναι το ισχυρότερο όπλο που υπάρχει και η επικοινωνία, όπως και ο τρόπος που την ορίζουμε και την αντιλαμβανόμαστε, ο μόνος τρόπος για να κάνει η ανθρωπότητα ένα ουσιαστικό βήμα μπροστά.
Το αν η Δρ. Μπανκς τα καταφέρνει ή όχι είναι μια άλλη ιστορία, δίνει όμως μια πρώτης τάξεως αφορμή για να δούμε τι ακριβώς συνέβη στο παρελθόν και πώς κατέληξε κάθε απόπειρα επαφής ανάμεσα στον γήινο και κάποιον εξωγήινο πολιτισμό. Ισχύει ότι «στο διάστημα, κανείς δεν μπορεί να ακούσει τις κραυγές σου». Οταν όμως το ζήτημα έρχεται στη Γη, οι κραυγές όχι μόνο ακούγονται δυνατά αλλά είναι και ικανές να αποπροσανατολίσουν την ανθρωπότητα από την πραγματική διάσταση του ζητήματος και να διευκολύνουν την παρερμήνευση ή την λάθος αποκωδικοποίηση κάθε μηνύματος. Και η σωστή ερμηνεία του μηνύματος είναι απαραίτητη αν θέλουμε να κατανοήσουμε στα αλήθεια αν οι απρόσμενοι τούτοι επισκέπτες αποζητούν κατανόηση, βοήθεια ή, κάποιες φορές, απλά την καταστροφή.
(Ακολουθούν spoilers για τις παρακάτω ταινίες)
Επαφή (Contact) του Ρόμπερτ Ζεμέκις (1997)
Oπως και το «Arrival» του Ντενίς Βιλνέβ, η «Επαφή» του Ζεμέκις δίνει έμφαση στο μέσο της επικοινωνίας ως το κυριότερο στοιχείο της αλληλεπίδρασης μεταξύ του ανθρώπινου και κάποιου εξωγήινου πολιτισμού. Εδώ βέβαια η «γλώσσα» περιλαμβάνει πρώτους αριθμούς (τα μαθηματικά ανέκαθεν είχαν το προβάδισμα ως μια έγκυρη διαγαλαξιακή γλώσσα), τρισδιάστατη απεικόνιση, ένα βίντεο από τους ολυμπιακούς του Χίτλερ που προσφέρεται ως η απόδειξη ότι τα δικά μας μηνύματα βρήκαν τελικά αποδέκτη και τα σχέδια για την κατασκευή μιας μηχανής που πρόκειται να προσφέρει την πολυπόθητη πρώτη επαφή. Ολα αυτά αποδεικνύουν ότι η Γη δεν είναι ο μόνος πλανήτης που κατοικείται από νοήμονα όντα όπως και το γεγονός ότι αυτή η πρώτη επαφή μεταξύ της Δρος Αρογουέι της Τζόντι Φόστερ και του εξωγήινου που πήρε την μορφή του πατέρα της (για μεγαλύτερη οικειότητα) αποτελεί απλά το πρώτο βήμα της ανθρωπότητας στην πορεία της προς την ένταξη σε μια διαπλανητική κοινωνία. Οταν η επαφή τελειώσει, δεν γνωρίζουμε τι ακριβώς συνέβη όμως ένα πια είναι σίγουρο. Δεν είμαστε μόνοι στο σύμπαν και αυτό πρέπει να μας προσφέρει ανακούφιση και κανένα φόβο.
Διαβάστε ακόμη: Ο Ρόμπερτ Ζεμέκις στέλνει την Κιβωτό του Νώε στο... διάστημα!
Ο Πόλεμος των Κόσμων (War of the Worlds) του Μπάιρον Χάσκιν (1953)
Ή μήπως όχι; Ο «Πόλεμος των Κόσμων» του Μπάιρον Χάσκιν, βασισμένος στο ομώνυμο βιβλίο του Χ. Τζ. Γουέλς, παρουσιάζει έναν εξωγήινο πολιτισμό που επιθυμεί να εισβάλει παρά να κατανοήσει, να καταστρέψει και να κυριέψει παρά να συμβιώσει. Οι εξωγήινοι φέρνουν μαζί τους όπλα μαζικής καταστροφής, θερμικές ακτίνες που καταστρέφουν τα πάντα στο πέρασμά τους και μηχανές που υπερτερούν κάθε ανθρώπινου πολεμικού κατασκευάσματος. Παραβλέπουν όμως μια λεπτομέρεια. Δεν έχουν προετοιμαστεί κατάλληλα ενάντια στους ιούς και τους μικροοργανισμούς της Γης με αποτέλεσμα να είναι καταδικασμένοι από την στιγμή που έκαναν την είσοδό τους στο δικό μας οικοσύστημα. Ο πόλεμος μπορεί να ήταν λοιπόν μονόδρομος, η φύση ήταν όμως η μόνη που μπορούσε να οδηγήσει στη νίκη. Το ριμέικ της ταινίας από τον Στίβεν Σπίλμπεργκ το 2005 ακολούθησε ούτε λίγο ούτε πολύ το ίδιο μονοπάτι, αποκαλύπτοντας ότι μερικές φορές στο διάστημα υπάρχουν εξίσου πολεμοχαρείς κοινωνίες όπως και η δική μας.
Στενές Επαφές Τρίτου Τύπου (1977) του Στίβεν Σπίλμπεργκ
Πριν όμως ο Στίβεν Σπίλμπεργκ, ίσως ο μεγαλύτερος παραμυθάς που γνώρισε ποτέ το Χόλυγουντ, υιοθετήσει την σκοτεινή οπτική απέναντι σε μια εξωγήινη εισβολή, είχε ρομαντική άποψη για το θέμα. Στις «Στενές Επαφές Τρίτου Τύπου» μπορεί οι εξωγήινοί του να μην έχουν ξεκάθαρη ατζέντα, είναι σίγουρα όμως ειρηνικοί , ασφαλώς επιθυμούν να γνωρίσουν τους ανθρώπους και χωρίς αμφιβολία δε θέλουν να προκαλέσουν τον φόβο της ανθρωπότητας, για αυτό και όλες τους οι προσπάθειες να κατανοήσουν τους κατοίκους της Γης (δεν τους αφορούν μόνο οι άνθρωποι, όπως αποκαλύπτεται) γίνονται στα κρυφά με την «συλλογή» δειγμάτων. Στο τέλος, η μουσική και η τεχνολογία, κυρίως η μουσική, είναι εκείνα που κάνουν την πρώτη εμφανή αλληλεπίδραση ικανή, θέτοντας τις βάσεις για μία ειρηνική συνύπαρξη μακριά από τον φόβο και την παράνοια της απειλής. Εχει ενδιαφέρον ότι λίγα χρόνια μετά, ο Σπίλμπεργκ «είδε» και πάλι τους εξωγήινους, να συλλέγουν φυτικά δείγματα αυτή τη φορά και να εγκαταλείπουν κατά λάθος έναν δικό τους πίσω όταν οι άνθρωποι τους έπιασαν στα πράσα. Η επιστροφή του «Ε.Τ. του Εξωγήινου» σπίτι του ανήκει πια στην ιστορία, η προσπάθεια του ανθρώπου όμως να αποδεχθεί το άγνωστο βρίσκεται ακόμη σε εξέλιξη.
Διαβάστε ακόμη: 2 Νοεμβρίου θα είναι πάντα η μέρα που ο «Ε.Τ.» γύρισε σπίτι
Ο Ανθρωπος που Eπεσε στη Γη (The Man Who Fell to Earth) του Νίκολας Ρεγκ (1976)
Οι εξωγήινοι δεν επισκέπτονται πάντα τη Γη με ανιδιοτελή κριτήρια. Στον «Ανθρωπο που Επεσε στη Γη», ο εξωγήινος Ντέιβιντ Μπόουι είναι ένας απεσταλμένος επιστήμονας που προσθαλασσώνεται στην Γη με σκοπό να βρει τον τρόπο και τα μέσα για να δημιουργήσει νερό στον πλανήτη του, ο οποίος πεθαίνει από την ξηρασία και την αφυδάτωση. Είναι αφοσιωμένος στον στόχο του, είναι λιγομίλητος, δεν μπαίνει καν στον κόπο να εξηγήσει απόλυτα τον λόγο επίσκεψης του και δεν επηρεάζεται από τις αλληλεπιδράσεις του με την Μέρι-Λου και κάθε Μέρι-Λου. Το σεξ είναι απλά ένα μηχανικό μέσο προσαρμογής στην ανθρώπινη πραγματικότητα και η παγερή αντιμετώπιση στα πάντα δεν είναι θέμα άγνοιας των αισθήσεων αλλά απλή επιλογή. Οταν οι άνθρωποι ανακαλύπτουν ποιος είναι πραγματικά ο «Τόμας Τζερόμ Νιούτον», ο εξωγήινος μπλέκει ακόμα περισσότερο από όσο θα ήθελε με τους ανθρώπους και τον φόβο τους απέναντι στο άγνωστο. Για εκείνον, αυτή η αλληλεπίδραση δεν έχει να κάνει με την επικοινωνία αλλά με την επιβίωση. Παραδόξως, κάτι αντίστοιχο συμβαίνει μερικές δεκαετίες μετά και στο «Κάτω από το Δέρμα» του Τζόναθαν Γκλέιζερ, μόνο που εκεί η εξωγήινη της Σκάρλετ Γιόχανσον δεν εμφανίζει την ίδια απάθεια απέναντι στη δύναμη των ανθρώπινων αισθήσεων.
Διαβάστε ακόμη: The Actor Who Fell to Earth: Ολες οι φορές που ο Ντέιβιντ Μπόουι ευλόγησε με την παρουσία του το σινεμά!
2001: Οδύσσεια του Διαστήματος (2001: A Space Odyssey) του Στάνλεϊ Κιούμπρικ (1968)
Ποιος είπε ότι οι εξωγήινοι προσπάθησαν να κάνουν επαφή με το ανθρώπινο είδος μόνο κατά την διάρκεια της σύγχρονης ιστορίας; Στην ταινία του Κιούμπρικ, ένας εξωγήινος αινιγματικός μονόλιθος (Είναι όχημα; Είναι όπλο; Είναι μια απλή χωροχρονική ανωμαλία;) είναι η αρχή του – όχι ακριβώς ακόμα – ανθρώπινου πολιτισμού και η φλόγα που δίνει την έναυση για την μετάβαση από έναν καθαρά ανιμαλιστικό κόσμο σε έναν κόσμο με εργαλεία και όπλα και, κατ’ επέκταση, σε μια διαδρομή που με μαθηματική ακρίβεια οδηγεί κυριολεκτικά στο διάστημα. Οι προθέσεις του μονόλιθου, όπως και οι μυστηριώδεις απαρχές του, παραμένουν σκοτεινές μέχρι το τέλος και κανείς δεν μπορεί με σιγουριά να πει αν ο δημιουργός του είναι φιλικός, εχθρικός ή απλά αυστηρός απέναντι στην ανθρωπότητα σαν ένας υπεύθυνος δάσκαλος, όμως η συμβολή του στην ανθρώπινη ιστορία είναι καθοριστική και αποδεικνύει ότι μάλλον ο άνθρωπος είχε σημαντική βοήθεια κατά την ανέλιξή του στην πορεία της ιστορίας. Από την γέννηση μέχρι και τον ίδιο τον θάνατο, όπως αποδεικνύει το φινάλε της Οδύσσειας.
Δείτε ακόμη: Το πιο χορταστικό φωτογραφικό άλμπουμ για τα γυρίσματα του «2001: Η Οδύσσεια του Διαστήματος»
Oταν η Γη Σταματήσει (The Day the Earth Stood Still) του Ρόμπερτ Γουάιζ (1951)
Οταν ένας εξωγήινος δίσκος προσγειώνεται στην Ουάσινγκτον, η μαζική υστερία και η στρατιωτική πολεμική προετοιμασία είναι οι αυτονόητες αντιδράσεις, ειδικά κατά την διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου και της όλο και αυξανόμενης ανησυχίας για την ισχύ των ατομικών όπλων. Το μήνυμα όμως του ανθρωπόμορφου εξωγήινου που βγαίνει μέσα από τον δίσκο είναι σαφές. Αν η Γη δεν πάψει να ασχολείται με τον πόλεμο και μάθει να ζει αρμονικά, τότε θα καταστραφεί ολοκληρωτικά ώστε να επαλειφθεί ο οποιοσδήποτε κίνδυνος για το υπόλοιπο διάστημα! Ποιος να το περίμενε ότι οι ίδιοι οι άνθρωποι θα ήταν ο πραγματικός κακός της ιστορίας, σε τέτοιο μάλιστα βαθμό που η παρέμβαση του υπόλοιπου διαπλανητικού οικοσυστήματος να ήταν επιβεβλημένη για το καλό του σύμπαντος; Στο «Οταν η Γη Σταματήσει», ο Ρόμπερτ Γουάιζ χρησιμοποιεί ουσιαστικά ιδιοφυώς την ψυχροπολεμική υστερία για να αντιστρέψει τους όρους και να μετατρέψει μια ιστορία πρώτης επαφής σε ουμανιστική κραυγή απόγνωσης. Στο ριμέικ του 2008 από τον Σκοτ Ντέρικσον, η ιστορία λαμβάνει διαστάσεις καταστροφής που θολώνουν κάπως το μήνυμά της (ο Κλάατου είναι πια πεπεισμένος ότι η Γη είναι πέραν σωτηρίας, ξεκινώντας ήδη τη διαδικασία της… εκκαθάρισης), όμως η ουσία παραμένει η ίδια. Το διάστημα πρέπει να παραμείνει ασφαλές. Με κάθε κόστος.
Ημέρα Aνεξαρτησίας (Independence Day) του Ρόλαντ Eμεριχ (1996)
Ξεχάστε τις «ανθρωπιστικές ανοησίες» του Ρόμπερτ Γουάιζ. Οι εξωγήινοι είναι κακοί, μοχθηροί, ανελέητοι. Αυτό που θέλουν είναι να μας καταστρέψουν ολοκληρωτικά, τα όπλα τους είναι απείρως πιο ισχυρά από τα δικά μας και το μόνο που στέκεται ανάμεσα σε αυτούς και την ολική καταστροφή είναι η ανθρώπινη θέληση για επιβίωση. Και φυσικά η ισχύς του Αγιου Αμερικανικού Εθνους. Στην ταινία του Έμεριχ, η πρώτη επαφή σημαίνει καταστροφή (η καταστροφή του Λευκού Οίκου παραμένει χαραγμένη στη μνήμη του κοινού από τότε), η διαπλανητική επικοινωνία σημαίνει πόλεμο για την επιβίωση και κοινή γλώσσα είναι μόνο η βία, το αίμα και τα ανθρώπινα θύματα. Σε κινηματογραφικούς δε όρους, τα πάντα είναι ένα άμυαλο θέαμα, δίχως ίχνος προβληματισμού ή έστω μερικής ηθικής ανησυχίας. Είκοσι χρόνια μετά, δεν φαίνεται να έχουν αλλάξει και πολλά. Ο πόλεμος μοιάζει να είναι το μόνο κοινό που μπορεί να μοιραστεί η ανθρωπότητα και… αυτοί τέλος πάντων που τόλμησαν να έρθουν απρόσκλητοι στον πλανήτη μας.
Διαβάστε ακόμη: Και ξαναγύρισαν... Διαβάστε τη γνώμη του Flix για το «Ημέρα Ανεξαρτησίας: Νέα Απειλή»**
Οι Αρειανοί Επιτίθενται (Mars Attacks) του Τιμ Μπάρτον (1996)
Τουλάχιστον, αν είναι να μας καταστρέψουν οι εξωγήινοι, ας το κάνουν με χιούμορ, διάολε! Οι Αρειανοί του Τιμ Μπάρτον επιτέθηκαν την ίδια χρονιά με την εξωγήινη απειλή του Ρόλαντ Έμεριχ, όμως διέθεταν καφρίλα, αναρχική διάθεση και κανιβαλιστικές προθέσεις, γεγονός που έκανε την κυριαρχία τους (και την καταστροφή της ανθρωπότητας) απείρως πιο απολαυστική! Τα πάντα στην ταινία του Μπάρτον μοιάζουν να ζουν και να αναπνέουν στην δεκαετία του 1950, οι διάλογοι είναι αρκούντως σαρκαστικοί και αυτοαναφορικοί, το ψυχροπολεμικό παρελθόν φωνάζει και πάλι τρανταχτά το «παρών» και το πολυάριθμο καστ (από Τζακ Νίκολσον και Γκλεν Κλόουζ μέχρι Πιρς Μπρόσναν και Σάρα Τζέσικα Πάρκερ) μαρτυρεί ένα project που, αν και ποτέ δεν μπορείς να πάρεις στα σοβαρά, καταλαβαίνεις ακριβώς για ποιο λόγο υπάρχει. Οι Αρειανοί σίγουρα δεν είναι οι καλύτεροι πλανητικοί γείτονες. Ισως όμως να μας κάνουν τεράστια χάρη βοηθώντας μας να καταστραφούμε με σιγουριά και αποτελεσματικότητα.
Starman (1984) του Τζον Κάρπεντερ
Ο «Starman» του Τζον Κάρπεντερ αποδεικνύει ότι, παρά το γεγονός ότι η ανθρωπότητα διψά για επικοινωνία με κάποιον εξωγήινο πολιτισμό, μάλλον δεν είναι ακόμα πραγματικά έτοιμη για κάτι τέτοιο. Ο πύραυλος «Voyager 2», ο οποίος εκτοξεύθηκε το 1977 στο διάστημα, περιείχε ένα ηχογραφημένο μήνυμα ειρήνης, το οποίο καλούσε τον εξωγήινο πολιτισμό που θα το άκουγε και θα το καταλάβαινε να έρθει στη Γη. Οταν όμως ένα εξωγήινο σκάφος λαμβάνει το μήνυμα και στέλνει τέσσερις εκπροσώπους στη Γη, η κυβέρνηση των ΗΠΑ, θεωρώντας τους απειλή, καταρρίπτει το σκάφος τους, σκοτώνοντας τους τρεις από τους επιβαίνοντες. Ως άλλος «Ε.Τ.», ο μοναδικός επιζών πρέπει να βρει τρόπο να γυρίσει πίσω στον κόσμο του, ανακαλύπτοντας όμως στην πορεία – με την βοήθεια της αγάπης – ότι ίσως η ανθρωπότητα στο σύνολό της δεν είναι τελικά μια χαμένη υπόθεση. Ποιος είπε άλλωστε ότι δε χωρά ρομαντισμός σε μια ξεκάθαρη ιστορία πρώτης επαφής; (Πιθανότατα, ο ίδιος ο Κάρπεντερ λίγα χρόνια μετά με την «Απειλή» του.)
Διαβάστε ακόμη: Οι αγαπημένες ταινίες του Τζον Κάρπεντερ
Οιωνός (Signs) του Μ. Νάιτ Σιάμαλαν (2002)
Ποιος είναι ο πραγματικός λόγος που οι εξωγήινοι έρχονται στην Γη; Έχουν όντως κάποιο μοχθηρό πλάνο; Θέλουν πραγματικά να μας καταστρέψουν; Είναι απειλητικά τα τεράστια σημάδια που αφήνουν στα σπαρτά ή δεν έχουν καμία τελικά σημασία; Ο Σιάμαλαν δεν ενδιαφέρεται να δώσει απάντηση. Για εκείνον, η εισβολή (αν είναι όντως κάτι τέτοιο) είναι απλά η αφορμή για να εξετάσει τους ήρωές του, το παρελθόν τους, όλα όσα τους κρατούν μαγκωμένους στο χθες. Οι εξωγήινοί του φεύγουν το ίδιο ξαφνικά όσο έρχονται (για ακόμη μια φορά μετά τον «Πόλεμο των κόσμων» η ίδια η Γη σώζει τον άνθρωπο, καθώς το νερό αποδεικνύεται άκρως τοξικό για τους εξωγήινους επισκέπτες) και όμως τα πάντα έχουν αλλάξει. Γιατί τελικά, ο τρόπος που αντιμετωπίζεται ένας εξωτερικός παράγοντας είναι εκείνος που αποκαλύπτει τις εσωτερικές μας πληγές. Σε κάθε περίπτωση πρώτης επαφής ανάμεσα στον άνθρωπο και έναν εξωγήινο πολιτισμό, αν θέλουμε όντως να στρίψουμε το βλέμμα «εκεί έξω», πρέπει πρώτα να είμαστε σίγουροι ότι έχουμε ξεμπερδέψει με ό,τι μας βαρύνει «εδώ μέσα». Και αυτό είναι το πιο σημαντικό στοιχείο που προκύπτει από ολόκληρη την κινηματογραφική μυθολογία επαφής ανθρώπου με εξωγήινο. Τελικά, το άγνωστο δεν κρύβεται έξω στο διάστημα.
Διαβάστε ακόμη
