«Χωρίς την επίδειξη μόδας στο "Falbalas" του Ζακ Μπεκέρ, δεν θα έκανα ποτέ αυτό το επάγγελμα. Αυτή ήταν η βίβλος μου. Δεν πήγα σε σχολή μόδας, οπότε αυτή ήταν η εκπαίδευσή μου - ένα υπέροχο πορτρέτο του κόσμου της μόδας.»
Ο Ζαν-Πολ Γκοτιέ δεν είναι τυχαία ο αναπάντεχος curator μιας έκθεσης για τη μόδα στο σινεμά που έκανε εγκαίνια τον Οκτώβριο και που θα διαρκέσει μέχρι και τον Ιανούαριο στην Ταινιοθήκη της Γαλλίας. Οταν οι υπεύθυνοι της Ταινιοθήκης αναζητούσαν με ποιον τρόπο θα αξιοποιήσουν τη μεγάλη συλλογή από αυθεντικά κοστούμια που βρίσκεται στις αποθήκες της, ήταν σίγουροι πως χρειαζόταν το «άγγιγμα» ενός ανθρώπου της μόδας που όμως να αγαπάει το σινεμά, να το γνωρίζει, να έχει δουλέψει γι' αυτό.
Περισσότερο κι από αυτό, όμως, ήταν σίγουροι πως χρειαζόταν κάποιος άνθρωπος της μόδας που θα ήθελε να αφηγηθεί μια ιστορία.
Ετσι ο Ζαν-Πολ Γκοτιέ επέστρεψε στην παιδική του ηλικία, ανέσυρε την πιο δυνατή κινηματογραφική μνήμη και αυτή που τον έκανε να ασχοληθεί με τη μόδα και άρχισε να αφηγείται μια ιστορία που, σε μια πρώτη ματιά, μιλάει για τη σχέση της μόδας με το σινεμά, αλλά στην πραγματικότητα διασχίζει με ανεπιτήδευτο και απενοχοποιημένο τρόπο έναν σχεδόν ολόκληρο αιώνα από κοινωνικές ταυτότητες που ακυρώνονται, ξαναγεννιούνται, επαναδιαπραγματεύονται τη σχέση τους με τις κάθε είδους συμβάσεις, ατομικές και κοσμικές επαναστάσεις που ήταν ικανές να αλλάξουν τον κόσμο, κινηματογραφικές μνήμες που φτάνουν μέχρι το σήμερα και με το δικό τους τρόπο υπήρξαν την ίδια στιγμή προφητείες και προφητικές για όσα θα ακολουθούσαν.
Ολα ξεκινούν με το «Falbalas», την ταινία του Ζακ Μπεκέρ από το 1945 που διαδραματίζεται μέσα σε έναν οίκο υψηλής ραπτικής. Ταινία που σημάδεψε τον νεαρό Ζαν-Πολ Γκοτιέ και που ξετυλίγει ένα νήμα που φτάνει μέχρι το «Titane» της Ζουλιά Ντικουρνό, αφού έχει πρώτα αφιερώσει στους μύθους που έκοψαν κι έραψαν στη μεγάλη οθόνη: τα καουμπόικα παντελόνια του Τζον Γουέιν, την κολλητή στολή του Superman, την ανδρόγυνη ντουλάπα της Μάρλεν Ντίτριχ, το φόρεμα που έραψε ο Ιβ-Σεν Λοράν για την Κατρίν Ντενέβ στην «Ωραία της Ημέρας», τη σιλουέτα της Γκρέις Τζόουνς, τη στιλιστική αναρχία της Ντιβάιν στο «PInk Flamingos», τα κοστούμια που ο ίδιος ο Ζαν-Πολ Γκοτιέ έφτιαξε για τις ταινίες του Πέδρο Αλμοδόβαρ και του Λικ Μπεσόν, την Poly Magoo του Γουίλιαμ Κλάιν, τα κοστούμια για το «Saint Laurent» του Μπερτράν Μπονελό που έπρεπε να φτιάξει από την αρχή η Αναίς Ρομάντ, αφού η ταινία δεν πήρε ποτέ την επίσημη έγκριση του οίκου...
Το Flix μίλησε με τον καλλιτεχνικό διευθυντή της έκθεσης, Ματιέ Ορλεάν, και αναζήτησε τις αναπάντεχες διαδρομές που δημιουργούνται όταν η μόδα συναντά το σινεμά - και το αντίστροφο.
Ποια ήταν η αρχική ιδέα για την έκθεση και πώς καταλήξατε στη συγκεκριμένη διαδρομή που βλέπει κανείς στην Ταινιοθήκη;
Η Ταινιοθήκη της Γαλλίας έχει μια τεράστια συλλογή από κοστούμια, περίπου 4000 κοστούμια από διαφορετικές περιόδους της ιστορίας του σινεμά, που ξεκινούν από τη δεκαετία του 1920 και φτάνουν μέχρι και το σήμερα. Θέλαμε πολύ καιρό να κάνουμε κάτι με αυτά, να τα παρουσιάσουμε, να αφηγηθούμε την ιστορία της δημιουργίας τους, τη σχέση τους με τους ηθοποιούς που τα φόρεσαν. Δεν βρίσκαμε κάποια ιδέα που να μας ικανοποιούσε. Θέλαμε από την αρχή μια αφήγηση που να είναι πολύ συγκεκριμένη και μιλώντας μεταξύ μας σκεφτήκαμε πως ο Ζαν-Πολ Γκοτιέ που αγαπάει πολύ το σινεμά κι έχει φτιάξει κοστούμια για το σινεμά ίσως ενδιαφερόταν να είναι ο «αφηγητής» αυτής της ιστορίας. Μιας ιστορίας που θα έδινε περισσότερο έμφαση όχι στην ιστορική διαδρομή ή την τεχνική πλευρά της δημιουργίας των κοστουμιών, αλλά σε μια ποιητική εξιστόρηση με βάση τα κοστούμια.
Ηρθαμε σε επαφή με τον Ζαν-Πολ Γκοτιέ μέσω της Τόνι Μαρσάλ που ήταν μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου της Ταινιοθήκης. Ηταν πολύ δεμένοι μεταξύ τους γιατί εκείνη την εποχή η Τόνι Μαρσάλ συμμετείχε ως συνσκηνοθέτης στο σόου που έκανε ο Ζαν-Πολ Γκοτιέ στο Folies Bergère. Ενθουσιάστηκε με την ιδέα, ήταν έτοιμος να «παίξει», να γίνει ο επιμελητής και ο αφηγητής αυτής της ιστορίας. Τον αφήσαμε ελεύθερο να αφηγηθεί τις εμμονές και τα θέματα που τον ενδιέφεραν, έχοντας όμως πάντα στο νου μας πως η έκθεση γίνεται για να εκθέσουμε ένα μέρος της συλλογής της Ταινιοθήκης. Κάναμε πολλές συζητήσεις, ανταλλάξαμε ιδέες και προσπαθήσαμε να δούμε ποια από τα κομμάτια της συλλογής της Ταινιοθήκης θα μπορούσαν να γίνουν μέρος του οράματός του. Η έμφαση ωστόσο δόθηκε στο όραμά του. Εχουμε πολλά και σπάνια κομμάτια στην Ταινιοθήκη που δεν ταίριαξαν με την αφήγηση του Ζαν-Πολ Γκοτιέ. Εχουμε για παράδειγμα το θρυλικό πράσινο φόρεμα της Βίβαν Λι από το «Οσα Παίρνει ο Ανεμος», αλλά δεν υπήρχε τίποτα που να συνδέει την αφήγηση του Ζαν-Πολ Γκοτιέ με αυτήν την ταινία, με αυτήν την εικόνα του Χόλιγουντ και η Βίβιαν Λι δεν ήταν ακριβώς η εικόνα που είχε για τις βαμπ και τις ντίβες του παλιού Χόλιγουντ, οπότε το φόρεμα δεν συμπεριλήφθηκε στην έκθεση. Και δεν είχε κανείς πρόβλημα με αυτό, γιατί τελικά η ιστορία ήταν του Ζαν-Πολ Γκοτιέ.
Ηταν κάτι που θα συνέβαινε αναπόφευκτα, γιατί ο Ζαν-Πολ Γκοτιέ υπήρξε μπροστά από την εποχή του. Ηταν ένας από τους πρώτους που μίλησε για transgender άτομα, για ομοφυλοφιλία και bisexuality στις επιδείξεις του ήδη από τη δεκαετία του '80. Ξαφνικά τώρα που όλα αυτά τα θέματα βρίσκονται σε ευρεία συζήτηση μέσα από τη μόδα, την τέχνη, την ίδια την κοινωνία, κάνουν την έκθεση να μοιάζει απόλυτα "σύγχρονη".»
Μοιάζει να χρειάστηκε πολύς χρόνος για να φτάσετε σε αυτό που σήμερα κάποιος βλέπει όταν επισκέπτεται την έκθεση;
Συνολικά χρειάστηκαν 2.5 χρόνια. Αλλά οι λόγοι είναι διαφορετικοί στην αρχή όπου όλα κυλούν πιο αργά, ανάμεσα σε συναντήσεις και ιδέες και διαφορετικοί προς το τέλος όταν επιταχύνεις και το λόγο έχει ο σκηνογράφος για το πώς θα στηθεί η έκθεση, πρέπει να ετοιμαστούν τα βίντεο που παρουσιάζονται σε διαφορετικά σημεία της έκθεσης... Ειδικά αυτή η έκθεση ήταν περίπλοκη στην ετοιμασία της γιατί πρέπει να προσέξεις πολύ όλα τα «δάνεια» από διάφορες πηγές: ένα τέταρτο από συλλογές τέχνης, ένα τέταρτο από την προσωπική συλλογή του Ζαν-Πολ Γκοτιέ, ένα τέταρτο από ιδιωτικές συλλογές και ένα τέταρτο από αρχειοθήκες μόδας, όπως τα ιδρύματα του Ιβ-Σεν Λοράν, του Πιερ Καρντέν και άλλων. Κάθε ένας από όσους έχουν δανείσει κομμάτια στην Ταινιοθήκη για την έκθεση θέτει και τους περιορισμούς του, σε τι είδους κούκλα - μανεκέν θα παρουσιαστεί το ρούχο, αν θα είναι ελεύθερο ή μέσα σε πλαστικό κουτί, τι φωτισμό θα έχει. Για παράδειγμα ο οίκος Alaϊa ήταν πολύ συγκεκριμένος στο ότι δεν ήθελαν κούκλα - μανεκέν για το φόρεμα της Γκρέις Τζόουνς από το «A View to a Kill», αλλά μια αόρατη φιγούρα. Αυτή ήταν δουλειά της ομάδας παραγωγής που δούλεψε πολύ σκληρά μαζί με τον Ζαν-Πολ Γκοτιέ, γιατί και ο ίδιος, ως σχεδιαστής μόδας, ήταν πολύ ακριβής στο πώς θα παρουσιαστεί το κάθε κοστούμι και πρόσεξε κάθε λεπτομέρεια σε κάθε ένα κοστούμι ξεχωριστά.
Γιατί όμως μια έκθεση για τη μόδα στο σινεμά; Και γιατί τώρα;
Η αρχική ιδέα, όπως σας ανέφερα, να εκμεταλλευτούμε τη συλλογή από κοστούμια της Ταινιοθήκης δεν είχε τίποτα το σύγχρονο με την έννοια που το συζητάμε τώρα. Η αλήθεια είναι όμως, ότι αυτή τη στιγμή στο Παρίσι γίνονται πολλές εκθέσεις για τη μόδα και οι περισσότερες από αυτές είναι μεγάλες επιτυχίες. Αυτό, αλλά και οι ταινίες που τα τελευταία χρόνια γυρίστηκαν γύρω από τη μόδα μας έδωσαν την ιδέα ότι μπορούμε κι εμείς να γίνουμε μέρος αυτής της κίνησης - είναι μια στιγμή στην ιστορία. Και πιστεύουμε ότι προσφέρουμε κάτι διαφορετικό με αυτήν την έκθεση στο επίπεδο της μυθολογίας της μόδας και της θέσης της στην ιστορία της τέχνης.
Υπάρχει και μια σύμπτωση. Κατά τη διάρκεια των δύο χρόνων που προηγήθηκαν, λόγω της πανδημίας, ακυρώθηκαν όλα τα ντεφιλέ που είναι από τα πιο σημαντικά πράγματα στον κόσμο της μόδας. Ολοι οι μεγάλοι σχεδιαστές μόδας επιστράτευσαν σκηνοθέτες - άλλοι πολύ γνωστούς, άλλοι λιγότερο γνωστούς - και γύρισαν βίντεο με τις συλλογές τους. Ηταν τρελό, γιατί ξαφνικά όλος ο κόσμος της μόδας έφτιαχνε ταινίες και ο κόσμος της μόδας πλησίασε πολύ τον κόσμο του σινεμά. Ισως βρισκόμαστε μπροστά σε μια εποχή μιας νέας σχέσης ανάμεσα σε αυτές τις δύο μορφές τέχνης που ήταν πάντα συνδεδεμένες, αλλά τώρα μοιάζει να αναδεικνύεται και ένας νέος τρόπος επικοινωνίας μεταξύ τους.
Ισως βρισκόμαστε μπροστά σε μια εποχή μιας νέας σχέσης ανάμεσα σε αυτές τις δύο μορφές τέχνης που ήταν πάντα συνδεδεμένες, αλλά τώρα μοιάζει να αναδεικνύεται και ένας νέος τρόπος επικοινωνίας μεταξύ τους.»
Είναι εντυπωσιακό πως μέσα από την έκθεση αναδεικνύονται θεματικές που βρίσκονται στην επικαιρότητα: θέματα φύλου, διαφορετικότητας, ταυτότητας...
Ηταν κάτι που θα συνέβαινε αναπόφευκτα, γιατί ο Ζαν-Πολ Γκοτιέ υπήρξε μπροστά από την εποχή του. Ηταν ένας από τους πρώτους που μίλησε για transgender άτομα, για ομοφυλοφιλία και bisexuality στις επιδείξεις του ήδη από τη δεκαετία του '80. Ξαφνικά τώρα που όλα αυτά τα θέματα βρίσκονται σε ευρεία συζήτηση μέσα από τη μόδα, την τέχνη, την ίδια την κοινωνία, κάνουν την έκθεση να μοιάζει απόλυτα «σύγχρονη». Με αυτόν τον τρόπο η έκθεση είναι ζωντανή, ηλεκτρισμένη, σου επιτρέπει να κάνεις συγκρίσεις και αναγωγές, δεν είναι μια «ιστορική» έκθεση αλλά μια διαδρομή ανάμεσα σε στιγμές που άλλαξαν για πάντα τον κόσμο του σινεμά και της μόδας και τελικά την ίδια την κοινωνία.
Η έκθεση CinéMode διαρκεί μέχρι τις 16 Ιανουαρίου. Αναζητήστε περισσότερες πληρόφορίες για την έκθεση αλλά και τις δράσεις της Ταινιοθήκης της Γαλλίας στο επίσημο site της.
