Στο σινεμά όπως και σε όλες τις τέχνες δεν υπάρχει παρθενογέννηση. Συνήθως αυτό το κλισέ, το διαβάζουμε ή το χρησιμοποιούμε όταν κάποιος θέλει να δικαιολογήσει την έλλειψη φαντασίας, ρίσκου, ιδεών. Οχι ότι δεν αληθεύει - τα ουσιαστικά θέματα είναι πάντα αρχέγονα και οι προσεγγίσεις τους δεν μπορούν να ξεφύγουν πολύ από τα χαρτογραφημένα τους όρια. Πώς όμως τότε εξηγείται ότι κάθε χρόνο, κάθε κινηματογραφική φουρνιά, κάποιοι καταφέρνουν να κοιτάξουν την μεγάλη οθόνη αλλιώς, να τολμήσουν κάτι πέρα από τα εξερευνημένα μονοπάτια, να τεντώσουν τα μάτια και τα αυτιά μας πέρα από τα προβλεπόμενα όρια.
Σεναριογράφοι που μιλούν για τα ανείπωτα. Σκηνοθέτες που χρησιμοποιούν διαφορετικά κινηματογραφικά εργαλεία, παίζουν με το χώρο και το χρόνο, τον ήχο, το χρώμα, την αφήγηση. Ηθοποιοί που δεν επαναπαύονται στο χρυσό τους άστρο στη Hollywood Blvd, αλλά κοιτούν ψηλά ή βυθίζονται μέσα τους. Ενδυματολόγοι, σκηνογράφοι που δημιουργούν περιβάλλοντα μιας ταινίας που έχουν λόγο και ρόλο. Θρυλικά κινηματογραφικά στούντιο που αποφασίζουν να αλλάξουν σελίδα στο πώς εξιστορούν παραμύθια στις νέες γενιές. Νέοι τρόποι να βλέπεις σινεμά. Νέο σινεμά για να βλέπεις.
Πάμε να δούμε ποιοι έσπασαν, με τον τρόπο τους, τα όρια το 2014:
Κρίστοφερ Νόλαν «Interstellar»
Κανένα όριο. Κανένα φράγμα. Καμία μαύρη τρύπα μιζέριας και συνήθειας. Ο Κρίστοφερ Νόλαν συνεχίζει να κάνει μεγάλο σινεμά. Συνεχίζει να ονειρεύεται, να βάζει στόχους ψηλά, να κοιτά στα ίσια τα αστέρια. Με το «Interstellar» τα κατέβασε και σε εμάς, τους κοινούς θνητούς, για να τα δούμε. Επιστημονική φαντασία; Ανθρώπινο μελόδραμα; Κινηματογραφικό φιλοσοφικό θεώρημα; Ο,τι κι αν άγγιξε, ό,τι κι αν κατάφερε, μάς άρεσε ή όχι το αποτέλεσμα, η ταινία εκτοξεύθηκε στο πάνθεον των αυτόματα κλασικών και προσεληνώθηκε με αυτοπεποίθηση σε ένα νέο κεφάλαιο κινηματογραφικής ιστορίας. Διαβάστε γιατί το Flix αγάπησε τόσο πολύ το «Interstellar».
Τίλντα Σουίντον: η εξωγήινη
Δεν υπάρχει μία ευθεία γραμμή στην Τίλντα - στο πρόσωπο, τα μαλλιά, το κορμί, τις επιλογές της. Ο τρόπος που προσεγγίζει τους ρόλους της δε γνωρίζει μοτίβα, φραγμούς, όρια. Είναι όμορφη, είναι άσχημη, είναι ώριμη, είναι νέα, είναι ζωντανή, είναι απέθαντη. Από την αιθέρια ερωτευμένη βαμπιρίνα του Τζιμ Τζάρμους («Μόνο οι Εραστές Μένουν Ζωντανοί»), μέχρι την αδίστακτη διαπλεκόμενη ξεδοντιάρα του συστήματος στο «Snowpiercer», ή τη ζάμπλουτη γριά αριστοκράτισσα του «Ξενοδοχείου Grand Budapest», υποκλινόμαστε στη στόφα του ταλέντου και στην άγνοια κινδύνου μίας ερμηνεύτριας που, πάνω από όλα, μοιάζει πρώτα η ίδια να ευχαριστιέται τόσο, μα τόσο πολύ την τέχνη της.
«Από τη Γη στη Σελήνη»
Ο εικαστικός, videoartist, animator Αγγελος Σπάρταλης τολμά την πρώτη ελληνική μεγάλου μήκους animation ταινία, και το κάνει με φαντασία, ρίσκο και όραμα. Βασισμένος στο ομώνυμο βιβλίο του Ιουλίου Βερν («De la Terre à la Lune», 1865) μεταφέρει τη διαχρονική πολιτική ιστορία με προσοχή στην λεπτομέρεια (η ταινία δουλευόταν για 5 χρόνια) κι εντυπωσιακό χειρισμό στο collage animation - ένα άρτιο αποτέλεσμα, όπου η φόρμα υπηρετεί το θέμα. Η ουσία του λόγου του Ιούλιου Βερν (για τις πολεμοχαρείς πολιτικές ηγεσίες που βάζουν τους λαούς σε περιπέτειες για να ικανοποιήσουν τα δικά τους μεγαλεπίβολα και δόλια σχέδια) μεταφέρεται στη σύγχρονη εποχή με εύστοχες παρεμβάσεις από τον Σπάρταλη: τόσο οι ιστορικοί αναχρονισμοί, οι αναφορές στην pop κουλτούρα, οι επιλογές των πολιτικών προσώπων (Ελλήνων και ξένων) στην μιμητική παρωδία των φωνών, τα τραγούδια (με τις ερμηνείες του Διονύση Σαββόπουλου και του Ψαραντώνη) όσο και οι ίδιες οι λεπτομέρειες που συνθέτουν πρόσωπα και πράγματα στο κολλάζ, συμπυκνώνουν το σύνθετο πολιτικό σχόλιο του Σπάρταλη. Διαβάστε την κριτική του Flix για την ταινία.
O θρίαμβος του ασπρόμαυρου
Από το «Nebraska» του Αλεξάντερ Πέιν, μέχρι το «Ida» του Πάβελ Παβλικόφσκι, σκηνοθέτες επιστρέφουν στην τέχνη του ασπρόμαυρου παίρνοντας ένα γερό ρίσκο απέναντι στις μάζες των θεατών που θεωρούν αυτόματα την ταινία «βαριά», «σινεφίλ» (μακριά από μας). Κι όμως, και οι δύο κατάφεραν να κερδίσουν το στοίχημα κάνοντας μικρούς εισπρακτικούς θριάμβους και φτάνονας τις ταινίες τους μέχρι τα μεγάλα βραβεία. Τώρα γιατί αυτή η επιλογή; Ο Αλεξάντερ Πέιν είχε εξηγήσει στο Flix: « Εχω κουραστεί να απαντώ σ' αυτή την ερώτηση. Ναι, φυσικά. Το 99% των ταινιών που αγαπώ είναι ασπρόμαυρες. Το χρώμα μπήκε στο σινεμά για εμπορικούς λόγους. Καλλιτεχνικά όμως, η τέχνη βρίσκεται στο ασπρόμαυρο. Δεν μπορεί να είσαι σκηνοθέτης και να μη θελήσεις να κάνεις μία ασπρόμαυρη ταινία. Το στούντιο φυσικά αντέδρασε. Κι εκεί έθεσα τα όριά μου. Σηκώθηκα κι έφυγα. Ηταν για μένα απαράβατος όρος. Μπορείτε να μου εξηγήσετε κάτι; Είδαν λιγότεροι άνθρωποι το «Οργισμένο Είδωλο» ή το «Μανχάταν» ή τη «Λίστα του Σίντλερ» γιατί ήταν ασπρόμαυρες ταινίες;»
Γυρίζοντας μία ολόκληρη ταινία σ' ένα αυτοκίνητο
Το «Σε Λάθος Χρόνο» του Στίβεν Νάιτ ήταν μία από τις δυνατές εκπλήξεις της χρονιάς. Ο Χίτσοκ είχε γυρίσει μία ταινία σε μία λέμβο, ο Φίντσερ σε «Δωμάτιο Πανικού» και τώρα ο Νάιτ μέσα σ' ένα αμάξι που τρέχει σ' ένα υπαρξιακό road trip. Δε θα ξεχάσουμε αυτή την στοιχειωμένη νυχτερινή διαδρομή (άψογα φωτισμένη από τον Ελληνοκύπριο Χάρη Ζαμπαρλούκο), που έσπασε τα όρια του κλειστού οχήματος με την ευρηματική της ιδέα, το δυνατό σενάριο και τη tour-de-force μοναχική ερμηνεία του Τομ Χάρντι, σε γκαζωμένη κόντρα ενάντια στον εαυτό του και σε κατά μέτωπο σύγκρουση με τις μανιέρες. Δαβάστε την κριτική του «Locke» εδώ.
Τζέικ Τζίλενχαλ: ο άνθρωπος πρωτότυπο
Τον ξεχωρίσαμε στο «Donnie Darko» πριν από 13 χρόνια και από τότε δε σταματά να μας εκπλήσσει. Και θα μπορούσε να έχει σταματήσει, γιατί συνήθως αυτό γίνεται με τα φρέσκα ταλέντα του αμερικανικού σινεμά: κάποια στιγμή σταματούν να προσπαθούν. Βγάζουν χρήματα, βρίσκουν πιο εύκολα mainstream πρότζεκτς, απολαμβάνουν τη διασημότητά τους. Οχι ο Τζίλενχαλ. Εδώ κι ένα χρόνο μάλιστα μοιάζει να έχει ξεφύγει τελείως. Από το διπλό ρόλο του στον «Ανθρωπο Αντίγραφο», τη WTF κινηματογραφική μεταφορά του βιβλίου του Ζοζέ Σαραμάγκου από τον Ντενί Βιλνέβ, μέχρι την πειραματική, παρανοϊκή, γειάσου ερμηνεία του στο «Nightcrawler» του Νταν Γκίλροϊ, ο 34χρονος ηθοποιός συνεχώς τεστάρει τα όριά του. Κι εμείς δε χορταίνουμε να κοιτάμε.
Πώς το σινεμά έπαψε να ανησυχεί και στηρίχτηκε στην καλοσύνη των ξένων
Από τον Τζέιμς Φράνκο μέχρι τον Σπάικ Λι, κι από το «Βερόνικα Μαρς» στο «Α» του Στάθη Αθανασίου, το crowdfunding απέδειξε φέτος ότι δεν είναι υπόθεση λίγων, ανεξάρτητων, πειραματικών δημιουργών. Εχει σπάσει τα όρια του αεροστεγούς Χόλιγουντ, έχει αγγίξει το mainstream, έχει γίνει... μία κάποια λύση στην οικονομική κρίση που δεν πλήττει μόνο την Ελλάδα και το σινεμά της, αλλά έχει βαθιές ρίζες παντού. Κάντε τη δική σας έρευνα με τη βοήθεια του Flix: πόσα πρότζεκτς πραγματοποιήθηκαν φέτος μέσω crowdfunding καμπάνιας;
Τζόναθαν Γκλέιζερ «Κάτω από το Δέρμα»
Πώς προσεγγίζεις με τόση αυτοπεποίθηση και χειρουργική ακρίβεια το όραμά σου, μέσα στο χρόνο; Πώς χτίζεις το σύμπαν μιας παραισθησιογόνας ταινίας που απλώνεται ως οργασμικός εφιάλτης μέσα στο ασυνείδητο; Οχι, το «Κάτω από το Δέρμα» του Τζόναθαν Γκλέιζερ δεν είναι απλά ένα «πειραματικό» ambient βίντεο κλιπ, ούτε μία τυπική ταινία επιστημονικής φαντασίας, ούτε ένα απλοϊκό πρωτόγνωρο κινηματογραφικό mind fuck. Είναι μία ταινία που με θάρρος τεστάρει τα όρια της αντίληψης για να ξεκινήσει ένα νέο κινηματογραφικό διάλογο, μέσα μας, πέρα και κάτω από το δέρμα. Διαβάστε την κριτική του Flix για το «Κάτω από το Δέρμα».
Λαρς Φον Τρίερ: maniac
Nymph()maniac (Μέρος Α'). Mετά από λίγο Nymph()maniac (Μέρος Β'). Kαι μετά τα Director's Cut και των δύο. Ο Τρίερ δεν είναι απλά rule breaker. Είναι τρελός. Ξεπερνά το θέμα, την πρόκληση, την enfant terrible προδιάθεσή του, το σκάνδαλο στις Κάννες, την από τότε πεισμωμένη -παιδική σχεδόν- αποχή του από τα media. Είναι τρελός. Βγάζει την (τις) ταινία(ες) που θέλει, όπως θέλει, όποτε θέλει, κάνει το promotion που θέλει, εμφανίζεται αν θέλει, εξαφανίζεται κατά βούληση. Πάνω από όλα όμως, είναι τρελός σκηνοθέτης. Κοιτάς αυτό που έχει ετοιμάσει, κι ακόμα κι αναγνωρίζεις την κατασκευή, αντιδράς στην πρόκληση, ή βλέπεις τις κλωστές που κινούν την αντίληψή σου σα μαριονέτα, δε σε νοιάζει καθόλου. Δεν μπορείς παρά να το παραδεχτείς: είναι δαιμονισμένα ταλαντούχος και, πάνω από όλα, έχει πάντα κάτι ουσιαστικό να πει.
«Maleficent» ή πώς από εδώ και πέρα δε θα παραμυθιάζουμε τα παιδιά
Η Disney αποφασίζει να επαναδιηγηθεί τα κλασικά της παραμύθια αλλιώς. Οχι πια πρίγκηπες, όχι πια αθώες πριγκιποπούλες. Οι ιππότες στα λευκά άλογα είμαστε εμείς, τα ξόρκια, τα μάγια και η χρυσόσκονη βρίσκεται μέσα μας και το φιλί της μάνας μας είναι πιο δυνατό από κάθε «κι έζησαν αυτοί καλά κι εμείς καλύτερα». Μετά το «Maleficent» και την παρεξηγημένη μάγισσα Αντζελίνα, αναμένοντα κι άλλες παρόμοιες, νέες κινηματογραφικές αναγνώσεις.
Netflix: ο νέος τρόπος να βλέπεις... σινεμά
Ξεκίνησε νικώντας την τηλεόραση όπως την ξέρουμε. Οι πρωτότυπες παραγωγές home entertainment, με κινηματογραφικά στάνταρντ κι επώνυμους συντελεστές, στις οποίες μέχρι τώρα κρατούσε τα προνόμια το HBO, αποτέλεσαν το στόχο του website Netflix, του κυρίαρχου εξυπηρετητή streaming στην Αμερική. Τώρα όμως έσπασε όλους τους κανόνες, προκαλώντας και την κινηματογραφική διανομή. Με πρώτο το sequel του «Τίγρης και Δράκος» ονομάζεται «Crouching Tiger, Hidden Dragon: The Green Legend». Με μία συμφωνία που αναμένεται να ταρακουνήσει τα χολιγουντιανά στούντιο και τις εταιρίες διανομής παγκοσμίως, το ριζοσπαστικό κανάλι Netflix εξασφάλισε ότι θα διαθέτει την ταινία για streaming από τους συνδρομητές του, την ίδια μέρα/ώρα της θεατρικής της πρεμιέρας. Διαβάστε περισσότερα εδώ.
Tο... εκκωφαντικό «The Tribe»
Mπορεί να κάνει την πρεμιέρα της σ' ένα μήνα στις ελληνικές αίθουσες, οπότε να ανήκει κανονικά στα σοκ του 2015, όμως η φεστιβαλική της πορεία άφησε το ηχηρό στίγμα της στο 2014. Το σκηνοθετικό ντεμπούτο του Μιροσλάβ Σλαμποσπίτσκι κέρδισε 3 βραβεία στο παράλληλο τμήμα της «Εβδομάδας Κριτικής» φέτος στις Κάννες, και συγκλόνισε το κοινό του 55ου Διεθνούς Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, γιατί είναι ένα γενναίο, τολμηρό, σπάνιο είδος σινεμά. Ενα είδος που δεν περιορίζεται σε μία δυνατή ιστορία ενηλικίωσης σημαδεμένης και αυτοπροσδιοριζόμενης από βία (κάθε παραλληλισμός με την σημερινή πολιτική κατάσταση της Ουκρανίας και το παρακινούμενο από bullies της Δύσης και της Ανατολής αιματοκύλισμά της, δεκτός) αλλά επιλέγει και μία συνεπή, δύσκολη κινηματογραφική φόρμα στην αφήγηση, αποφεύγοντας το εύκολο μελό. Δεν παρακολουθείς σινεμά του βωβού (παρόλο που ο ίδιος ο σκηνοθέτης δηλώνει ότι αυτό ήθελε να κάνει: ένα πείραμα πάνω στο σύγχρονο βωβό). Ο ήχος υπάρχει: τα διερχόμενα αυτοκίνητα, οι πόρτες που ανοιγοκλείνουν, το κουδούνι, τα απειλητικά βήματα των νταήδων στο πάτωμα. Ούτε βλέπεις μία ταινία χωρίς διάλογο. Τα παιδιά μιλούν, συνεννοούνται, τσακώνονται, απειλούνται, ερωτεύονται, χωρίζουν με τα χέρια τους σε μία γεμάτη ενέργεια νοηματική παντομίμα. Εσύ δεν καταλαβαίνεις. Εσύ είσαι εκτός κλίκας. Εσύ από άλλη «φυλή». Διαβάστε αναλυτικά.
Eλληνες παραγωγοί
Κανονικά θα έπρεπε να ξεκινήσουμε από αυτούς. Κάνοντας βαθιά υπόκλιση. Γιατί ποιοι μπορούν να ισχυριστούν ότι είναι μεγαλύτεροι rule breakers από τους Ελληνες παραγωγούς; Πώς γίνονται ταινίες στην Ελλάδα; Με τι χρήματα; Τι κόπο; Πόση ευρηματικότητα; Ποιοι βρίσκουν λύσεις όταν όλα καταρρέουν; Ποιοι στηρίζουν σκηνοθέτες, όταν ακόμα κι αυτοί λυγίζουν; Μπράβο παιδιά. Δεν περνάτε απαρατήρητοι. Σας χειροκροτούμε, όρθιοι. Κι αν έχουμε μια ευχή είναι ότι κάπου, κάποτε, θα βρεθεί το κράτος, ο Υπουργός Πολιτισμού, το Κέντρο Κινηματογράφου, η φόρμα, το σχήμα, το πλαίσιο, ώστε να γίνει η δουλειά σας λίγο πιο εύκολη.
It's a wrap. Αμέσως μετά το γύρισμα της τελευταίας σκηνής
Βoyhood: σινεμά αντοχών, όχι εντυπώσεων
Το «Μεγαλώνοντας» είναι ένας σκηνοθετικός άθλος, ένα ρεκόρ που θα μείνει για πάντα στην κινηματογραφική Ιστορία: είναι το πρώτο, πραγματικό, δράμα ενηληκίωσης στο σινεμά. Μπορεί ο Μάικλ Απτεντ να έχει κάνει το ίδιο με την σειρά «Up», που παρακολουθεί εδώ και 4 δεκαετίες μία ομάδα Βρετανών (από τα 14 τους μέχρι τα 56 τους χρόνια σήμερα) όμως το «Boyhood» δεν πρόκειται για ντοκιμαντέρ. Μία ταινία φιξιόν παρουσιάζει διαφορετική πρόκληση κι έχει άλλες δραματουργικές απαιτήσεις, οφείλει να δέσει τα εν εξελίξει μέσα στα χρόνια κινηματογραφικά στιλ και μέσα (την τεχνολογική επανάσταση στην κατάργηση του φιλμ και στο ψηφιακό γύρισμα για παράδειγμα) σε μία κοινή ατμόσφαιρα, παράγοντας ένα αποτέλεσμα που προκαλεί την αμεσότητα, τη συγκίνηση, την οικειότητα του θεατή. Κανείς δεν είχε καταφέρει μέχρι στιγμής να δέσει μία ολόκληρη ζωή (από τα 6 στα 18) σε μία ενδιαφέρουσα, σφιχτή, 3ωρη περιήγηση. Ομως ο πραγματικός θρίαμβος του Λινκλέιτερ δεν είναι αυτός. Είναι ο τρόπος που το κάνει. Αυτή η μαγική του ιδιότητα να γράφει διαλόγους, να στήνει πλάνα και να συλλαμβάνει εικόνες, καθημερινότητες, μικρές και μεγάλες στιγμές που ξεχειλίζουν από φυσικότητα, ανθρωπιά, τρυφερότητα, αλήθεια. Διαβάστε ολόκληρη την κριτική του Flix.
Περισσότερα Best of 2014 από το Flix:
- Best of 2014: Οι άντρες της χρονιάς
- 2014, In Memoriam
- Βest of 2014: Ολοι (όσοι) μίλησαν στο Flix
- Best of 2014: οι 30 καλύτερες ατάκες της χρονιάς
- Best of 2014: Οι συνταγές της επιτυχίας
- Best of 2014: Τα «αυστηρώς ακατάλληλα» της χρονιάς!
- Best of 2014: Τα ζευγάρια της χρονιάς
- Best of 2014: Οι ερμηνείες της χρονιάς (που πέρασαν σχεδόν απαρατήρητες)
- Best of 2014: Τα πόστερ που... μας κόλλησαν στον τοίχο!
- Best of 2014: To mixtape της χρονιάς
- Best of 2014: Καμαρούλα μια σταλιά
- Best of 2014: Ενας θεατής έκατσε στο σινεμά συλλογιζόμενος την ύπαρξη του
