H Μαρία, μια 17χρονη ιθαγενής Μάγια ζει μαζί με τους γονείς της σε μια φυτεία καπνού κάτω από ένα ενεργό ηφαίστειο. Ετοιμάζεται να παντρευτεί τον ιδιοκτήτη της φυτείας, μετά από συμφωνία των γονιών της, αλλά το ονειρό της είναι να ακολουθήσει τον φτωχό Πέπε στην «Αμερική» που κρύβεται πίσω από το βουνό. Θα κάνει έρωτα μαζί του, αλλά όταν αυτός θα την εγκαταλείψει, η Μαρία θα πρέπει να βρει τη δύναμη να αλλάξει το πεπρωμένό της.

Γεννημένος στην περιοχή όπου ζουν οι Μάγια στη Γουατεμάλα, ο 38χρονος Χαΐρο Μπουσταμάντε γύρισε στη γεννέτειρά του για να γυρίσει την πρώτη του ταινία, αφού πρώτα έμαθε από την αρχή όλες τις παραδόσεις και τα έθιμα μιας φυλής που μοιάζει να ζει ακόμη σε έναν αρχαίο χρόνο, μακριά από τον πολιτισμό και τα νέα ήθη ακόμη και της ίδιας της Νοτίου Αμερικής.

Αυτό που ανακάλυψε και αυτό που μεταφέρει στην πρώτη του μεγάλου μήκους ταινία, που διαγωνίστηκε και βραβεύθηκε με το βραβείο πρωτοπορίας στο 65ο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Βερολίνου. θα ήταν υπό «φεστιβαλικές» συνθήκες μια σπουδή πάνω σε έναν άγνωστο πολιτισμό, μια ακόμη εθνογραφική ταινία (θα σας θυμίσει ίσως το «Madeinusa» του 2005), από αυτές που ποντάρουν στο «ενοχικό» βλέμμα του Δυτικού θεατή όταν αυτό έρχεται αντιμέτωπο με έναν πραγματικά άγνωστο κόσμο και στην καλύτερη περίπτωση μια νεορεαλιστική ταινία για έναν άλλο τρόπο ζωής.

Μόνο που, κόντρα σε όλες τις προβλέψεις, ο θεατής γίνεται μάρτυρας μιας ιστορίας που ξεπερνά γρήγορα όλα τα παραπάνω κλισέ που φέρει αυτόματα στο νου μια ταινία για μια οικογένεια ιθαγενών στη Γουατεμάλα και μεταμορφώνεται μέσα από την μελετημένη και ανθρώπινη κινηματογράφησή της σε ένα μετα-φεμινιστικό οικουμενικό δράμα ενηλικίωσης, συγκινητικό και σκληρό την ίδια ακριβώς στιγμή.

Δεν είναι μόνο η καθαρότητα με την οποία ο Μπουσταμάντε καταγράφει την καθημερινότητα αυτής της οικογένειας, τη μητριαρχική της υφή, τη γη που είναι ζωοδότρα και εχθρός μαζί και τις παραδόσεις που περιστρέφονται γύρω από το επιβλητικό τοπίο ενός ενεργού ηφαιστείου σε ευθεία μεταφορά με την πιο καθοριστική στιγμή στην ζωή ενός κοριτσιού που περιμένει να γίνει μητέρα. Ούτε μόνο η υπέροχη κινηματογράφηση των προσωπικών στιγμών της μελαγχολικής Μαρίας καθώς αυτή αναζητά με την ριψοκίνδυνη αφέλεια μιας έφηβης το «αμερικάνικο όνειρο» σε παράλληλη δράση με μια μητέρα - αρχηγό που προσπαθεί να διατηρήσει την ταυτότητα της υπαρξής της οικογένειάς της σε έναν κόσμο που μοιάζει να καταρρέει από παντού.

Ο,τι κάνει το «Ηφαίστειο» μια ταινία που υποβάλλει και δεν σε αφήνει να τραβήξεις τα μάτια και την καρδιά σου από την οθόνη είναι η φυσικότητα με την οποία μια κοινωνία αποκομμένη από τον πολιτισμό αποδεικνύεται πιο ανεκτική σε όσα η Δύση επιβάλλει ως «ηθική»: η σχέση των δύο γυναικών (μητέρας και κόρης) κορυφώνεται σε ένα ζεστό και αβιάστο φεμινιστικό πορτρέτο - υπόδειγμα ανιδιοτελούς αγάπης - που δεν θα επιζούσε ακόμη και στην πιο αναπτυσσόμενη κοινωνία, την ίδια στιγμή που χωρίς καμία επιτήδευση ή ίχνος διδακτισμού ο Μπουσταμάντε μιλά για ανθρώπους που διεκδικούν το δικαίωμα στη διαφορετικότητά τους πληρώνοντας το βαρύ τίμημα με έναν καθαρτικό, αξιοπρεπή τρόπο που θα μπορούσε να αποτελέσει μάθημα συμπεριφοράς για κάθε δήθεν ανεπτυγμένη κοινωνία.