Σάο Πάολο: εκατομμύρια αυτοκινήτων, κανένας ποδηλατόδρομος, δεκάδες δυστυχήματα το μήνα για πεζούς και ποδηλάτες. Τορόντο: ο Δήμαρχος ξήλωσε τους ποδηλατοδρόμους γιατί «επέφεραν ζημιά στις τοπικές επιχειρήσεις και δυσκόλευαν την κίνηση των αυτοκινήτων». Λος Αντζελες, «Carmagedon»: οι κάτοικοι για να μπουν και να βγουν από την πόλη υπολογίζεται ότι χρειάζονται 4 ώρες μποτιλιαρίσματος τη μέρα. Ακολουθούμε ποδηλάτες σε όλο τον κόσμο, οι οποίοι έχουν επιλέξει συνειδητά τις δύο ρόδες, όχι μόνο ως μέσο μετακίνησης στην πόλη τους, αλλά κι ως πολιτική δήλωση: οι πόλεις ανήκουν σε όλους μας, και, πολύ απλά, θα έπρεπε να υπάρχει χώρος για όλους μας. Ταυτόχρονα, περιβαντολλόγοι, αρχιτέκτονες, κοινωνιολόγοι μάς δίνουν και την ευρύτερη εικόνα μίας αρκετά ενδιαφέρουσας ιστορίας του τελευταίου αιώνα: πώς οι αυτοβιομηχανίες επηρρέασαν καθοριστικά, επεμβατικά και νομοθετικά το σχεδιασμό των πόλεων, των αυτοκινητόδρομων και των αντιλήψεών μας για τον τόπο και τρόπο που θέλουμε να ζούμε. Ή νομίζαμε ότι το σπίτι στο προάστιο και η δουλειά στο κέντρο ήταν δική μας ιδέα και ευτυχής ανέλιξη στο αμερικανικό/καναδικό/βραζιλιάνικο/παριζιάνικο/ελληνικό όνειρο;
Το νέο ντοκιμαντέρ του Σουηδού Φρέντρικ Γκέρντεν («Bananas!*») ταξιδεύει από το Σάο Πάολο ως το Τορόντο, κι από την Μπογκοτά πίσω στο Λος Αντζελες, καταγράφοντας μέσα από την καθημερινότητα των ποδηλατιστών την χαοτική και επικίνδυνη μετακίνησή τους στους δρόμους και τις πόλεις τους - καθώς όλα, η άσφαλτος, η σήμανση, οι χώροι, αλλά κι οι συμπεριφορές και οι αντιλήψεις είναι παγιωμένες σ' ένα αυτοκινητοκεντρικό μοντέλο κυριαρχίας και προτεραιότητας.
Κάποιοι από τους ποδηλάτες είναι ακτιβιστές: η νεαρή Βραζιλιάνα που ενώνει τη φωνή και τις ορθοπεταλιές της με τους υπόλοιπους της οργάνωσης «Urban Repair Squad» στους δρόμους του Σάο Πάολο για να επιβάλλει την κατασκευή ποδηλατόδρομου, βλέποντας τους φίλους της να χάνουν καθημερινά τη ζωή τους. Ο 50χρονος οικογενειάρχης στο Λος Αντζελες που βρήκε στα αρχεία της πόλης τον χάρτη του ποδηλατόδρομου που κατασκευάστηκε στις αρχές του 20ου αιώνα για να καλυφθεί στη συνέχεια από σπίτια, φράχτες, κήπους και άσφαλτο - η επέλαση της αυτοκινητοβιομηνίας δεν επέτρεπε κανένα άλλο όραμα. Η δασκάλα δημοτικού στην Μπογκοτά που έχει εντάξει στο μάθημά της μια καθημερινή βόλτα των παιδιών με ποδήλατο, για να μάθουν να είναι ελεύθεροι μεγαλώνοντας. Αλλοι είναι απλά πολίτες που δεν καταλαβαίνουν κάτι απλό: γιατί στη Δανία ή την Ολλανδία το 40% των κατοίκων ήδη κινείται καθημερινά με ποδήλατο κι εμείς δεν μπορούμε να κατασκευάσουμε και να σεβαστούμε κάτι παρόμοιο στις πόλεις μας;
«Γιατί αυτές οι χώρες δε φιλοξενούν εθνικές αυτοκινητοβιομηχανίες» είναι η αποστομωτική απάντηση της καλιφορνέζας κοινωνιολόγου της ταινίας, η οποία με μία εκκεντρική και χιουμοριστική νότα ομολογεί ότι σιχαίνεται να οδηγεί, δεν έχει άλλο τρόπο να πάει στη δουλειά της, αλλά κάθε μέρα μέσα στο μποτιλιάρισμα εύχεται να μπορούσε να αφήσει το αυτοκίνητο στη μέση του δρόμου και να συνεχίσει με τα πόδια. «Ομως το μποτιλιάρισμα είναι η λύση. Αν ο άνθρωπος δεν συγκινείται με την περιβαντολλογική κρίση, τη μόλυνση, τον καρκίνο και εγωιστικά θέλει να οδηγεί 5 ώρες την μέρα και να πληρώνει 25% του εισοδήματός του στο αυτοκίνητό του, μόνο το μποτιλιάρισμα θα μας σώσει. Μόνο η ταλαιπωρία του μπορεί να τον οδηγήσει να σκεφτεί εναλλακτικές λύσεις μετακίνησης...»
Η αλήθεια είναι ότι ο Γκέρτεν δεν παρουσιάζει με ίδια βαρύτητα το debate που υπόσχεται ο τίτλος του. Οσοι υποστηρίζουν το αυτοκίνητο, ο αμερικανός πρόεδρος Οδηγών Αντίκας, ο βραζιλιάνος φιλόδοξος πωλητής, ο δήμαρχος του Τορόντο και, ο πιο αστείος, οδηγός ταξί στην Κοπεγχάγη (ο οποίος ξεστομίζει τη φράση «δεν μισώ τους ποδηλάτες, γνωρίζω και προσωπικά μερικούς από αυτούς») μοιάζουν, σε αντιπαράθεση με τους πολιτικοποιημένους ποδηλάτες, ως εγωπαθείς καρικατούρες, διεφθαρμένοι μέσα στην πραγματικότητά τους, ανεύθυνοι απέναντι στην ευρύτερη περιβαντολλογική κρίση, ή απλά.. ανόητοι.
Οχι, ο Γκέρτεν δεν είναι αντικειμενικός, παίρνει σαφή θέση υπέρ του ποδήλατου, όμως οι προθέσεις και τα κίνητρα του είναι σωστά. Στο φινάλε, το αυτοκίνητο δε χρειάζεται ιδιαίτερη υποστήριξη, είναι ήδη ο βασιλιάς των δρόμων. Το ενδιαφέρον είναι να εμπνεύσεις το θεατή να προβληματιστεί γιατί έχει επιτρέψει κάτι τέτοιο. Είναι απόλυτα βέβαιο ότι το SUV του τον εξυπηρετεί; Είναι απόλυτα σίγουρο τι η ανάπτυξη και η εξέλιξη των μητροπόλεων ήταν μονόδρομος, ή μάλλον... αυτοκινητόδρομος ασυμβίβαστων 3 λωρίδων;
