Στα 15 του χρόνια ένα Φεστιβάλ μπορεί να νιώθει σίγουρο πως μπορεί να βρεθεί αντιμέτωπο με την αγριότητα της εφηβείας, οδεύοντας νομοτελειακά προς την ενηλικίωση.

Με κάποιον (όχι και τόσο περίεργο) τρόπο, όμως, το Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης υπήρξε από την πρώτη του διοργάνωση, το 1999, κάτι περισσότερο από ένα παιδί που μεγαλώνει μόνο του σε έναν αφιλόξενο κόσμο.

Η πορεία του Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης ταυτίστηκε με όσα καθοριστικά συνέβησαν τα 15 αυτά χρόνια στο χώρο του σινεμά τεκμηρίωσης που δεν ήταν άλλα από την «αναβάθμιση» του σε ένα είδος σινεμά που μπορεί όχι μόνο να αφορά το κοινό αλλά και να επηρεάζει τον κόσμο γύρω του και με την ταυτόχρονη «ενδυνάμωση» του μέσα στην ελληνική κινηματογραφική παραγωγή που αυξήθηκε σημαντικά παραδίδοντας μερικές από τις ωραιότερες ελληνικές ταινίες των τελευταίων χρόνων.

Με αφορμή αυτά τα εφηβικά γενέθλια, το 15ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης παρουσιάζει 36 ταινίες, διαλεγμένες μία προς μία από τα προγράμματα των προηγούμενων χρόνων του με γνώμονα το πόσο αγαπήθηκαν από το κοινό του Φεστιβάλ αλλά και τον τρόπο με τον οποίο πήγαν ένα βήμα πιο πέρα το σύγχρονο σινεμά της τεκμηρίωσης. Σε ένα οδηγό για αρχαρίους και μη που μπορεί να συστήσει την ιστορία του ίδιου του ντοκιμαντέρ και την εξέλιξη του μέσα στα τελευταία αυτά χρόνια.

Από τις 28 Μαρτίου έως και τις 7 Απριλίου, το αφιέρωμα «15 Χρόνια Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ: Μια Συναρπαστική Διαδρομή» κατεβαίνει στην Αθήνα, στην Ταινιοθήκη της Ελλάδας, με τις περισσότερες από τις 36 ταινίες από τις οποίες αποτελείται να προβάλλονται για πρώτη φορά στην πόλη και είσιτήριο 5 ευρώ για κάθε προβολή.

Δείτε αναλυτικά το πρόγραμμα προβολών από την Πέμπτη 4 έως και την Κυριακή 7 Απριλίου:

Πέμπτη 4 Απριλίου

ΑΙΘΟΥΣΑ Α

18:00 Τα Παιδία δεν Παίζει των Αγγελη Ανδρικοπούλου και Αργύρη Τσεπελίκα (2009, Ελλάδα, 81') / Κάθε μέρα μετά το σχολείο, η Αλεξάνδρα, ο Βλαντ, η Χρύσα και η υπόλοιπη παρέα μαζεύονται μπροστά στο σπίτι του Χρήστου για να παίξουν ποδόσφαιρο μέχρι το βράδυ. Με το που ξεκινούν το παιχνίδι, οι γείτονες προσπαθούν να τους σταματήσουν με φωνές, απειλές ή ακόμα και με τη βία. Τα παιδιά πεισμώνουν ακόμα περισσότερο. Μοιάζει να μην υπάρχει λύση στο πρόβλημα, καθώς δεν έχουν πού αλλού να πάνε. Το γήπεδο του μπάσκετ είναι ανοιχτό μόνο τα Σαββατοκύριακα και πρέπει να πληρώσουν μηνιαία συνδρομή, ενώ η παιδική χαρά είναι πολύ μακριά για να πηγαίνουν καθημερινά. Η Αλεξάνδρα αποφασίζει να μιλήσει με τον δήμαρχο και επιμένει ότι πρέπει να έρθει να δει την κατάσταση με τα ίδια του τα μάτια. Θέλει να τους φτιάξει ένα χώρο για να παίζουν, σ’ ένα εγκαταλειμμένο οικόπεδο της γειτονιάς. Θα καταφέρουν να πραγματοποιήσουν το όνειρό τους η Αλεξάνδρα, ο Χρήστος, η Χρύσα και ο Βλαντ;

20:00 Ο Πρέσβης / Μαντς Μπρίγκερ (2011, Δανία, 93') / Τι συμβαίνει όταν ένας πολύ λευκός Ευρωπαίος αγοράζει έναν τίτλο που τον κάνει μέσα σε μια νύχτα Αφρικανό διπλωμάτη και τον στέλνει στην καρδιά μιας από τις πλέον διαβόητες χώρες της Κεντρικής Αφρικής; Ανατρέποντας τις συμβάσεις του κινηματογραφικού είδους του ντοκιμαντέρ, ο Πρέσβης αναδεικνύει τόσο την τραγική όσο και την κωμική πλευρά του αλλόκοτου και κρυφού κόσμου της αφρικανικής διπλωματίας, όπου τα τζιν τόνικ ρέουν άφθονα, ενώ οι κλέφτες διαμαντιών και οι διεφθαρμένοι πολιτικοί κυκλοφορούν ελεύθεροι.

22:00 Το Τελευταίο Τρένο του Γυρισμού του Λίσιν Φαν (2009, Καναδάς, 87') / Η ακμάζουσα οικονομία της Κίνας εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την εκμετάλλευση του τεράστιου πληθυσμού της, που μεταφράζεται σε εκατομμύρια φθηνά εργατικά χέρια. Θυσιάζοντας τους φτωχούς κατοίκους της για την αύξηση του ΑΕΠ, η χώρα κινδυνεύει να χωρίσει εκατομμύρια οικογένειες και να στερήσει από τα παιδιά τους την πρόσβαση στo σχολείο. Αυτά τα θέματα μπορούν να «γυρίσουν μπούμερανγκ» στα φιλόδοξα σχέδια της χώρας. Το ντοκιμαντέρ διερευνά όχι μόνο τη μελλοντική μοίρα του ατόμου μέσα σ’ αυτή τη χαοτική κοινωνική εξέλιξη, αλλά επίσης τα οφέλη και τις ζημίες σ’ έναν αγώνα δρόμου που θα κρίνει την επόμενη υπερδύναμη του κόσμου. Βραβείο Καλύτερου Ντοκιμαντέρ στο Διεθνές Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ του Αμστερνταμ.

Παρασκευή 5 Απριλίου

ΑΙΘΟΥΣΑ Α

18:00 Ενας Τυχερός Ελέφαντας της Λίσα Λίμαν (2010, Η.Π.Α., 82') / Πού πάει ένας ελέφαντας όταν η ζωή του στο τσίρκο τελειώνει; Δεκαέξι χρόνια πέρασαν από τότε που ο διευθυντής τσίρκου Ντέιβιντ Μπόλντινγκ υιοθέτησε τη Φλόρα, ένα ορφανό αφρικανικό ελεφαντάκι, το οποίο ανέθρεψε με αγάπη σαν να ήταν μέλος της οικογένειάς του και μετέτρεψε στο αστέρι του τσίρκου του. Καθώς η Φλόρα πλησιάζει στην ενηλικίωση, ο Ντέιβιντ συνειδητοποιεί ότι δεν είναι ευτυχισμένη επί σκηνής και, εντέλει, βρίσκεται αντιμέτωπος με το γεγονός ότι το τσίρκο δεν κάνει για τη Φλόρα. Ένας ελέφαντας πρέπει να ζει με άλλους ελέφαντες. Παρ’ όλα αυτά, η πορεία προς τη «συνταξιοδότησή» της είναι ένα δύσκολο και συγκινητικό ταξίδι, το οποίο δοκιμάζει με απρόσμενους τρόπους το δεσμό τους. Το Ένας τυχερός ελέφαντας, γυρισμένο στη διάρκεια δέκα χρόνων, διερευνά τις συνέπειες της αιχμαλωσίας άγριων ζώων, χωρίς να αγνοεί ούτε στιγμή την ευαίσθητη ιστορία αγάπης που βρίσκεται στο κέντρο του.

20:00 Σάρκα μου και Αίμα μου του Τζόναθαν Καρς (2002, Η.Π.Α., 85') / Η ταινία καταγράφει τη ζωή της Σούζαν Τομ και των 11 υιοθετημένων παιδιών της, που όλα τους έχουν ειδικές ανάγκες, σε μια περίοδο κατά την οποία ένα από τα παιδιά της απειλεί να διχάσει ανεπανόρθωτα την οικογένεια. Ανάμεσά στα παιδιά της είναι η Φέιθ, που υπέστη σοβαρά εγκαύματα όταν, ως βρέφος, έπιασε φωτιά η κούνια της· η Ξένια, που γεννήθηκε χωρίς πόδια· και ο Άντονι, του οποίου το δέρμα βγάζει φουσκάλες στο παραμικρό άγγιγμα. Παρά τις σοβαρές τους αναπηρίες, τα παιδιά έχουν πετύχει πολλά πράγματα και χαίρονται όσο μπορούν τη ζωή τους. Αλλά η μεγαλύτερη πρόκληση για τη Σούζαν είναι ο Τζο, που πάσχει από διπολική διαταραχή και κυστική ίνωση. Το Σάρκα μου και αίμα μου ερευνά το πώς αυτή η ασυνήθιστη οικογένεια αντλεί δύναμη από τους αγώνες της.

22:00 Νοσταλγώντας το Φως του Πατρίσιο Γκουσμάν (2010, Xιλή-Γαλλία-Ισπανία-Γερμανία, 90') / Στη Χιλή, σε υψόμετρο τριών χιλιάδων μέτρων, αστρονόμοι απ’ όλο τον κόσμο συγκεντρώνονται στην έρημο Ατακάμα για να παρατηρήσουν τ’ αστέρια. Ο ουρανός της ερήμου είναι τόσο καθαρός που τους επιτρέπει να δουν μέχρι τα σύνορα του σύμπαντος. Εδώ, η αμείλικτη θερμότητα του ήλιου κρατά ανέπαφα τα ανθρώπινα λείψανα: μούμιες, εξερευνητές και μεταλλωρύχους, αλλά και απομεινάρια των πολιτικών κρατουμένων της δικτατορίας. Κι ενώ από τα παρατηρητήριά τους οι αστρονόμοι μελετούν τους πιο μακρινούς γαλαξίες αναζητώντας σημάδια εξωγήινης ζωής, στη σκιά των αστεροσκοπείων, γυναίκες σκάβουν στο χώμα της ερήμου για τους εξαφανισμένους συγγενείς τους...

Σάββατο 6 Απριλίου

ΑΙΘΟΥΣΑ Α

18:00 Οι Εραστές της Αξού του Νίκου Λυγγούρη (2007, Ελλάδα - Γερμανία, 80') / Κρήτη, Ψηλορείτης, χωριό Αξός. Η 69χρονη Μαρία υφαίνει στον αργαλειό της. Ο 73χρονος Γιώργος, καθισμένος δίπλα της, την κοιτάζει. Τη βρίσκει τόσο όμορφη που καμιά φορά η περηφάνεια του τον παρασέρνει και βάζει μέσα στο μαγαζί κάποιον περαστικό για να του τη δείξει. Η αγάπη του Γιώργου και της Μαρίας, που γνωρίστηκαν παιδιά, όχι μόνο κρατάει ακόμα, αλλά με τον καιρό μεγαλώνει... Όμως, παράλληλα, κάτι άσχημο την απειλεί: μια αρρώστια που εξαιτίας της ο Γιώργος μπορεί από στιγμή σε στιγμή να πεθάνει.

20:00 Ασωτοι Γιοι της Κίμπερλι Ριντ (2008, Η,Π.Α., 86') / Η Κίμπερλι Ριντ επιστρέφει στη γενέτειρά της στη Μοντάνα για μια επετειακή συνάντηση με τους συμμαθητές της απ’ το λύκειο, και με την ελπίδα ότι θα καταφέρει να αποκαταστήσει τη σχέση της με τον θετό της αδελφό. Στην πορεία, όμως, της ταινίας γίνονται απίστευτες αποκαλύψεις –μεταξύ άλλων, και για μια εξ αίματος συγγένεια με τον Όρσον Ουέλς και τη Ρίτα Χέιγουορθ–, διαδραματίζονται έντονες συγκρούσεις μεταξύ αδελφών και συντελούνται αναπάντεχες ανατροπές στην πλοκή της ιστορίας. Χάρη στη σπάνια πρόσβαση που έχει η Ριντ στο θέμα της, αποκαλύπτει με λεπτότητα όχι μόνο πολύ προσωπικές στιγμές της οικογένειας, αλλά κι ένα επικών διαστάσεων φάσμα που μας μεταφέρει απ’ τη Μοντάνα ώς την Κροατία, από το κελί μιας φυλακής σ’ ένα γήπεδο, απ’ το θάνατο στη γέννηση και σ’ ένα σωρό δεσμεύσεις. Αυτή η τολμηρή ματιά στο ζήτημα της ταυτότητας και του παρελθόντος μάς προκαλεί ν’ αναρωτηθούμε αν πραγματικά μπορούμε, ως άνθρωποι, ν’ αλλάξουμε. Ανάμεσα σε πολλά βραβεία, το «Ασωτοι Γιοι» κέρδισε το 2009 το βραβείο της Διεθνούς Ενωσης Κριτικών Κινηματογράφου στο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης.

22:00 Την Ηξερα όταν Ηταν Αγόρι της Γκουέν Χόουερθ (2007, Καναδάς, 70') / Μέσα από αρχειακό υλικό και κινούμενα σχέδια, η σκηνοθέτις καταγράφει τη μεταμόρφωσή της από άντρα σε γυναίκα, κυρίως μέσα από τα λόγια της αγχώδους αλλά γεμάτης αγάπη οικογένειάς της, του καλύτερού της φίλου και της συζύγου της. Καθώς η οικογένειά της (συμπεριλαμβανομένου και του αστυνομικού πατέρα της) αφηγείται το πώς βίωσε την αλλαγή φύλου της σκηνοθέτιδας, η ταινία μάς καλεί να αναθεωρήσουμε τις αντιλήψεις μας για το ρόλο που παίζουν τα ονόματα, τα ρούχα, η κοινωνία και η ανατομία στη διαμόρφωση της σεξουαλικής ταυτότητας. Μια κωμική, συγκινητική και κεφάτη αυτοβιογραφική ταινία που επικεντρώνεται στις διαπροσωπικές σχέσεις μιας οικογένειας η οποία νιώθει ξαφνικά τους δεσμούς της να δυναμώνουν, καθώς ξεπερνά τις προκαταλήψεις της απέναντι στο φύλο και στη σεξουαλικότητα.

Κυριακή 7 Απριλίου

ΑΙΘΟΥΣΑ Α

17:30 Η Λαβ και η Nταϊάν της Τζένιφερ Ντουόρκιν (2002, Γαλλία - H.Π.A., 155') / Ύστερα από εξίμισι χρόνια ζωής σε ορφανοτροφείο, η Λαβ πηγαίνει να ζήσει πάλι με τη μητέρα της, Νταϊάν, η οποία φαίνεται να έχει κάνει μια καινούργια αρχή. Απεξαρτημένη από το κρακ, η Νταϊάν νοικιάζει ένα διαμέρισμα στο Μπρούκλιν, έχει γίνει θρήσκα, και φιλοδοξεί να κάνει κάτι στη ζωή της. Τρεις από τις τέσσερις κόρες της κι ο μοναδικός εναπομείνας γιος της –ο μεγαλύτερος αυτοκτόνησε– έρχονται να ζήσουν μαζί της. Η συμβίωση έχει αρκετά προβλήματα. Τα παιδιά έχουν περάσει δύσκολα κι έχουν διφορούμενα συναισθήματα απέναντι στη μητέρα τους. Όσο για την Νταϊάν, εγκαταλειμμένη κι η ίδια ως παιδί από μια αλκοολική μητέρα, συγκρούεται τακτικά με τη 18χρονη Λαβ. Η Λαβ είναι οροθετική κι έχει πλέον δικό της παιδί («Ήθελα κάτι στη ζωή μου που θα με έκανε να νιώσω καλά...»), αλλά το ότι δεν έχει συμβιβαστεί με το παρελθόν της την εμποδίζει να γίνει καλή μητέρα. Όταν η Λαβ καταλαμβάνεται από μια βίαιη κρίση οργής, η Νταϊάν ειδοποιεί την αστυνομία, όπως και η Λαβ είχε κάποτε «προδώσει» τη μητέρα της, καταγγέλλοντας στο σχολείο ότι παραμελούσε τα παιδιά της. Η ιστορία μοιάζει να επαναλαμβάνεται... Χρυσή Λεοπάρδαλη στο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Λοκάρνο.

20:15 Από πού Πάμε Σπίτι μας; της Ρεμπέκα Καμίζα (2009, Η.Π.Α., 83') / Ένα ντοκιμαντέρ που παρακολουθεί ασυνόδευτους ανήλικους μετανάστες στη διαδρομή τους μέσα από το Μεξικό, καθώς προσπαθούν να φτάσουν στις ΗΠΑ. Είναι παιδιά όπως η Όλγα και ο Φρέντι, δύο 9χρονα από την Ονδούρα, που προσπαθούν απεγνωσμένα να φτάσουν στους γονείς τους στις ΗΠΑ· ο Χοσέ, ένας 10χρονος από το Ελ Σαλβαδόρ, τον οποίο εγκατέλειψαν λαθρέμποροι και βρίσκεται τώρα μόνος του σ’ ένα κέντρο προφυλάκισης στο Μεξικό· και ο Κέβιν, ένα 14χρονο «παιδί της πιάτσας» από την Ονδούρα, του οποίου η μητέρα ελπίζει πως θα καταφέρει να φτάσει στην Αμερική για να της στείλει λεφτά. Πρόκειται για ιστορίες ελπίδας και θάρρους, απογοήτευσης και θλίψης.

22:00 Η Αδελφή Χέλεν των Ρεμπέκα Καμίζα και Ρομπ Φρούκτμαν (2002, Η.Π.Α., 90') / Μετά το θάνατο του άντρα και των δύο γιων της, η Χέλεν θεραπεύτηκε από τον αλκοολισμό της και έγινε καλόγρια. Παρότι κόντευε τα 70, άνοιξε έναν ιδιωτικό ξενώνα για αποθεραπευόμενους αλκοολικούς στο Νότιο Μπρονξ, όπου ζει με 21 άντρες. Για να επιτραπεί σε κάποιον να μείνει εκεί, πρέπει να υπακούει στους κανόνες της Αδελφής Χέλεν–που συμπεριλαμβάνουν απροειδοποίητες ουρολογικές εξετάσεις–, να βγαίνει και να επιστρέφει συγκεκριμένες ώρες, να συμμετέχει σε δραστηριότητες κοινής ωφελείας, και να παρίσταται στις συνελεύσεις του σπιτιού όταν εκείνη τις συγκαλεί. Η διακριτική παρουσία της κάμερας συντείνει στο να καταγραφεί η καθημερινή ζωή στο σπίτι έτσι όπως ακριβώς είναι. Ο ινδικής καταγωγής Ασίς, αλκοολικός ο οποίος ξανακυλάει τρεις φορές κατά τη διάρκεια της ταινίας, ήταν ιδιοκτήτης μιας αλυσίδας καταστημάτων ηλεκτρονικών, την οποία όμως έχασε εξαιτίας του πάθους του για το πιοτό και τον τζόγο. Ένας Aφροαμερικάνος που κοντεύει τα εξήντα, ο Μέιτζορ, έχει 8 χρόνια να πιει, και πιστεύει ότι το αλκοόλ ήταν η αιτία για την κακή του συμπεριφορά και το ότι κατέληξε στη φυλακή. Η Αδελφή Χέλεν συχνά μένει ξάγρυπνη, ανησυχώντας για κείνους που χάνουν τη μάχη με την εξάρτηση. Οι άντρες του σπιτιού τη φοβούνται και τη σέβονται, αλλά ο αυστηρός ηθικός της κώδικας συχνά προκαλεί προστριβές. Βραβείο Καλύτερης Σκηνοθεσίας στο Φεστιβάλ του Σάντανς.

Διαβάστε εδώ όλα όσα ξεχωρίσαμε από το 15ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης.