Το 1960 η Χάρπερ Λι γράφει το πρώτο της (και για δεκαετίες μοναδικό της) μυθιστόρημα, με τον αινιγματικό τίτλο «To Kill a Mockingbird» («Το να σκοτώνεις κοτσύφια είναι...») Βασισμένη αμυδρά σε κάτι που είχε συμβεί στη δική της μικρή πόλη όταν η ίδια ήταν 10 χρονών, μάς επιστρέφει στην Αλαμπάμα του 1930. Ο βαθιά ριζωμένος ρατσισμός καλά κρατεί (οι μαύροι μπορεί να μην είναι πια δούλοι, αλλά οι λευκοί τους βλέπουν σαν ζώα για τις ανεπιθύμητες δουλειές τους), όμως το οικονομικό Κραχ δεν έχει χρώμα: όλοι υποφέρουν όταν γεννιούνται στη λάθος πλευρά των γραμμών του τρένου. Το αμερικάνικο όνειρο έχει σαπίσει και η μπόχα του δεν κρύβεται εύκολα. Οσο πιο φτωχοί και δυστυχισμένοι είναι οι λευκοί, όσο πιο πολύ τρομάζουν και ντρέπονται με την κατάντια τους, τόσο πιο ρατσιστές γίνονται. Οι white trash άνεργοι άντρες, τα βράδια βάζουν τις λευκές τους κουκούλες και κυνηγούν το μαύρο «πίθηκο» που παίρνει τις δουλειές τους.
Σε ένα τέτοιο κλίμα, ο Τομ Ρόμπινσον, ένας 25χρονος αφροαμερικανός εργάτης με παράλυτο το αριστερό του χέρι, κατηγορείται ότι επιτέθηκε, βίασε και έδειρε μία νεαρή λευκή πάμφτωχη κοπέλα - την Μεϊέλα Γιούελ. Ο πατέρας της, πρωτεργάτης της τοπικής ΚΚΚ, ζητά τη θανάτωσή του στην ηλεκτρική καρέκλα. Ολη η πόλη θεωρεί τον Τομ Ρόμπινσον ένοχο. Το δικαστήριο ορίζει δικηγόρο υπεράσπισής του τον Ατικους Φιντς, έναν ανοιχτόμυαλο, δίκαιο άνθρωπο που αποφεύγει τις ποινικές υποθέσεις γιατί δεν αντέχει την «αδικία της δικαιοσύνης». Παρακολουθούμε τη δίκη, αλλά κυρίως τις αντιδράσεις της γεμάτης προκαταλήψεις τοπικής κοινωνίας, μέσα από τα μάτια της μικρής του κόρης. Η Σκάουτ, ένα δυναμικό κοριτσάκι που ο Ατικους μεγαλώνει ισότιμα με τον αδελφό της, παίρνει ένα μάθημα ζωής εκείνο το καλοκαίρι. Η ζωή είναι άδικη, οι κοινωνίες αλλάζουν πολύ αργά και βασανιστικά, εμείς όμως πρέπει να παραμένουμε πολιτισμένοι και να μην παραδινόμαστε στην οργή μας. Πάνω από όλα, ποτέ μα ποτέ, δεν σκοτώνουμε το διαφορετικό, δεν σκοτώνουμε κοτσύφια. Το μόνο που θέλουν είναι να μας χαρίσουν το τραγούδι τους...
Δείτε ακόμα: «Through A Different Lens»: το Flix στη φωτογραφική έκθεση του Στάνλεϊ Κιούμπρικ στη Νέα Υόρκη
Η Χάρπερ Λι κέρδισε το βραβείο Πούλιτζερ με το βιβλίο αυτό που έγινε αυτόματα κλασικό. Γενιές και γενιές διαβάζουν με συγκίνηση τον πολιτισμό που αποπνέει ο Ατικους Φιντς, σε δύσκολους, τρομακτικούς καιρούς. Εναν πολιτισμό που σε προκαλεί να σταθείς στο ύψος σου, όσο κι αν όλα γύρω σου καταρρέουν κάτω από μία οργισμένη επέλαση φασισμού, αμορφωσιάς και ανελέητης σκληρότητας. Αντίθετα με την παρόρμηση κάθε ζώωδους ενστίκτου, στον ανυπόμονο γιο του Τομ και την πεισματάρα μικρή Σκάουτ, ο Ατικους Φιντς δίδασκε κατανόηση και ενσυναίσθηση - και προς τον αφροαμερικανό, και προς τον ρατσιστή λευκό, ακόμα και προς το «τέρας» της γειτονιάς τον «Μπου Ράτλεϊ» που όλοι έλεγαν ότι είχε σκοτώσει και για αυτό δεν έβγαινε ποτέ από το σπίτι του. «Μη βιάζεστε να κρίνετε τους ανθρώπους. Πριν σχηματίσετε γνώμη, γλιστρήστε για λίγο κάτω από το δέρμα τους και περπατήστε στα παπούτσια τους...»
Αυτά τα λόγια δε θα μπορούσαν να αφορούν περισσότερο την Αμερική του Ντόναλντ Τραμπ σήμερα. Ανοίγοντας λίγο τα μάτια και το μυαλό μας, αφορούν όλο τον δυτικό κόσμο σήμερα. Ο Τομ Ρόμπινσον είναι ένας αφροαμερικανός που πέφτει από σφαίρα λευκού αστυνομικού. Ενας μετανάστης που βρίσκει όλα τα σύνορα κλειστά. Ή ο Ζακ Κωστόπουλος. Ολοι έχουμε γνώμη και ευθύνη γιατί ακόμα και σήμερα, το 2018, τρομαγμένοι από τη δική μας δυστυχία, ρίχνουμε ευθύνες στη διαφορετικότητα. Αλλοι το κάνουν σιωπηλά, μέσα από τα κλειστά πατζούρια και στόματα της γειτονιάς, άλλοι βάζουν τις κουκούλες τους και βαρούν στο ψαχνό. Ακόμα και σήμερα.
Αυτή την επείγουσα επικαιρότητά του κατάλαβε ο Ααρον Σόρκιν («The Social Network», «A Few Good Men», «Newsroom», «The West Wing») και διασκεύασε το κλασικό βιβλίο της Λι για το Μπρόντγουεϊ. Στον εμβληματικό ρόλο του Ατικους Φιντς διάλεξε τον πρωταγωνιστή του στο «Newsroom», Τζεφ Ντάνιελς, ενώ την παράσταση σκηνοθέτησε ο βραβευμένος με ΤΟΝΥ, Μπάρλετ Σερ.
Ο Σόρκιν σέβεται απόλυτα το κλασικό κείμενο, αλλά το έχει εμποτίσει με ελάχιστες, ουσιώδεις, σύγχρονες παρεμβάσεις. Για παράδειγμα, όταν ο κλητήρας λέει τη φράση «όλοι όρθιοι» στην είσοδό του δικαστή, η Σκάουτ μάς κοιτά στα μάτια. «Παλιά, όταν έλεγαν αυτή τη φράση δεν την εννοούσαν μόνο κυριολεκτικά. Σε έκτακτους καιρούς, έπρεπε όλοι να σηκωθούμε όρθιοι. Να ορθώσουμε παράστημα. Να δείξουμε την πολιτισμένη μας ανωτερότητα. Να φανούμε αντάξιοι των συνθηκών. Να υπερασπιστούμε το δίκαιο. Πότε το ξεχάσαμε αυτό;» Αυτό είναι Σόρκιν. Το δικό του βλέμμα, η δική του πολτική ηθική και στάση, έτσι όπως βγαίνει από όλα του τα κείμενα μέσα στις δεκαετίες.
«Ολο λες ότι πρέπει να σεβόμαστε τον καταπιεστή» απευθύνει το λόγο στον Ατικους Φιντς η αφροαμερικανή οικονόμος και παραμάνα των παιδιών του. «Και δεν καταλαβαίνεις πόσο ασεβής είσαι έτσι με τον καταπιεσμένο». Κι αυτό είναι Σόρκιν. Και ξέρει πολύ καλά σε πιο κομμάτι της Αμερικής (και του δυτικού κόσμου) το απευθύνει.
Επίσης, ο Σόρκιν έχει μεταμορφώσει το ρυθμό του κειμένου με τους (σήμα κατατεθέν) χειμαρρώδεις διαλόγους του (γνωστοί κι από τους καιρούς του τηλεοπτικού «West Wing»). Oι ήρωες πυροβολούν τις ατάκες του, μιλούν χωρίς ανάσα και σε κολλάνε στον τοίχο με την αναγκαιότητα του λόγου τους. Οι ίδιοι οι ηθοποιοί (λευκοί και αφροαμερικανοί, δικαστές και χωριάτες, μικροί και μεγάλοι) βοηθούν να αλλάζουν τα αφαιρετικά, υπέροχα σκηνικά από πράξη σε πράξη. Και υπάρχει κάτι το βαθιά συγκινητικό σε αυτή την αλληγορική εικόνα: στο «όλοι μαζί» χτίζουμε τη χώρα που θέλουμε να ζούμε.
Οταν ο Ατικους Φιντς λέει τις τελευταίες λέξεις του έργου, το μυαλό τρέχει στο πώς θα φτιάξουμε επιτέλους τη χώρα που θέλουμε να ζούμε. Μαζί τρέχουν και τα μάτια. Ο Σόρκιν έχει καταφέρει μία παράσταση που δεν έχει σε τίποτα να ζηλέψει από τη γραφή της Χάρπερ Λι.
Εκτός από την τύχη να βρεθούμε στο Schubert Theatre, είχαμε και την ακόμα μεγαλύτερη ευκαιρία να είμαστε στο live recording επεισοδίου του «The Late Show», όπου καλεσμένος του Στίβεν Κολμπέρ ήταν ο Τζεφ Ντάνιελς για να μιλήσει για την παράσταση. Οταν ο Κολμπέρ τον ρώτησε αν τρόμαξε μπροστά στη σύγκριση με τον Γκρέγκορι Πεκ (η κινηματογραφική διασκευή του To Kill a Mockingbird του είχε χαρίσει Οσκαρ Α' Ανδρικού ρόλου) ο Ντάνιελς απάντησε «όχι». Γιατί «δεν γίνεται να κουβαλάς αυτό το βάρος στους ώμους σου - πρέπει να το πετάξεις!».
Αυτό πράγματι κάνει. Το πετάει. Ο Ατικους Φιντς του είναι όλος δικός του. Εχει χιούμορ κι αυτοσαρκασμό (όπως και στο «Newsroom»), χωρίς στιγμή να χάνει το κέντρο βάρους του ρόλου. Ο Ντάνιελς αποδίδει έναν εξαιρετικό Ατικους, με αυτοπεποίθηση και τόλμη.
Το «To Kill a Mockingbird» θα παίζεται στο Schubert Theatre μέχρι το φθινόπωρο του 2019
Διαβάστε ακόμα:
