Σε ένα δυστοπικό τοπίο, σε ένα απομακρυσμένο νησί της Ελλάδας γύρω στο 1900, η χήρα Χαδούλα έχει μάθει να επιβιώνει στην ανδροκρατούμενη, πατριαρχική κοινωνία υπηρετώντας αυτό που της μετέδωσε η μητέρα της – μια σκυτάλη αβάσταχτη, που διαιωνίζει την υποτίμηση και την περιφρόνηση στο φύλο της. Μέσα της όμως, η Χαδούλα αντιστέκεται και, τελικά, επαναστατεί έμπρακτα. Αντιτίθεται στον ηθικό νόμο της τοπικής κοινωνίας και αποφασίζει να «λυτρώσει» όσα περισσότερα κορίτσια μπορεί. Οι πράξεις της σταδιακά αυτονομούνται μέχρι που τη φέρνουν αντιμέτωπη με τον νόμο. Κατατρεγμένη, εγκαταλείπει το σπίτι της και κατευθύνεται στο καταφύγιο της που είναι η φύση. Ομως όσο και αν η ηθική της τής υπαγορεύει πως καλά έπραξε όσα έπραξε, ένα χρόνιο τραύμα την καταδιώκει παντού. Το τέλος έρχεται σαν λύτρωση.
Αυτή είναι η υπόθεση της κινηματογραφικής «Φόνισσας», βασισμένης στο ομότιτλο αριστούργημα του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη που σηματοδοτεί το πέρασμα στη σκηνοθεσία για την καταξιωμένη σκηνογράφο και ενδυματολόγο του ελληνικού σινεμά και το θεάτρου Εύα Νάθενα, σε σενάριο της Κατερίνας Μπέη («Ευτυχία») και γυρίζεται αυτές τις μέρες στην Αθήνα, καθώς και στη Λακωνική Μάνη, την Κρήτη και τη Σκιάθο, ιδιαίτερη πατρίδα του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη.
Πριν από την ταινία της Εύας Νάθενα (που αρχικά θα σκηνοθετούσε ο Κωνσταντίνος Βενετόπουλος), η «Φόνισσα» έχει μεταφερθεί στο σινεμά και την τηλεόραση, το 1974 από τον Κώστα Φέρρη, το 1993 για την τηλεόραση από τον Αγγελο Κοβότσο και το 2012 στο σινεμά από την Στέλλα Αρκέντη.
Η Εύα Νάθενα που κρατάει στην ταινία και το ρόλο της ενδυματολόγου και σκηνογράφου, περιγράφει τις φιλοδοξίες της στο κάτωθι σκηνοθετικό σημείωμα:
“Ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης δεν έγραψε για να αποδείξει κάτι, αλλά για να υπηρετήσει το κοινό ελληνικό αίσθημα, τον παράξενο τρόπο των Ελλήνων, αυτόν τον τρόπο που σήμερα πολεμάμε με όλες μας τις δυνάμεις, μπλεγμένοι στην άρνηση της ζωής και την αισθητικοποίηση του θανάτου. Ο άνθρωπος αυτός, δέχτηκε να σηκώσει ένα βάρος…”.
Χρήστος Βακαλόπουλος (Από το Χάος στο Χαρτί)
Το παραπάνω απόσπασμα αποτυπώνει την πρόθεση της ταινίας.
Η ταινία αυτή δεν θα επιχειρήσει μια ποινική ή εγκληματολογική προσέγγιση. Θα εισχωρήσει στον τρόπο που ο Παπαδιαμάντης διείσδυσε στην ψυχή της ηρωίδας του- τρόπος, ως εκείνη τη στιγμή, πρωτοφανής λογοτεχνικά. Αυτός είναι 1ος βασικός άξονας της ταινίας.
Ο 2ος είναι το ιστορικό αποτύπωμα της εποχής γύρω στο 1900 - σαν κοινωνική σφυγμομέτρηση. Η ιστορία, δηλαδή αυτό που πραγματικά συνέβαινε εκείνη την εποχή, είναι αυτό που δημιούργησε μια ηρωίδα σαν τη Φόνισσα.
Για τους δύο αυτούς άξονες, τα υλικά που δανειζόμαστε -προκειμένου να βάλουμε σε μεγεθυντικό φακό αυτό το αφήγημα- είναι τρία βασικά εργαλεία: η Ιστορία, η Κοινωνιολογία και η Ψυχιατρική - και τα τρία με σημερινά δεδομένα.
Το 1ο, η Ιστορία, έχει κάνει την αποτίμηση της όσον αφορά το 2ο, δηλαδή τις κοινωνικές δομές και τη θέση της γυναίκας τότε. Και τα δύο αυτά με ψυχαναλυτικά δεδομένα φωτίζουν την βαθύτερη ρίζα της δημιουργίας αυτής της ηρωίδας, που δεν είναι απλώς επινόηση του συγγραφέα της, αλλά μια αληθινή ηρωίδα λαϊκής τραγωδίας- και ως τέτοια θα την αναπαραστήσει η ταινία.
Το μητρικό στοιχείο στην ταινία (αυτό που λέμε σκυτάλη της ζωής), η καταδυναστευτική συνεξάρτηση στη σχέση μάνας-κόρης συνλειτουργεί ως αίτιο των φόνων και όσων διαδραματίζονται.
Η θεσμοθετημένη προίκα για τις κόρες καταργήθηκε στην Ελλάδα το 1983. Ένα -ως σήμερα κρυμμένο μυστικό- κάλυπτε τις βρεφοκτονίες των κοριτσιών.
Η ταινία επιχειρεί να το φέρει στο φως.
Εύα Νάθενα
Η Φόνισσα | Σκηνοθεσία – Production Design - Koστούμια: Εύα Νάθενα | Σενάριο: Κατερίνα Μπέη | Script Supervisor: Εύα Νάθενα | Διεύθυνση Φωτογραφίας: Παναγιώτης Βασιλάκης | Casting: Σωτηρία Μαρίνη | Μακιγιάζ: Εύη Ζαφειροπούλου | Hair Stylist: Χρόνης Τζήμος | Ηχος: Μαρίνος Αθανασόπουλος | Παραγωγοί: Διονύσης Σαμιώτης, Κώστας Λαμπρόπουλος | Παραγωγή: Tanweer Productions σε συμπαραγωγή με τη View Master Films | Συμπαραγωγός: COSMOTE TV | Διανομή: Tanweer Alliances | Πρωταγωνιστούν: Καρυοφυλλιά Καραμπέτη, Μαρία Πρωτόπαππα, Έλενα Τοπαλίδου, Πηνελόπη Τσιλίκα, Γεωργιάννα Νταλάρα, Χρήστος Στέργιογλου, Στάθης Σταμουλακάτος, Δημήτρης Ήμελλος, Χριστίνα Μαξούρη, Όλγα Δαμάνη, Αγορίτσα Οικονόμου, Μιχάλης Οικονόμου, Βερόνικα Δαβάκη, Νίκη Παπανδρέου, Μάνια Παπαδημητρίου, Μαρία Σκουλά, Γιάννης Τσορτέκης, Γαλήνη Χατζηπασχάλη
