Οσο στην Αθήνα τα πράγματα γίνονται όλο και πιο ασφυκτικά, η Ευρώπη στο Βερολίνο χειροκροτεί την νέα ταινία ενός Ελληνα σκηνοθέτη. «Κυριακή πρωί, ευχαριστούμε για το πνευματικό ξύπνημα» είπε μία Γερμανίδα δημοσιογράφος στον Σπύρο Σταθουλόπουλο, ένα από τα λίγα «κατανυκτικά» σχόλια που δέχτηκε ο νεαρός σκηνοθέτης στη συνέντευξη Τύπου που ακολούθησε τη δημοσιογραφική προβολή των «Μετέωρων», της νέας και πολύ διαφορετικής από το «PVC-1» (2007) ταινίας του.
Με τους γονείς του, όπως και τον πατέρα του Θίο Αλεξάντερ, να κάθονται συγκινημένοι στο κοινό, ο Σταθουλόπουλος μίλησε για την έμπνευση της ταινίας του, τα απαιτητικά γυρίσματα στην Καλαμπάκα, την διαφορά μεταξύ θρησκείας και πνευματικότητας, αγάπης και έρωτα. Τόσο ο ίδιος, όσο και ο Αλεξάντερ σχολίασαν με νόημα την ελληνική κρίση, αλλά και τη στάση της Ευρωπαϊκής Ενωσης απέναντι στα πράγματα.
Ομως η συνέντευξη Τύπου ξεκίνησε με ένα χιουμοριστικό στιγμιότυπο. Ανάμεσα στο κοινό βρισκόταν τυχαία μία παλιά καθηγήτρια του Σταθουλόπουλου από το πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια. «Με θυμάσαι Σπύρο;» «Ναι, με είχατε μηδενίσει σ' ένα μάθημά σας!» «Μα μίλαγες συνέχεια στο κινητό!» Ομως, και η ίδια παραδέχτηκε ότι το ταλέντο του μαθητή της ήταν εμφανές από τα φοιτητικά του χρόνια. Στην νέα του ταινία όμως την είχε εντυπωσιάσει και κάτι περισσότερο από τη σκηνοθετική του δεξιοτεχνία: ο τρόπος που πλησίασε, ερμήνευσε και αποτύπωσε τη θρησκευτική προσέγγιση στην αγάπη και την αποδοχή του Θεού. «Ο ένας άξονας της ταινίας είναι η αγάπη, ο άλλος είναι ο έρωτας» είπε ο Σταθουλόπουλος. Για μένα, όλα ξεκίνησαν από το τοπίο των Μετεώρων - κυριολεκτικά και συμβολικά. Η τοπογραφία του μέρους διαχωρίζει τρεις διαφορετικούς κόσμους: τη γη, τα μοναστήρια στους βράχους και τα σύννεφα - τον ουρανό. Οι μοναχοί είναι άνθρωποι που είναι μετέωροι μεταξύ της γήινης φύσης τους που θέλει να ερωτευτεί και της πνευματικότητας τους που αναζητά την αγάπη του Θεού.
Σε τόσο έντονους φονταμενταλιστικούς καιρούς, γιατί τόλμησε μία ταινία για τη θρησκεία και που στέκεται ο ίδιος;
Σπύρος Σταθουλόπουλος: Εχω μεγαλώσει και με την Ορθόδοξη και με την Καθολική χριστιανική πίστη. Ο πατέρας μου είναι Ορθόδοξος, η μητέρα μου Καθολική. Στην ταινία βασίστηκα περισσότερο στην ορθόδοξη πίστη, η οποία δεν είναι μία θρησκεία τιμωρίας, και εισήγαγα επιλεκτικά κάποια καθολικά στοιχεία. Ηθελα να δείξω ότι, όπως οι μοναχοί έχουν την ελευθερία να επιλέξουν το μονοπάτι τους (αν το θελήσουν μπορούν να απορρίψουν την ασκητική ζωή και να επιστρέψουν στην καθημερινότητα), έτσι κι ο κάθε άνθρωπος έρχεται συνεχώς αντιμέτωπος με πειρασμούς και διλήμματα, σε όποια θρησκεία κι αν ανήκει.
Πήρε άδεια για να κάνει γυρίσματα στα μοναστήρια;
Σ.Σ.: Από πολύ μικρός σεβόμουν τα θεία. Δε θα έκανα τίποτα για να καταπατήσω τους υπάρχοντες κανόνες. Οπότε έκανα μόνο εξωτερικά γυρίσματα στην περιοχή.
Γιατί χρησιμοποίησε animation;
Σ.Σ.: Οταν πρωτοείδα τα Μετέωρα ήμουν πολύ μικρός: με πήγαν οι γονείς μου όταν ήμουν 6-7 χρονών. Η εικόνα τους έμεινε χαραγμένη στην μνήμη μου για χρόνια - ακόμα κι όταν είχαμε πια μετακομίσει στην Κολομβία. Θυμόμουν έντονα την αρχιτεκτονική και τις βυζαντινές εικόνες. Οι αγιογραφίες είναι άρρηκτα συνδεδεμένες με την χριστιανική θρησκεία κι αυτό ήταν ένα στοιχείο που ήθελα να χρησιμοποιήσω. Θα μπορούσα να εισάγω ψηφιδωτά ή μωσαϊκά, αλλά επέλεξα τις ξύλινες αγιογραφίες. Και για κινηματογραφικούς λόγους, για να μην είναι ακίνητα πλάνα, είχαμε την ιδέα να τις κάνουμε αφηγηματικές σεκάνς animation.
Σε μία σκηνή το ζευγάρι χρησιμοποιεί έντονα την λέξη «απελπισία». Γιατί;
Σ.Σ.: Είναι κομμάτι της ιστορίας του Αγίου Ιακώβου. Εκείνος είχε πει ότι «η μεγαλύτερη αμαρτία είναι η απελπισία, η μόνη που δεν συγχωρείται». Εμένα αυτό μου έκανε για την μετέωρη φύση των ανθρώπων. Οσο παλεύουν ανάμεσα στην πνευματικότητα και τη σάρκα, απελπίζονται...»
Θίο Αλεξάντερ: Η ταινία καταπιάνεται μ' ένα δύσκολο θέμα, σε δύσκολες εποχές. Είναι σκοτεινές αυτές οι εποχές για εμάς τους Ελληνες. Αλλά η απελπισία δεν είναι επιλογή. Θα πρέπει να πάμε μπροστά.
Γιατί η εικόνα του έχει μία ακατέργαστη υφή;
Σ.Σ.: Από τις πρώτες μέρες που με τον Ασημάκη πήγαμε για ρεπεράζ στην περιοχή, έκανα κάποια γυρίσματα με μία μικρή HVX200 κάμερα με αναμορφικό φακό. Αυτά μου ήταν πολύ χρήσιμα γιατί με βοήθησαν να επιλέξω την υφή της ταινίας: ήθελα να έχει ντοκιμαντερίστικη εικόνα και ταυτόχρονα να παραπέμπει σε αγιογραφίες. Ηθελα να αποσπάσω εξ αρχής την προσοχή του θεατή.
Γιατί επέλεξε αυτό το τέλος;
Σ.Σ.: Γιατί κάθε θρησκεία μιλάει για συγχώρεση και εξιλέωση. Και στο χριστιανισμό αυτό έγινε με το αίμα του Ιησού.
Τι γνωρίζει και τι πιστεύει για την ελληνική κρίση;
Σ.Σ.: Πολλά λέγονται για την κρίση στην Ελλάδα κι ο καθένας, όπως κι εγώ, έχει μία διαφορετική άποψη. Εγώ περισσότερο ακούω: ακούω την οικογένειά μου που έχει μείνει πίσω, το πόσο υποφέρει από τη φορολογία, τα μέτρα λιτότητας, την απειλή για όλο και σκληρότερα οικονομικά δεδομένα. Μέσα από εκεί συνειδητοποιώ την κρίση. Εκοψαν τη σύνταξη της γιαγιάς μου στη μέση, και για αυτό της έδωσα ένα ρόλο στην ταινία (γελάει). Σοβαρά μιλώντας, συγκρίνω το τι συμβαίνει στη χώρα με την εικόνα της ταινίας που η γη ανοίγει κάτω από τα πόδια των ανθρώπων. Η ταινία μιλάει για το άτομο (ο μοναχός) και την κοινότητα (μοναστήρι). Το μοναστήρι είναι η Ευρωπαϊκή Ενωση. Ο μοναχός, η Ελλάδα. Και η γη άνοιξε κάτω από τα πόδια μας, γιατί η Ευρώπη καταρρέει.
Θίο Αλεξάντερ: Είμαστε σ' ένα σταυροδρόμι: θα διαλέξουμε το δρόμο της τιμωρίας ή της αγάπης; Για να δούμε τι είδους οικογένεια είναι η Ευρώπη.
Πώς είχε τόσο τέλεια ρωσική προφορά η Ταμίλα Κουλίεβα;
Ταμίλα Κουλίεβα: Εχω γεννηθεί στη Ρωσία, έχω σπουδάσει στην Μόσχα. Ηρθα στην Ελλάδα τα τελευταία 20 χρόνια, όταν ξεκίνησε και η καριέρα μου. Για μένα τα ρωσικά είναι η γλώσσα μου.
Ποιος σκηνοθέτης σας επηρέασε, είχατε κάποιον στο μυαλό σας;
Σ.Σ.: Ο Θόδωρος Αγγελόπουλος. Κι εύχομαι ότι μια μέρα θα συναντηθούμε στην Αιωνιότητα.
Θίο Αλεξάντερ: Με 50 βαθμούς στο γύρισμα, υπήρξε και μία ακόμα... επιρροή. Οσο παραπατούσα και ήμουν έτοιμος να πέσω, ο Σπύρος μου έλεγε «αφού ο Βέρνερ Χέρτζογκ κατόρθωσε να ανεβάσει ένα καράβι στο βουνό, μπορούμε να κάνουμε κι εμείς την ταινίας». Τις περισσότερες μέρες όμως ήθελα κι εγώ να τον σκοτώσω, όπως ο Κλάους Κίνσκι τον Χέρτζογκ!
Δείτε εδώ το trailer των «Μετεώρων».
Διαβάστε τη γνώμη του flix για την ταινία.
Εδώ τα πάντα για το 62ο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Βερολίνου.
