Με αφορμή τα 100 χρόνια από τη γέννηση του σπουδαίου αμερικανο-λιθουανού κινηματογραφιστή και ποιητή Γιόνας Μέκας, το 12ο Φεστιβάλ Πρωτοποριακού Κινηματογράφου της Αθήνας παρουσιάζει μια επιλογή από τις σημαντικότερες πειραματικές ταινίες του.
Στη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, ο Μέκας, μαζί με τον αδελφό του, τράπηκε σε φυγή από τη Λιθουανία και αιχμαλωτίστηκε σε στρατόπεδο καταναγκαστικής εργασίας στη Γερμανία, για να εγκατασταθεί τελικά στη Νέα Υόρκη.
Τις δεκαετίες του 1950 και 1960 πρωτοπόρησε στον πειραματικό ημερολογιακό κινηματογράφο, αλλά ήταν και πρωτεργάτης στη διάδοση της πειραματικής φιλμικής κουλτούρας εν γένει, ιδρύοντας περιοδικά, κολεκτίβες και αρχεία πειραματικών ταινιών, με αποκορύφωμα την ίδρυση της Anthology Film Archives (Ανθολογία Κινηματογραφικών Αρχείων).
Διαβάστε ακόμη: Η αιωνόβια λιακάδα ενός καθαρού μυαλού. Ο Γιόνας Μέκας μιλάει στο Flix.
Στο πνεύμα της πολιτικής και πολιτιστικής αμφισβήτησης της μεταπολεμικής αντεργκράουντ αμερικανικής καλλιτεχνικής σκηνής, στην ταινία «Τα Οπλα των Δέντρων» (1962), ο Μέκας, με αφορμή μια αυτοκτονία, υφαίνει ένα μωσαϊκό ποιητικών εικόνων, για να ξορκίσει την απελπισία και να αδράξει ποιητικά την ουσία των πραγμάτων.
Τα ημερολογιακά φιλμ του Μέκας σε καμία περίπτωση δεν θα πρέπει να θεωρούνται αμιγώς προσωπικά. Η κάμερά του γινότανη προέκταση του σώματος και της αντίληψής του για το περιβάλλον και τα πρόσωπα, καθώς έψαχνε να ριζώσει στη νέα του πατρίδα. Στο «Ουόλντεν» (1969) θραύσματα της καθημερινότητας γίνονται επί τόπου κινηματογραφικές ποιητικές εικόνες και ο Μέκας βρίσκει στα πρόσωπα των καλλιτεχνών φίλων του την παραμυθία για τον εκτοπισμό του.
Πολύ περισσότερο, στις ημερολογιακέςταινίες «Αναμνήσεις από ένα ταξίδι στη Λιθουανία» (1972) και «Χαμένος Χαμένος Χαμένος»(1976), ο Μέκας αυτοβιογραφείται οπτικοακουστικά ως εκτοπισμένος, διαπραγματευόμενος τις επώδυνες μνήμες, την απελπισίααπό το ξεριζωμό, τη νοσταλγία για το σπίτι,την πατρίδα και την παιδικότητα, αλλά καιπάντοτε επανερχόμενος στη σημασία τωνδεσμών φιλίας. Η ημερολογιακή ταινία και ηυποκειμενική οπτική της ήταν ο τρόπος τουΜέκας να εισέλθει στην πραγματικότητα έμμεσα και ποιητικά, με το φως, τον ρυθμό καιτην κίνηση των εικόνων.
Μέχρι το τέλος της ζωής του έμεινε πιστός σε αυτή την καλλιτεχνική φόρμα. Μάλιστα, είχε πάντοτε μαζί του μια μικρή βιντεοκάμερα και ανέβαζε τα ημερολογιακά βίντεό του στο διαδίκτυο. Στις πιο πρόσφατες ταινίες του «Καθώς Προχωρούσα Μπροστά κάθε Τόσο Εβλεπα Αχτίδες Ομορφιάς» (2000) και «Παραλειπόμενα από τη Ζωή ενός Ευτυχισμένου Ανθρώπου» (2012) μας προσφέρει εικόνες ενός τελικά ευτυχισμένου Σίσυφου.
Αναζητήστε περισσότερες πληροφορίες για το 12ο Φεστιβάλ Πρωτοποριακού Κινηματογράφου της Αθήνας διεξάγεται φέτος από τις 25 Μαΐου μέχρι και τις 15 Ιουνίου σε όλες τις αίθουσες (και στο θερινό Λαΐς) της Ταινιοθήκης της Ελλάδος στο επίσημο site της Ταινιοθήκης και την επίσημη σελίδα της Ταινιοθήκης στο Facebook.
Τα Oπλα των Δέντρων
Guns of Trees
1962, ΗΠΑ, 87'
Προβολή: Κυριακή 29 Μαϊου στις 19:45 (Ταινιοθήκη της Ελλάδος - αίθουσα Β)
Τέσσερις νέοι προσπαθούν να καταλάβουν γιατί η φίλη τους, μια νεαρή γυναίκα, αυτοκτόνησε [...] Μιαταινία που αποτελείται από ασύνδετες σκηνές που υφαίνουν το παρελθόν με το παρόν. Ο τίτλοςπροέρχεται από ένα ποίημα του Στιούαρτ Πέρκοφ [...] Η ταινία ασχολείται με τις σκέψεις, τασυναισθήματα και τις αγωνίες της γενιάς μου, όταν έρχεται αντιμέτωπη με την ηθική σύγχυση τωνκαιρών μας. Σχεδιασμένη ως μια επεισοδιακή, οριζόντια ταινία, δεν υπάρχει μια προφανής άμεσηιστορία που συνενώνεται από τη μία σκηνή στην επόμενη. Οι σκηνές λειτουργούν σαν κομμάτια ενόςμεγαλύτερου, συγχρονισμένου, συναισθηματικού μωσαϊκού.
«Όπου ο άμεσος λόγος ή η άμεση εικόνα αποτυγχάνει –όταν φτάσουμε σε πιο ουσιαστικά πράγματα– ηεμμεσότητα του ποιητή θα αδράξει την ουσία και την αλήθεια.» (Γιόνας Μέκας)
Ουόλντεν (Ημερολόγια, σημειώσεις και σχέδια) Walden (Diaries, notes, and sketches)Ημέρα προβολής: Δευτέρα 6 Ιουνίου στις 20:00 (Ταινιοθήκη της Ελλάδος - αίθουσα Α)1969 (1964-68), ΗΠΑ, 177'
«Από το 1950 κρατάω κινηματογραφικό ημερολόγιο [...] Κάποιες μέρες τραβούσα δέκα καρέ, άλλες δέκαδευτερόλεπτα, άλλες δέκα λεπτά. Ή δεν τραβούσα τίποτα. Όταν κάποιος γράφει ημερολόγιο, είναι μιααναδρομική διαδικασία [...] Το να κρατάς ένα ημερολόγιο με την κάμερα, σημαίνει να αντιδράς (με τηνκάμερά σου) αμέσως, τώρα, αυτή τη στιγμή: είτε το τραβάς τώρα είτε δεν το τραβάς καθόλου [...] Γιανα τραβάει κάνεις το τώρα, όπως συμβαίνει, απαιτεί τον πλήρη έλεγχο των εργαλείων του (στηνπερίπτωσή μου της κάμερας Bolex): πρέπει να καταγράψω την πραγματικότητα στην οποία αντιδρώκαι επίσης τη συναισθηματική μου κατάσταση (και όλες τις αναμνήσεις) καθώς αντιδρώ. Που σημαίνειεπίσης ότι έπρεπε να κάνω όλο το μοντάρισμα επί τόπου, κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων, στηνκάμερα [...] Χρησιμοποίησα μερικούς από τους ήχους που συγκέντρωσα την ίδια περίοδο: φωνές,μετρό, θορύβους του δρόμου και του μετρό, κομμάτια του Σοπέν (είμαι ρομαντικός) και άλλουςσημαντικούς και ασήμαντους ήχους.» (Γιόνας Μέκας)
Αναμνήσεις από ένα Tαξίδι στη Λιθουανία
Reminiscences of a Journey to Lithuania
1972, ΗΠΑ, Γερμανία, 82'
Ημέρα προβολής: Παρασκευή 27 Μαϊου στις 21:00 (Λαϊς)
Η ταινία αποτελείται από τρία μέρη. Το πρώτο μέρος αποτελείται από πλάνα που τράβηξα με τηνπρώτη μου Bolex τα πρώτα μου χρόνια στην Αμερική, κυρίως μεταξύ 1950-1953 […] Το δεύτερο μέροςγυρίστηκε τον Αύγουστο του 1971, στη Λιθουανία. Σχεδόν όλα τα πλάνα προέρχονται από τοΣεμενισκιάι, το χωριό στο οποίο γεννήθηκα […] Το τρίτο μέρος ξεκινά με μια παρένθεση στο Έλμσχορν,ένα προάστιο του Αμβούργου, όπου περάσαμε ένα χρόνοστο στρατόπεδο καταναγκαστικής εργασίας κατά τη διάρκεια του πολέμου. Μετά το κλείσιμο τηςπαρένθεσης βρισκόμαστε στη Βιέννη όπου βλέπουμε μερικούς από τους καλύτερούς μου φίλους –Πίτερ Κουμπέλκα, Χέρμαν Νιτς, Ανέτ Μίκελσον, Κεν Τζέικομπς [...] Ο ήχος: Μιλάω σε μεγάλο μέρος τηςταινίας, αναπολώντας εκείνο και το άλλο. Κυρίως μιλάω για τον εαυτό μου, ως Εκτοπισμένο Πρόσωπο,τη σχέση μου με το Σπίτι, τη Μνήμη, τον Πολιτισμό, τον Ξεριζωμό, την Παιδικότητα.» (Γιόνας Μέκας)
Χαμένος Χαμένος Χαμένος
Lost Lost Lost
1976 (1949-1963), ΗΠΑ, 174'
Ημέρα προβολής: Τρίτη 31 Μαϊου στις 20:00 (Ταινιοθήκη της Ελλάδος - αίθουσα Β)
«Η περίοδος που πραγματεύομαι σε αυτά τα έξι καρούλια φιλμ ήταν μια περίοδος απελπισίας,προσπαθειών να ριζώσω στο νέο έδαφος, να δημιουργήσω νέες αναμνήσεις. Σε αυτά τα επώδυνα έξικαρούλια προσπάθησα να δείξω πώς αισθάνεται ένας εξόριστος, πώς ένιωθα εκείνα τα χρόνια. Αυτά τακαρούλια φέρουν τον τίτλο Χαμένος Χαμένος Χαμένος, τον τίτλο μιας ταινίας που θέλαμε να κάνουμεεγώ και ο αδερφός μου το 1949, και είναι ενδεικτικός της διάθεσής μας εκείνα τα χρόνια. Περιγράφει τη διάθεση ενός Εκτοπισμένου Προσώπου που δεν έχειξεχάσει ακόμη την πατρίδα του, αλλά ούτε έχει αποκτήσει ακόμη καινούργια. Το έκτο καρούλι είναιμεταβατικό, όπου αρχίζουμε να βρίσκουμε στιγμές ευτυχίας. Η νέα ζωή ξεκινά.»(Γιόνας Μέκας)
Καθώς Προχωρούσα Μπροστά κάθε Τόσο Εβλεπα Αχτίδες Ομορφιάς
As I was Moving Ahead Occasionally I saw Brief Glimpses of Beauty
2000 (1970-1999), ΗΠΑ, 284'
Ημέρα προβολής: Σάββατο 28 Μαϊου στις 19:00 (Ταινιοθήκη της Ελλάδος - αίθουσα Α)
«Τα κινηματογραφικά μου ημερολόγια 1970-1999. Περιλαμβάνουν τον γάμο μου, γεννιούνται παιδιά,τα βλέπεις να μεγαλώνουν. Πλάνα καθημερινής ζωής, θραύσματα ευτυχίας και ομορφιάς, ταξίδια σεΓαλλία, Ιταλία, Ισπανία, Αυστρία [...] Φίλοι, ζωή στο σπίτι, φύση. Τίποτα το εξαιρετικό, τίποτα τοιδιαίτερο, πράγματα που όλοι βιώνουμε καθώς διανύουμε τη ζωή μας. Υπάρχουν πολλοί μεσότιτλοιπου αντικατοπτρίζουν τις σκέψεις μου για την περίοδο. Η ηχητική επένδυση αποτελείται από μουσικήκαι ήχους που ηχογραφήθηκαν κυρίως την ίδια περίοδο με τις εικόνες. Οι αυτοσχεδιασμοί για πιάνοείναι του Ογκούστ Βάρκαλης. Μερικές φορές μιλάω στο μαγνητόφωνό μου, καθώς επεξεργάζομαιαυτές τις εικόνες, τώρα πια με απόσταση χρόνου. Η ταινία είναι επίσης το ερωτικό μου ποίημα για τηΝέα Υόρκη, τα καλοκαίρια, τους χειμώνες, τους δρόμους, τα πάρκα. Είναι η απόλυτη ταινία Δόγμα '95,πριν καν τη γέννηση του Δόγματος.» (Γιόνας Μέκας)
Παραλειπόμενα από τη Ζωή ενός Ευτυχισμένου Ανθρώπου
Outtakes from the life of a happy man
2012, ΗΠΑ, 68'
Ημέρα προβολής: Παρασκευή 10 Ιουνίου στις 22:00 (Ταινιοθήκη της Ελλάδος - αίθουσα Β)
«Μια ταινία που αποτελείται από σύντομες ημερολογιακές σκηνές που δεν χρησιμοποιήθηκαν σεολοκληρωμένες ταινίες από τα έτη 1960-2000, καθώς και από αυτοαναφορικό βίντεο πουμαγνητοσκοπήθηκε κατά τη διάρκεια του μοντάζ. Σύντομες αναλαμπές της οικογένειας, των φίλων, τωνφιλενάδων, της Πόλης, των εποχών του χρόνου, των ταξιδιών. Περιστασιακά μιλάω, αναπολώ ή παίζωμουσική που είχα μαγνητοσκοπήσει εκείνα τα παλιά χρόνια, κι επιπλέον ακούγονται πιο πρόσφατοιαυτοσχεδιασμοί για πιάνο από τον Όγκουστ Βάρκαλης. Είναι ένα είδος αυτοβιογραφικού,ημερολογιακού ποιήματος, μια γιορτή για την ευτυχία και τη ζωή. Θεωρώ τον εαυτό μου ευτυχισμένοάνθρωπο.» (Γιόνας Μέκας)
Αναζητήστε περισσότερες πληροφορίες για το 12ο Φεστιβάλ Πρωτοποριακού Κινηματογράφου της Αθήνας διεξάγεται φέτος από τις 25 Μαΐου μέχρι και τις 15 Ιουνίου σε όλες τις αίθουσες (και στο θερινό Λαΐς) της Ταινιοθήκης της Ελλάδος στο επίσημο site της Ταινιοθήκης και την επίσημη σελίδα της Ταινιοθήκης στο Facebook.
