Το σινεμά βρίσκεται και πάλι στο επίκεντρο των εξελίξεων στο Ιράν.
Στην πρώτη γραμμή των πρόσφατων αντιπαραθέσεων βρίσκεται η νομική μάχη για την ταινία «Tafrigh», η οποία απαγορεύτηκε από το Υπουργείο Πολιτισμού και Ισλαμικής Καθοδήγησης. Ο λόγος ήταν η πρωταγωνίστρια Ταράνε Αλιντουστί, ηθοποιός που έχει εκφράσει ανοικτά την αντίθεσή της στην υποχρεωτική φορεσιά του χιτζάμπ. Αυτή η πράξη ανυπακοής οδήγησε σε απαγόρευση προβολής της ταινίας από την κυβέρνηση.
Tafrigh
Δύο άλλα σημαντικά περιστατικά αφορούν την απαγόρευση της ταινίας «Cabareh» και την φυλάκιση έξι μηνών του σκηνοθέτη του «Η Λέιλα και τα Αδέρφια της», Σαΐντ Ρουστάγι, εξαιτίας της «αντι-ισλαμικής προπαγάνδας» της ταινίας του, που έκανε πρεμιέρα στις περσινές Κάννες. Αυτά τα περιστατικά, σε συνδυασμό με μια σειρά άλλων γεγονότων, επιβεβαιώνουν τη στάση που έχει λάβει η βιομηχανία του κινηματογράφου μετά τα γεγονότα που ακολούθησαν τον θάνατο από αστυνομική βία της Μαχσά Αμίνι, που δεν φόραγε το χιτζάμπ της, το προηγούμενο έτος, και που οδήγησε στις μεγαλύτερες σε μέγεθος διαμαρτυρίες του Ιράν τα τελευταία χρόνια.
Ενα ιδιαίτερα εντυπωσιακό γεγονός είναι η επιβολή ψυχολογικών συνεδριών στις ηθοποιούς Αζάντε Σαμαντί και Αφσάνε Μπαΐγαν, μαζί με τη φυλάκιση του Σαΐντ Ρουστάγι.
Η Λέιλα και τα Αδέρφια της
Ο Αλί Μοσλέ, ένας διακεκριμένος δημοσιογράφος και κριτικός κινηματογράφου, αποκάλυψε ότι ένα από τα πιο απροσδόκητα αποτελέσματα του κινήματος «Γυναίκα, Ζωή, Ελευθερία» ήταν η ανυποχώρητη αντίδραση των Ιρανών σκηνοθετών. Αυτή η αντίδραση, παρατήρησε, αντιβαίνει στον κυρίαρχο τόνο από τις αρχές της δεκαετίας του 2010, όταν ο Ιρανικός κινηματογράφος είχε απομακρυνθεί από τη φωνή του λαού, δίνοντας προτεραιότητα στην αμοιβή και τα οφέλη των συνδικάτων.
Ωστόσο, ο Μοσλέ υποστήριξε ότι η κίνηση «Γυναίκα, Ζωή, Ελευθερία» λειτούργησε ως επιστροφή των καλλιτεχνών σε όσα τους συνδέουν με το κοινό. Αυτή η επανασύνδεση προξένησε έκπληξη στην κυβέρνηση και οδήγησε σε ισχυρή αντίδραση, χαρακτηριζόμενη από κλήσεις, κρατήσεις, απαγορεύσεις εργασίας, περιορισμούς ταξιδιού και αντιφατικές δικαστικές διαταγές. Αυτή η γρήγορη και αυστηρή αντίδραση υπογράμμισε την αποτυχία της κυβέρνησης να προβλέψει μια τόσο φλογερή συμμόρφωση των σκηνοθετών με τα συναισθήματα του κοινού εναντίον των αρχών.
Ο Μοσλέ υποστήριξε ότι αυτή η έκπληξη μπορεί να αποδοθεί στον παρατεταμένο ρόλο της Ισλαμικής Δημοκρατίας στη χειραγώγηση του κινηματογράφου για δικούς της σκοπούς. Οι σκηνοθέτες, είτε γνωρίζοντας το είτε όχι, είχαν καταντήσει εργαλεία της προπαγάνδας της κυβέρνησης. Αξιοσημείωτα πρόσωπα του Ιρανικού κινηματογράφου, όπως οι Αμίρ Νατερί, Αμπάς Κιαροστάμι και Ασγκάρ Φαράντι, είχαν, επί δεκαετίες, προβάλει το χιτζάμπ ως πολιτιστικό φαινόμενο που είχε αποδεχθεί ο λαός. Ωστόσο, αυτή η αφήγηση κατέρρευσε γρήγορα, καθώς πολλές Ιρανές σκηνοθέτιδες και ηθοποιοί απέρριψαν το χιτζάμπ, δηλώνοντας την αντίστασή τους ενάντια στην κυβέρνηση κατά τη διάρκεια της κίνησης «Γυναίκα, Ζωή, Ελευθερία».
Από τις διαδηλώσεις για την Μάχσα Αμίνι
Η Σαχγιάγιεγκ Νούροζι, πρώην ηθοποιός και ακτιβίστρια των γυναικείων δικαιωμάτων, επανέλαβε αυτήν την άποψη, δηλώνοντας ότι η κυβέρνηση δεν είχε προβλέψει την συμμετοχή των καλλιτεχνών σε κίνηση διαμαρτυρίας που ηγούνται οι γυναίκες. Οι περισσότεροι καλλιτέχνες που συμμετείχαν στις διαδηλώσεις είχαν αντιμετωπίσει τόσο το κρατικό σύστημα της τέχνης όσο και τον πολιτισμό βίας, διάκρισης και παρακολούθησης που επικρατεί στην Ισλαμική Δημοκρατία.
Επίσης, η Νούροζι υπογράμμισε ότι η συμμετοχή των γυναικείων καλλιτεχνών σε πολιτικά θέματα είχε ξεκινήσει πολύ πριν την έκρηξη της κίνησης διαμαρτυρίας μετά το θάνατο της Μαχσά Αμίνι . Η κίνηση #MeToo είχε παίξει σημαντικό ρόλο, καταλήγοντας σε μια δήλωση που υποστήριξαν 800 γυναίκες από τους τομείς του κινηματογράφου, του θεάτρου και της τηλεόρασης, καταδικάζοντας με πάθος την παρενόχληση και τη διάκριση που αντιμετωπίζουν οι γυναίκες καλλιτέχνιδες.
Ο αντίκτυπος της έντονης αντίδρασης των κινηματογραφικών και θεατρικών καλλιτεχνών αποτυπώνεται δυναμικά, αφήνοντας μια ανεξίτηλη σφραγίδα στο κίνημα διαμαρτυρίας των γυναικών του Ιράν και στον πολιτισμικό χώρο της χώρας. Η ιδέα της επιστροφής στην προηγούμενη κατάσταση φαίνεται όλο και πιο απίθανη, καθώς οι αξιωματούχοι του Υπουργείου Πολιτισμού και Ισλαμικής Καθοδήγησης διακατέχονται από αναποφασιστικότητα όσον αφορά τη χορήγηση άδειων προβολής ταινιών. Αυτό αντανακλά μια αυξανόμενη διαφοροποίηση ανάμεσά σε αυτους και στην ιρανική κινηματογραφική κοινότητα.
Από τις διαδηλώσεις για την Μάχσα Αμίνι
Κάνοντας παραλληλισμούς με τη δεκαετία του 2000, όταν οι σκηνοθέτες όπως οι Τζαφάρ Παναχί και Μοχάμαντ Ρασουλόφ έκαναν ταινίες που μιλούσαν «πλαγίως» για την πολιτική προκειμένουν να αποφύγουν τον λογοκρισία και τους περιορισμούς της κυβέρνησης, μια νέα γενιά σκηνοθετών έχει αναδυθεί στον ίδιο χώρο τους τελευταία δέκα μήνες, ακολουθώντας τα βήματά τους. Αυτό το κύμα , παρά τις ρίζες του στην κληρονομιά της δεκαετίας του 2000, έχει αποκτήσει περισσότερη επιρροή, τόσο στην χώρα όσο και εκτός αυτής. Η εμφάνιση νεαρών, συχνά αγνώστων σκηνοθετών, όπως ο Αλί Αχμαντζαντέ, δείχνει μια θεμελιώδη αλλαγή. Αυτή η τάση, ενισχυμένη από την κίνηση διαμαρτυρίας του 2022, σηματοδοτεί την αναγνώριση μιας γενιάς ότι η δημιουργία ταινιών υπό τη λογοκρισία της κυβέρνησης δεν είναι πλέον βιώσιμη. Αυτή η αναγνώριση είναι προσχεδιασμένη να αναδιαμορφώσει το τοπίο του Ιρανικού κινηματογράφου.
Ο Μοσλέ είναι πεπεισμένος ότι αυτή η μεταμόρφωση αποτελεί ένα κρίσιμο σημείο στη διεθνή παρουσία του Ιρανικού κινηματογράφου, προκειμένου να έχει βαθύτερη επίδραση στην εθνική βιομηχανία ταινιών. Καθώς οι αξιωματούχοι του Υπουργείου Πολιτισμού και Ισλαμικής Καθοδήγησης αποθαρρύνουν ενεργά τη συμμετοχή σε τέτοιες ταινίες, είναι σαφές ότι αναγνωρίζουν τη δυναμική αυτού του αντιστασιακού κινηματογράφου να αντικαταστήσει τα «επίσημα» αφηγήματα στην παγκόσμια συνείδηση.
Τα τελευταία χρόνια, η «κόκκινη λίστα» του Υπουργείου Καθοδήγησης, που καταγράφει τις Ιρανίδες καλλιτέχνιδες που αρνούνται να υποταχθούν στους κανόνες του υποχρεωτικού χιτζάμπ, συμμετέχουν σε διαμαρτυρίες ή έχουν αφήσει τη χώρα, αυξάνεται σταθερά. Η Νούροζι σημείωσε ότι η σύγκλιση των καλλιτεχνών με την κίνηση «Γυναίκα, Ζωή, Ελευθερία», σε συνδυασμό με την προθυμία τους να υποστούν τις συνέπειες της αντίστασης κατά της καταπιεστικής Ισλαμικής Δημοκρατίας, έχει γεφυρώσει το χάσμα που κάποτε χώριζε τους καλλιτέχνες από το γενικό κοινό.
Η τελική άποψη της πρώην ηθοποιού είναι μια: αυτή η στιγμή στην ιστορία συνιστά ένα κρίσιμο σημείο που θα συζητείται για χρόνια. Σηματοδοτεί μια σεισμική μετατόπιση στον πολιτιστικό χώρο του Ιράν, αναδιαμορφώνοντας τη σχέση μεταξύ της τέχνης, των καλλιτεχνών και του λαού.
