Ξαφνικά το κινηματογραφικό κοινό βρίσκεται ν' αναρωτιέται αν, όντως, το «1917» του Σαμ Μέντες, με δεξιοτέχνη και τολμηρό διευθυντή φωτογραφίας τον Ρότζερ Ντίκινς, είναι, όντως, ολόκληρο ένα μονοπλάνο. Λες κι αυτό το γεγονός από μόνο του θα καθορίσει αν η ταινία είναι καλή, ή αν ο Μέντες κάπου μας κορόιδεψε, αλλά εμείς δεν πιανόμαστε κότσοι και διακρίνουμε τα cuts. Μα, όχι, το «1917» δεν είναι μια ταινία μονοπλάνο, δεν θα μπορούσε άλλωστε - είναι, ωστόσο, μια ταινία μ' ένα μέτριο σενάριο, αλλά με εκπληκτική δουλειά στη φωτογραφία, τον ήχο και το συντονισμό του συνεργείου του.
Διαβάστε εδώ αναλυτικά τη γνώμη του Flix για το 1919
Μ' αυτή την αφορμή, ας φέρουμε στη μνήμη δέκα αγαπημένα μας μονοπλάνα στο σινεμά. Καθώς, στον τυπικό του ορισμό, το μονοπλάνο πρέπει ν' ακολουθεί τη φυσική ροή του χρόνου, είναι λίγες οι ταινίες που, πράγματι, ξετυλίγονται ολόκληρες σε μια λήψη. Χαρακτηριστικά δείγματα είναι:
«Η Ρώσικη Κιβωτός» του Αλεξάντρ Σοκούροφ, 2002 Ενα πλάνο, 96 λεπτών, διανύει 200 χρόνια ιστορίας, παρέα με 2000 ηθοποιούς και τρεις ορχήστρες, μέσα στο Ερμιτάζ. Κανείς δεν είπε ότι το μονοπλάνο πρέπει να είναι και μίνιμαλ. Ο Σοκούροφ χρειάστηκε τέσσερις λήψεις για να καταφέρει την ταινία του. Εδώ λεπτομέρειες από το making of:
«PVC-1» του Σπύρου Σταθουλόπουλου, 2007, ένα αγωνιώδες μονοπλάνο 87 λεπτών περιγράφει την πραγματική ιστορία μιας αθώας γυναίκας που μετατρέπεται σε ωρολογιακή βόμβα ως εργαλείο τρομοκρατίας. Ναι, κανείς δεν ξέχασε το όνομα του Σταθουλόπουλου μετά απ' αυτό:
«Ο Βρόγχος» του Αλφρεντ Χίτσκοκ, 1948, όπου δυο άντρες δολοφονούν έναν παλιό συμμαθητή τους κι αμέσως μετά καλούν φίλους σ' ένα δείπνο, για ν' αποδείξουν ότι έχουν διαπράξει το τέλειο έγκλημα. Ολόκληρη η δράση είναι γυρισμένη σε δεκάλεπτα μονοπλάνα. Δείτε το τρέιλερ:
Κι εδώ τον Αλφρεντ Χίτσκοκ να εξηγεί τις προθέσεις και την τεχνική του:
«Ο Αρχων του Τρόμου (Touch of Evil)» του Ορσον Γουελς, 1958, ξεκινά μ' ένα μονοπλάνο τρεισήμισι λεπτών, όχι απλώς δεξιοτεχνικό, αλλά απολαυστικό και γεμάτο σασπένς, καθώς αρχίζει με την πυροδότηση μιας ωρολογιακής βόμβας και ολοκληρώνεται με την έκρηξή της, έχοντας, εν τω μεταξύ, δώσει όλα τα στοιχεία για τον τόπο και τους ήρωες:
«Soy Cuba» του Μιχαήλ Καλατόζοφ, 1964, αρχίζει μ' ένα αριστουργηματικό πεντάλεπτο μονοπλάνο που ξεκινά από τη θάλασσα, ανεβαίνει στην ταράτσα ενός κοσμοπολίτικου ξενοδοχείου και ολοκληρώνεται με υποβρύχια βουτιά στην πισίνα. Καθώς η ταινία «ανακλύφθηκε» το 1995, είναι εύλογο να θεωρήσουμε ότι τη μιμήθηκε ο Πολ Τόμας Αντερσον στο «Boogie Nights», δυο χρόνια αργότερα.
«Κολαστήριο» του Μπέλα Ταρ, 1988 Στην πραγματικότητα το επτάωρο έπος του Ούγγρου σκηνοθέτη αποτελείται από μικρά ή μεγαλύτερα μονοπλάνα, όπως αυτό της αρχής που σε βάζει αργά, βασανιστικά, με το ρυθμό μιας τελετής κάπου ανάμεσα στη ζωή και το θάνατο μέσα στο ασπρόμαυρο σύμπαν μιας ταινίας μεγαλύτερης κι από την ίδια της τη φιλοδοξία.
«One Cut of the Dead» του Σινιτσίρο Ουέντα, 2017 Το... «Μονοπλάνο των Νεκρών» είναι η ιαπωνική ταινία μετα-τρόμου, μεταξύ σαχλαμάρας και θαυμαστού θάρρους - στην υπόθεση, ένα κινηματογραφικό συνεργείο πηγαίνει σ' ένα εγκαταλελειμμένο στρατόπεδο του Β' Παγκόσμιου για να γυρίσει μια ταινία με ζόμπι, αλλά τους επιτίθενται, τι έκπληξη, «αληθινά» ζόμπι. Η σύσταση και οι πρώτες επιθέσεις διαρκούν 37 χαοτικά, διασκεδαστικά λεπτά χωρίς cut.
«Birdman» του Αλεχάντρο Ινιάριτου, 2014 Το έκαναν πολλοί πριν από αυτόν, ο φίλος και συμπατριώτης του Αλφόνσο Κουαρόν στα «Παιδιά των Ανθρώπων», ο Τζο Ράιτ στην «Εξιλέωση», αλλά ο Ινιάριτου, με τη σφραγίδα δημιουργικότητας του Εμάνουελ Λουμπέσκι, το έκανε περισσότερο, μεγαλύτερο, καλύτερο: μια σειρά από διαδοχικές 15-20 λήψεις, που έδωσαν στην ταινία την υφή ενός δίωρου μονοπλάνου - όχι διαφορετικά, σε πρόθεση, απ' ό,τι το «1917». Εδώ ένα παράδειγμα και, στη συνέχεια, ένα θαυμάσιο video-essay για τα long takes:
«Victoria» του Σεμπάστιαν Σίπερ, 2015 Η ταινία που πλασαρίστηκε ως «Μια πόλη, μια νύχτα, μια λήψη», ενσωματώνοντας το γεγονός ότι αποτελείται, όντως, ολόκληρη, από ένα μονοπλάνο 138 λεπτών, στην προώθησή της - κι έκανε καλά, γιατί αυτό είναι και το μεγαλύτερο ατού της. Αντίθετα από το «Utøya 22. juli» του Ερικ Πόπε, του οποίου το μονοπλάνο έδωσε ρυθμό, ένταση και τρόμο στην απεικόνιση της τρομοκρατικής επίθεσης στη Νορβηγία:
«Το Ονειρο του Σκύλου» του Αγγελου Φραντζή, 2005 Μπορεί φέτος να έγινε τοις πάσι γνωστός με την τεράστια εμπορική επιτυχία της «Ευτυχίας», όμως ο Αγγελος Φραντζής ανέκαθεν πειραματιζόταν με την αισθητική - όπως στη δεύτερη, μετά το «Polaroid», μεγάλου μήκους ταινία του, αποτελούμενη από πανέμορφα (με φωτογράφο τον Ευγένιο Διονυσόπουλο) πλάνα-σεκάνς σε μια μυστηριώδη Αθήνα:
«Τα Καλά Παιδιά» του Μάρτιν Σκορσέζε, 1990 Είναι ένα μόνο από τα πολυάριθμα μονοπλάνα, τα ατμοσφαιρικά τράβελινγκ του Μάρτιν Σκορσέζε, αλλά είναι ίσως το ομορφότερό του: το γνωστό ως «The Copa Shot», όπου ακολουθούμε τον Χένρι Χιλ, καθώς ξεναγεί (και επιδεικνύει) το κορίτσι του (σε λίγο γυναίκα του) μπαίνοντας από την πίσω πλευρά και τις κουζίνες, στο Copacabana - μεγαλείο χωρίς cut. Είκοσι χρόνια μετά, ο «Ιρλανδός» ανοίγει κι αυτός με ένα ακόμη μονοπλάνο που ταξιδεύει μέσα στους διαδρόμους ενός γηροκομείου.
Διαβάστε ακόμη : «1917»: Eίναι το (αντι)πολεμικό έπος του Σαμ Μέντες ένα δίωρο μονοπλάνο;
