Το να αναφέρεις πως ο Μίκαελ Χάνεκε ξεσκεπάζει με τη νέα του ταινία την υποκρισία της αστικής τάξης, σκιαγραφόντας τα πορτρέτα των μελών μιας οικογένειας η οποία πρέπει να αντιμετωπίσει μια σειρά από γεγονότα που την φέρνουν προ των ευθυνών της είναι μια - ίσως η πιο απλή - ερμηνεία του «Happy End», της ταινίας που έρχεται πέντε χρόνια μετά το «Amour» για να θυμίσει ωστόσο περισσότερο την αποσπασματική δομή του «Αγνωστου Κώδικα» και τις θεματικές της «Ασπρης Κορδέλας».
Μια πιο προσεκτική ματιά, όμως, αρκεί, για να αντιληφθείς πως αυτό που ξεσκεπάζεται αργά, με ελικοειδή ρυθμό και σκηνές φτιαγμένες σαν μικρές βινιέτες που δεν εμβαθύνουν στους ήρωες αλλά λειτουργούν περισσότερο σαν (κυριολεκτικά εδώ) οι ζωντανές σελίδες ενός εφηφικού ημερολογίου σε ένα σύγχρονο smartphone, είναι κάτι πολύ πιο σκοτεινό, πολύ πιο σοκαριστικό, πολύ λιγότερο προφανές από το γεγονός πως όλα όσα βλέπουμε διαδραματίζονται στο Καλαί, το κυρίως σύνορο εισόδου των μεταναστών στη Γαλλία του σήμερα.
Εξέχον μέλος της οικογένειας, ο πατέρας (τον υποδύεται ένας συγκλονιστικός Ζαν Λουί Τρεντινιάν) είναι πλέον ηλικιωμένος, καρφωμένος σε μια αναπηρική καρέκλα, ανήμπορος πλέον να ελέγξει ακριβώς τι συμβαίνει στην οικογενειακή επιχείρηση, στο σπίτι του, στην ίδια του την πόλη ή την ίδια του τη χώρα.
Η κόρη του (η Ιζαμπέλ Ιπέρ σε μικρά ιντερλούδια υποκριτικού μεγαλείου) έχει αναλάβει την κατασκευαστική εταιρία της οικογένειας και βρίσκεται αντιμέτωπη με ένα εργατικό ατύχημα που πρέπει να διευθετήσει, ο γιος του (ένας ώριμος Ματιέ Κασοβίτς) πρέπει να φιλοξενήσει στο σπίτι την κόρη του από τον πρώτο του γάμο, ο εγγονός του είναι ένα χαμένο κορμί που δεν θέλει να αναλάβει την επιχείρηση της οικογένειας και ο πρώην πατριάρχης στα 85 του χρόνια έχει μόνο λίγα πράγματα που κατά τον ίδιο αξίζουν να τον κρατούν στη ζωή.
Ο,τι θα συμβεί από τη στιγμή που συναντάμε την οικογένεια του «Happy End» μέχρι και το ειρωνικό φυσικά happy end του φινάλε δεν θα είναι παρά μικρά αποσπάσματα που αποκαλύπτουν σιγά σιγά όλα όσα κρύβονται πίσω από τη φαινομενική κανονικότητα που μοιάζει να επικρατεί: άνθρωποι απογοητευμένοι από τη ζωή τους, μητέρες που δεν έχουν επαφή με τα παιδιά τους, κόρες που ξεσκεπάζουν την υποκρισία των γονιών τους, άνθρωποι που φλερτάρουν με το θάνατο και το φόνο σαν μια ακόμη πράξη ρουτίνας, μια τάξη σε ανοιχτό πόλεμο με μια άλλη και στο φόντο οι μετανάστες - όλοι σε μια ευθεία γραμμή που χαρτογραφεί την Ευρώπη του σήμερα και μαζί ένα κόσμο που αλλάζει.
Ο Χάνεκε επιστρέφει στις μέρες της «ηδονοβλεψίας» (όχι μόνο του «Benny's Video» αλλά και του «Funny Games» και του «Caché») βάζοντας το θεατή στη θέση αυτού που πρέπει να αποκρυπτογραφήσει τι είναι αυτό που ο ίδιος επιλέγει να του δείξει από τις ζωές των μελών μιας οικογένειας που δεν μοιάζει να έχει δικαίωμα στο happy end.
Οι βινιέτες του είναι μελετημένες, αν και ηθελημένα άνισες σε ένταση. Υπέροχες διαλογικές σκηνές ακολουθούνται από μικρές κλεμμένες στιγμές (εδώ και ένα καραόκε με το «Chandelier» της Sia που είναι σίγουρα το τελευταίο πράγμα που θα περίμενες ποτέ από τον Μϊκαελ Χάνεκε), απλοϊκά συμπεράσματα έρχονται να συμπληρώσουν μικρές εκρήξεις υπαρξιακής αναζήτησης και φορμαλιστικά κόλπα συναντούν ένα κινηματογραφικό μεγαλείο από αυτό που νιώθεις πως συνοψίζει εδώ περισσότερο από κάθε άλλη ταινία του Αυστριακού δημιουργού κάθε μία από τις μικρές και μεγάλες στιγμές της φιλμογραφίας του.
Το «Happy End», όμως, ξεγελά και αυτό δεν είναι απαραίτητα κάτι που λειτουργεί αποτελεσματικά για την έντασή του. Δεν είναι ούτε μόνο ένα τεράστιο κατηγορώ απέναντι στη μπουρζουαζία και την ευημερούσα Ευρώπη, δεν είναι σίγουρα μια ταινία για το μεταναστευτικό, ούτε μια με την πρώτη ματιά τουλάχιστον βαθιά τομή πάνω στον κυνισμό, την υποκρισία ή την αλαζονία.
Σαν κατασκευή, ο νεός Χάνεκε χτίζει μεγαλύτερες προσδοκίες από αυτές που τελικά ολοκληρώνει. Μοιάζει ελαφρύς, σχεδόν σαν να φτιάχνει μια πικρή μαύρη κωμωδία στην οποία θα έπρεπε να μην ντρέπεσαι να γελάσεις. Και αντίθετα με αυτό που περιμένεις από μια κλασική του ταινία, εδώ δεν εξαπολύει βία - τουλάχιστον από αυτήν που φαίνεται και τη νιώθεις.
Οι ήρωές του λειτουργούν περισσότερο σαν αρχέτυπα σε μια γενίκευση που μπερδεύει για τις προθέσεις τους, αφήνοντας τους περισσότερους από αυτούς ανολοκλήρωτους στα μάτια του θεατή και τους υπόλοιπους στην κόψη του αναγνωρίσιμου (ο πρώην καταδυναστευτικός πατριάρχης, η κόρη που θέλει να τακτοποιεί τα πάντα, ο γιος που ενδιαφέρεται μόνο για τις ερωτικές του περιπέτειες...) - εδώ και μια αναφορά στο ίδιο του το έργο με τον Ζαν Λουί Τρεντινιάν και την Ιζαμπέλ Ιπέρ να υποδύονται άτυπα τους ίδιους ρόλους με το «Amour».
Αν στο τέλος του, το «Happy End» μοιάζει με κάτι λιγότερο από αυτό που θα περίμενες από την περίτεχνη κατασκευή του είναι γιατί η ένταση που κορυφώνεται σβήνει απότομα, οι μεγάλες ιδέες του δεν φτάνουν στην κορυφή μιας μεγάλης καθαρής αλήθειας και η επίδραση μιας διαρκούς αγωνίας που νιώθεις να επικρατεί σε όλη τη διάρκειά του δείχνει να συνεχίζει στο διηνεκές.
Κι, όμως, αν σκεφτεί κανείς τι ακριβώς συμβαίνει σε αυτήν την τελευταία σκηνή ανθολογίας του ειρωνικού (ή μήπως όχι τελικά;) happy end, θα τρομάξει πραγματικά. Ισως και περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη ταινία του Μίκαελ Χάνεκε.
Και οχι μόνο για το πως η κάθε γενιά διαδέχεται την προηγούμενη (φυσικά με την άδειά και την ευλογία της προηγούμενης) συνεχίζοντας μια τόσο ισχυρή παράδοση που θα κρατάει πάντα τους ανθρώπους με κλειστά τα μάτια, πριν από τη δυστυχία των άλλων, στη δική τους ολοκληρωτική αποτυχία.
Περισσότερες κριτικές από το 70ό Φεστιβάλ Καννών:
- Κάννες 2017: Ο Τζον Κάμερον Μίτσελ λέει χαζομάρες, σε αγόρια και κορίτσια, σε πανκ πάρτι
- Κάννες 2017: Η Κλερ Ντενί εμπνέεται από τον Ρολάν Μπαρτ στο «Un Beau Soleil Intérieur»
- Κάννες 2017: Το «Le Redoutable» δεν είναι βλακεία, όπως το χαρακτήρισε ο Ζαν-Λικ Γκοντάρ!
- Ο Μισέλ Φράνκο κάνει κάτι σαν μια βαρετή telenovela στο «April’s Daughter»
- To «Ava» της Λέα Μισιούς είναι ο «Τρελός Πιερό» για τη νουβέλ βαγκ των 2010s
- Κάννες 2017: Η ιστορία της Act Up στο ήδη κλασικό «120 Βattements par Μinute» του Ρομπέν Καμπιγιό
- Κάννες 2017: Το «The Square» του Ρούμπεν Οστλουντ, είναι ο πρώτος σοβαρός διεκδικητής του Χρυσού Φοίνικα για φέτος
- «Okja»: o Μπονγκ Τζουν-χο μαγεύει περπατώντας με αυτοπεποίθηση στα χνάρια του Μιγιαζάκι και του Σπίλμπεργκ
- Κάννες 2017: Tο «Jupiter's Moon» του Κορνέλ Μουντρούτσο δεν απογειώνεται ποτέ
- Κάννες 2017: Η ευρωπαϊκή ανατολή είναι η νέα Αγρια Δύση στο «Western»
- Κάννες 2017: Στο «Wonderstruck», ο Τοντ Χέινς μιλά για την αγάπη: με δυο εποχές, τρεις ταινίες και μια μακέτα
- Το τέλος ενός γάμου και μιας ολόκληρης χώρας στο «Χωρίς Αγάπη» του Αντρέι Ζβιάγκιντσεφ
- Κάννες 2017: Η Βανέσα Ρεντγκρέιβ κάνει το προσφυγικό προσωπική της υπόθεση στο «Sea Sorrow»
- Κάννες 2017: Τα «Φαντάσματα του Ισμαήλ» δεν είναι σίγουρα το «8 1/2» του Αρνό Ντεπλεσέν
