Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι πολιτικά ο Σον Πεν στέκεται στην σωστή πλευρά της ιστορίας. Είτε παραλαμβάνοντας το 2004 το Οσκαρ Α' Ανδρικού για το «Μυστικό Ποτάμι» (όταν την ίδια στιγμή ο Μπους βομβάρδιζε τη Βαγδάτη με το πρόσχημα όπλων μαζικής καταστροφής), «Δεν υπάρχουν βεβαιότητες όταν είσαι ηθοποιός. Το μόνο που ξέρω με σιγουριά είναι ότι δεν υπάρχουν όπλα μαζικής καταστροφής στο Ιράκ», είτε τρέχοντας για να βοηθήσει στη Σομαλία, ή μετά την καταστροφική επέλαση της Κατρίνα. Με τον ίδιο τρόπο όμως που (διαβόητα!) η βάρκα του στην Νέα Ορλεάνη ήταν τρύπια και βούλιαζε, φέρνοντάς τον σε αμηχανία μπροστά στις κάμερες, έτσι και το φιλόδοξο ντοκιμαντέρ του «Superpower», που επιχειρεί να αφυπνίσει την Αμερική και τον κόσμο για την επείγουσα στήριξη στην Ουκρανία βάζει νερά.
Το 73ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Βερολίνου διεξάγεται φέτος από τις 16 μέχρι και τις 25 Φεβρουαρίου. Το Flix βρίσκεται εδώ για να σας μεταφέρει, ζωντανά, όλα όσα συμβαίνουν μέσα και έξω από τις αίθουσες στο ειδικό τμήμα του site που ανανεώνεται συνεχώς.
Οι συνσκηνοθέτες Ααρον Κάουφμαν και Σον Πεν χθεσινή επίσημη πρεμιέρα στο θέατρο Verti
Από την αρχή παρουσιάζεται ως «τον μέσο Αμερικάνο που δεν γνωρίζει τίποτα για τις πολιτικές ισορροπίες της Ουκρανίας». Μέχρι εδώ καλά - η ειλικρίνεια και η δήλωση άγνοιας οδηγεί σε έρευνα. Πράγματι, βλέπουμε τον Πεν να κάθεται σε τραπέζια και να συζητάει με αμερικανούς διπλωμάτες, γερουσιαστές, στρατιωτικούς, πολιτικούς ρεπόρτερ, πρέσβεις στην περιοχή, αλλά και Ουκρανούς ακτιβιστές, δημοσιογράφους, τον Δήμαρχο του Κιέβου, στρατιωτικούς. Και φυσικά, να συναντιέται και με τον ίδιο Πρόεδρο Ζελένσκι 3 φορές κατά τη διάρκεια τους ενός χρόνου πολέμου με τη Ρωσία.
Ολοι τον ενημερώνουν για την έκρυθμη κατάσταση ανάμεσα στις δύο χώρες - τους προηγούμενους δεξιούς ολιγάρχες Προέδρους που στήριζαν τον Πούτιν, το ξέσπασμα του λαού το 2014, την ρωσική προπαγάνδα, τη σύγκρουση που έβραζε σε χαμηλή φωτιά για 5 χρόνια, με την Ευρώπη και το ΝΑΤΟ να μην μπορούν να συμβιβάσουν τα πράγματα. Μέχρι εδώ καλά.
_Ο Σον Πεν παρουσιάζει το Superpower
Ολοι του εξηγούν πόσο αναπάντεχα ανέβηκε (κερδίζοντας με 72%) στην εξουσία ένας κωμικός - ο Ζελένσκι πρώτα έπαιξε σε τηλεοπτικό σίριαλ τον Πρόεδρο της Ουκρανίας και, επειδή η ζωή καμιά φορά είναι ειρωνική, κατέβηκε όντως και κέρδισε τις εκλογές. Η καμπάνια του πήρε τον κόσμο με το μέρος του γιατί πλασαρίστηκε (κι όχι άδικα) ως «το παιδί του λαού», ένας μη-πολιτικός που θα έσπαγε τον φαύλο κύκλο του διεφθαρμένου συστήματος. Μέχρι εδώ καλά. Ιδιαίτερα γιατί ανάμεσα σε όσους ο Πεν συνομιλεί υπάρχουν φωνές που δηλώνουν ότι «οι σοβαροί πολιτικοί αναλυτές δεν τον πίστεψαν/ψήφισαν, καθώς η χώρα χρειαζόταν έναν πολιτικό με πείρα και δυναμισμό απέναντι στο bullying του Πούτιν, αλλά και την μετέωρη στάση του υπόλοιπου κόσμου. Κάποιον που να ήθξερε να ελιχθεί και να απαιτήσει στήριξη.
Σημαντικό είναι επίσης να παρακολουθούμε ότι κανείς (ούτε οι Ουκρανοί, αλλά σίγουρα οι Αμερικανοί πολιτικοί, δημοσιογράφοι κι αναλυτές) δεν πίστευαν στη σύγκρουση. Λίγες μέρες πριν η Ρωσία εκτοξεύσει τον πρώτο πύραυλο στο Κίεβο, κανείς δεν πίστευε ότι ο Πούτιν θα το τραβήξει στα άκρα. Και το πιο σημαντικό επίσης, είναι να βλέπουμε σε real time το πώς ένωσε ο Ζελένσκι τη χώρα του, όταν ξεκίνησε η σύρραξη κι εκείνος έμεινε στο Κίεβο, δίνοντας ένα έμπρακτο παράδειγμα ηγέτη που είναι αποφασισμένος για όλα. Μέχρι εδώ, πολύ καλά.
Από εκεί και πέρα όμως ξεκινούν τα προβλήματα με το «Superpower». Παρόλο που καταλαβαίνουμε την λογική του να θελήσει ένα χολιγουντιανός σταρ να χρησιμοποιήσει τη φήμη του για να ρίξει φως στην αναγκαιότητα στήριξης της Ουκρανίας, ο Πεν αποδεικνύεται λίγος για να ηγηθεί ενός τέτοιου ντοκιμαντέρ. Στην καλύτερη περίπτωση παρορμητικός κι αφελής, στη χειρότερη νάρκισσος. Η παρουσία του σε κάθε πλάνο, η εμμονή του να ακούγεται ότι, παρόλη την κατάσταση συναγερμού, εκείνος θα μείνει εκεί για την ιερή του αποστολή, η κάμερα που τον ακολουθεί και τον κρατά σε πρώτο πλάνα στις δυσκολίες να κινηθεί μέσα στην εμπόλεμη χώρα, ή να διαφύγει στα σύνορα - όλα αρχίζουν να μεταφέρουν το φόκους από τον ουκρανικό λαό στον ίδιο τον Σον Πεν. Ο τρόπος που πλασάρει τον εαυτό του είναι τόσο εγωκεντρικός, που ενώ οι προθέσεις του είναι ρομαντικές, καταλήγει να μοιάζει με έναν προνομιούχο πλούσιο που έχει το χρόνο και το χρήμα να εξερευνήσει τις πολιτικές του ανησυχίες. «Υπάρχει όπλο στο αυτοκίνητο, θέλω να ξέρω που είναι» ακούγεται σε κάποια στιγμή και ως θεατής ανατριχιάζεις. «Κύριε Πεν να ξέρετε ότι από αυτό το σημείο και μετά κανείς δεν εγγυάται το ότι δε θα σκοτωθείτε», ακούγεται κάποια στιγμή και σηκώνεις τα φρύδια ειρωνικά, αντί να συγκινηθείς. Κι αυτό γιατί ο Σον Πεν παρουσιάζεται ο ίδιος να έχει... Superpower.
Aκόμα όμως κι αν παραλείψει κανείς αυτή τη διάσταση, ακόμα κι αν θεωρήσει αυτοθυσία και αλτρουισμό την προσέγγισή του, τι κάνει ο Πεν όταν βρίσκεται με τον Πρόεδρο Ζελένσκι; Τι τον ρωτάει; Και πώς μεταφέρει τα λόγια του στον υπόλοιπο κόσμο - ειδικά σε Ρώσους underground δημοσιογράφους που θέλουν να μάθουν την αλήθεια; Ο Πεν (πολλές φορές ξεκάθαρα μεθυσμένος - θα ήταν αστείο, αν δεν ήταν τραγικό πόσο αλκοόλ μοιάζει να καταναλώνει στο γύρισμα και πώς καπνίζει ανελλιπώς όπου κι αν βρίσκεται, αδιαφορώντας για τους νόμους) ψελλίζει πολιτικές αφέλειες «περί αγάπης, ελευθερίας και ηρωισμού», που, όχι, δεν συγχωρούνται για ένα τόσο σοβαρό θέμα.
Δεν μαθαίνουμε τίποτα ουσιαστικό από τον Ζελένσκι («ο Πούτιν μάς μισεί»), δεν μαθαίνουμε τίποτα ουσιαστικό από την άλλη πλευρά, δεν μαθαίνουμε τίποτα που δεν ξέρουμε. Το μήνυμα «ο κόσμος πρέπει να βοηθήσει τώρα, όχι μετά, γιατί πόσες ζωές πολιτών πρέπει να χαθούν» απλώς αναφέρεται κάποια στιγμή, ενώ αυτό θα έπρεπε να είναι το θεμελιώδες ερώτημα του ντοκιμαντέρ. Κάτι που θα πίεζε με ερωτήσεις στιβαρές κάποιου πολιτικού γνώστη, όλες τις πλευρές να τοποθετηθούν.
Η αίσθησή μας είναι ότι ο Πεν, μπορεί κι υποσυνείδητα, να ήθελε να αποδείξει κάτι. Οπως ο Ζελένσκι, ένας ηθοποιός, αποδείχθηκε θαρραλέος σε μια πολιτική θέση («γιατί η αγνές προθέσεις ενός απλού πολίτη είναι το παν»), κι ο ίδιος, ένας χολιγουντιανός σταρ με αγνές προθέσεις, μπορεί να αλλάξει τον κόσμο με το πολιτικό ντοκιμαντέρ του. Δυστυχώς δεν έχει αυτή την υπερδύναμη. Οσο κι αν ο ίδιος πιστεύει ότι την έχει.
Δεν είναι ένα αντικειμενικό ντοκιμαντέρ γιατί δεν πρόκειται για αντικειμενικό πόλεμο. Ο Πούτιν έχει μιλήσει ήδη αρκετά.»
Στην επίσημη συνέντευξη Τύπου που ολοκληρώθηκε πριν από λίγα λεπτά, ο Πεν παρουσιάστηκε ταραγμένος κι οριακά επιθετικός. Δεν γνωρίζουμε ακόμα τις κριτικές που έχει δεχθεί, αλλά έμοιαζε να είναι αρκετά άβολα απέναντι στους δημοσιογράφους. Οι απαντήσεις του ήταν αγέλαστες και σχεδόν εχθρικές.
Στις συναντήσεις σας με τον Πρόεδρο Ζελένσκι, τι σας άρεσε και τι δεν σάς άρεσε σε αυτόν;
Αυτό που δεν μου αρέσει είναι ότι ένας αντριχιαστικός, μικρόψυχος bully επιτέθηκε στην χώρα του. Αυτό που μου αρέσει είναι το κουράγιο του. Εχει γεννηθεί για αυτή την ιστορική στιγμή. Τον γνώρισα σε μία πολύ συγκινητική ιστορική στιγμή - το γεγονός ότι έμεινε εκεί. Παρομοιάζω αυτή τη συγκίνηση με τη γέννηση των παιδιών μου. Είδα αυτή την αγάπη στα μάτια του...»
Πότε αποφασίσατε ότι το να είστε ηθοποιός κ σκηνοθέτης δεν ήταν αρκετό για εσάς;
«Το να είσαι ηθοποιός σημαίνει να ψάχνεις την αλήθεια. Και το σινεμά είναι ελευθερία. Οπότε δεν αισθάνομαι μακριά από το ρόλο μου όταν στέκομαι δίπλα σε ανθρώπους που αναζητούν ελευθερία...»
Κάθε ευκαιρία να βρίσκομαι δίπλα σε ήρωες, την αρπάζω...»
Προσπαθήσατε να πάρετε την άποψη της άλλης πλευράς - του Πούτιν;
«Οχι δεν ήθελα καθόλου την άλλη πλευρά. Δεν είναι ένα αντικειμενικό ντοκιμαντέρ γιατί δεν πρόκειται για αντικειμενικό πόλεμο. Ο Πούτιν έχει μιλήσει ήδη αρκετά.»
Πίνετε πολύ σε όλο το ντοκιμαντέρ. Είχε να κάνει με το στρες του να βρίσκεστε εκεί κατά τη διάρκεια πολέμου;
«Οχι διατήρσα το καθημερινό μου μοτίβο. Δεν άλλαξα κάτι για το ντοκιμαντέρ.» (καθόλου δεν του άρεσε η ερώτηση, κι έγινε και από Ουκρανή δημοσιογράφο)
Η Ουκρανία είναι οι Beatles της εποχής μας...»
Θέλουμε μία ξεκάθαρη απάντηση: θέλετε την Ουκρανία στο ΝΑΤΟ;
«Σίγουρα είναι μία πολύπλοκη κατάσταση. Δεν μπορώ να μιλήσω για την ουκρανική κυβέρνηση και τι πρέπει να κάνει. Πιστεύω ότι αν μπει πρέπει να μπει μόνο με τους όρους της. Εκανα ένα ντοκιμαντέρ απλώς για να σας πάρω μαζί μου, στην πλάτη μου, στο ταξίδι μου αυτό. Το μόνο που ξέρω είναι ότι η Ουκρανοί χρειάζονται έμπρακτη βοήθεια τώρα. »
Εχετε δεθεί με τον ουκρανικό λαό; Παρακολουθείτε από μακριά τι συμβαίνει κάθε μέρα, τους βομβαρδισμούς, τις εξελίξεις; Μήπως νιώθεται χειρότερα που είστε μακριά; Μήπως αν ήσασταν εκεί θα ήταν καλύτερα;
«Ναι, για μένα η κατάσταση είναι πολύ σημαντική και την βιώνω προσωπικά. Αν ήταν καλύτερα να είμαι εκεί, παρά στο Χόλιγουντ; Ο Πρόεδρος Ζελένσκι το λέει κάποια στιγμή ότι «ο αγώνας για ελευθερία και επιβίωση δεν έχει τίποτα το ρομαντικό και πρέπει να βλέπουμε την κατάσταση ρεαλιστικά κι όχι σαν παραμύθι». Κάπου εκεί στέκομαι. Και στέκομαι και στο κουράγιο αυτού του ανθρώπου που εκπροσωπεί κάθε πολίτη της χώρας του αλλά κι όλους μας που αγωνιζόμαστε για ελευθερία. Με ενδιαφέρει αν θα τον ξαναδώ. Εχω την αγωνία του...»
Δεν είναι ένα αντικειμενικό ντοκιμαντέρ γιατί δεν πρόκειται για αντικειμενικό πόλεμο. Ο Πούτιν έχει μιλήσει ήδη αρκετά.»
Ποια είναι η Superpower της Ουκρανίας;
Δεν μπορώ να το τονίσω αρκετά: η ανάγκη για στήριξη σε αυτή την δυναμική, ηρωική χώρα πρέπει να κατακλύσει όλο τον κόσμο. Θυμάστε πώς η Beatlemania μάς συνεπήρε; Η Ουκρανία είναι οι Beatles της εποχής μας...»
Πώς αισθανθήκατε στην πρώτη γραμμή του μετώπου;
Ημουν στην παρουσία ανθρώπων που υπερασπιζόντουσαν την πατρίδα τους. Κάθε ευκαιρία να βρίσκομαι δίπλα σε ήρωες, την αρπάζω.
Το ντοκιμαντέρ προσπαθεί να διαφωτίσει τον απλό κόσμο. Είναι ένας "Οδηγός Ηλιθίων για την Κατάσταση στην Ουκρανία"...»
Συμφωνείτε να μην δέχονται τα φεστιβάλ ταινίες από τη Ρωσία;
Πιστεύω ότι η Berlinale έκανε πολύ καλά στο πώς χειρίστηκε την ισορροπία της τέχνης και την εμπορική διάσταση της ρωσικής κινηματογραφίας (πώς μπορούμε να μποϊκοτάρουμε την οικονομική διάσταση). Αυτή τη στιγμή δεν υπάρχει χώρος για να επιτραπεί ρωσική παραγωγή που θα φέρει πίσω χρήματα στη χώρα. Κανείς μας όμως δεν είναι εναντίον των καλλιτεχνών.
Πώς πιστεύετε ότι θα αντιδράσει ο ρωσικός λαός όταν δει το ντοκιμαντέρ σας;
Θα θέλαμε να πιστέψουμε ότι θα αλλάξουν γνώμη. Είναι πολύ δύσκολο να σκεφτεί κανείς τη θέση του απλού ρωσικού λαού. Θέλαμε πάντα όμως να είμαστε ευαίσθητοι απέναντι σε αυτό. Η δική μας πρόθεση ήταν να δώσουμε ένα πλαίσιο στο τι συμβαίνει. Το ντοκιμαντέρ προσπαθεί να διαφωτίσει τον απλό κόσμο. Είναι ένας «Οδηγός Ηλιθίων για την Κατάσταση στην Ουκρανία».
Σε αυτό θα συμφωνήσουμε κι εμείς.
Ευχαριστούμε την Aegean Airlines για τη βοήθεια πραγματοποίησης του ταξιδιού στο 73ο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Βερολίνου.
Το 73ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Βερολίνου διεξάγεται φέτος από τις 16 μέχρι και τις 25 Φεβρουαρίου. Το Flix βρίσκεται εδώ για να σας μεταφέρει, ζωντανά, όλα όσα συμβαίνουν μέσα και έξω από τις αίθουσες στο ειδικό τμήμα του site που ανανεώνεται συνεχώς.
