Ο Τέντι είναι ένας μοναχικός 40άρης μελισσοκόμος. Αφρόντιστος, με λερωμένα ρούχα, μακριά μαλλιά και νύχια, μένει με τον αφελή, απονήρευτο ξάδελφό του στο αχούρι πατρικό σπίτι κάπου στην επαρχιακή, προαστιακή ερημιά. Η μητέρα του είναι χρόνια σε κώμα, μετά από την χορήγηση ενός πειραματικού φαρμάκου που υποσχόταν να την βοηθήσει στην απεξάρτηση της από τα οπιούχα παυσίπονα, αλλά τελικά την άφησε φυτό. Η τοξική αυτή αγωγή ήταν προϊόν της Auxolith Corp., μίας φαρμακευτικής εταιρίας που επίσης παράγει τα δηλητηριώδη φυτοφάρμακα που σκοτώνουν τις μέλισσες. Κι όλοι ξέρουμε τι συμβαίνει στο οικοσύστημα, στον πλανήτη, στις ζωές μας αν πεθάνουν οι μέλισσες.
Η Μισέλ είναι συνομήλικη του Τέντι. Ο κόσμος της όμως δε θα μπορούσε να είναι πιο διαφορετικός. Επιτυχημένη, φιλόδοξη, αδίστακτη διευθύντρια της Auxolith Corp., ξυπνά πειθαρχημένα κάθε πρωί στις 4.30, ακολουθεί κατά γράμμα τη new age γυμναστική και διατροφή της, φτάνει στη δουλειά αψεγάδιαστη στα Armani κοστούμια της και τα 12ποντα Louboutin της. Εκεί, το ρομποτικό της πρόσωπο ραπάρει ακίνητα κι ανέκφραστα την επιχειρηματική lingo του 21ου αιώνα για αυτοδιάθεση στο ωράριο των υπαλλήλων («είστε ελεύθεροι να φεύγετε στις 17.30, εκτός αν έχετε δουλειά που δεν έχετε τελειώσει, εσείς αποφασίζετε») συμπερίληψη και διαφορετικότητα στην σύνθεση της εταιρίας (ως τυφλή οδηγία των p.c. καιρών), ανάληψη ευθύνης και τα λάθη ως ευκαιρία αυτοβελτίωσης (όπως, για παράδειγμα, σε ό,τι συνέβη στην μητέρα του Τέντι). Η ατσάλινη ψυχρότητα της όμως λέει μία πολύ διαφορετική ιστορία από την πολιτική ορθότητα του λόγου της. Μπροστά στην στοχοπροσήλωση ανάπτυξης και κέρδους, παντελής αδιαφορία για την ανθρώπινη ζωή (ή των μελισσών).
Το 82ο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Βενετίας διεξάγεται φέτος από τις 27 Αυγούστου μέχρι τις 6 Σεπτεμβρίου. Το Flix βρίσκεται εκεί για να σας μεταφέρει, ζωντανά, όλα όσα συμβαίνουν μέσα και έξω από τις αίθουσες. Συντονιστείτε στο ειδικό stream του Flix που ανανεώνεται συνεχώς.
Ο Τέντι έχει ένα σχέδιο κι έχει πείσει τον ευήθη ξάδελφο του να το εκτελέσουν μαζί. Η εξόντωση των μελισσών, του περιβάλλοντος, οπότε και της ανθρωπότητας, δεν είναι τυχαία. Η τοποθέτηση αμείλικτων τεχνοκρατών, όπως η Μισέλ, σε στρατηγικές θέσεις αποφάσεων για τη ζωή μας, δεν είναι τυχαία. Όλα είναι ένα σχέδιο εξωγήινων από τον πλανήτη Ανδρομέδα, που έχουν εκπέσει στη Γη και οργανώνουν την εξαφάνιση του ανθρώπινου είδους και την κυριαρχία τους. Για αυτό και είναι αποφασισμένος: θα απαγάγει την Μισέλ, θα την κρατήσει αλυσοδεμένη στο υπόγειο του σπιτιού και θα την πείσει να τον φέρει σε επαφή με τον Αυτοκράτορα του πλανήτη της, τον οποίο θα προσπαθήσει να πείσει, με επιχειρήματα, ότι ο άνθρωπος αξίζει να σωθεί από την καταστροφή του. Η συνάντηση πρέπει να γίνει σε λίγες μέρες, στην έκλειψη του φεγγαριού.
Βασισμένος στην κεντρική ιδέα και πλοκή του κορεατικού σουρεαλιστικού sci-fi «Save the Green Planet!» (2003) του Γιανγκ Τζουν Χουάν, ο σεναριογράφος Γουίλ Τρέισι (με τον Λάνθιμο να εισάγει και τις δικές του παρεμβάσεις) διασκευάζει την ιστορία, εμπλουτίζοντας την με ευφυείς, συναρπαστικούς διαλόγους, κοφτερό πολιτικό σχόλιο και πικρή σάτιρα θεσμών και ιδεολογιών. Το κείμενο είναι εξαιρετικό, πυκνό και εμβριθές (καθόλου τυχαίο ότι ο Τρέισι έχει υπογράψει επεισόδια του τηλεοπτικού «Succession»), παίζει με την αντίληψη και το μυαλό του θεατή, αλλάζει συνεχώς κατεύθυνση στην ηθική μας πυξίδα, παρουσιάζει με υψηλή διανοητική και φιλοσοφική δεινότητα την γελοιότητα του σύγχρονου ανθρώπου - σε όποια πλευρά κι αν στέκεται. Την γραφικά ιδεολογική παράνοια των αριστερών ακτιβιστών (που καταλήγουν dark web συνωμοσιολόγοι) αλλά και την ψυχρή, κυνική, βάρβαρη επιβολή των γραβατωμένων ισχυρών του συστήματος (ο μέσος άνθρωπος απλή απώλεια, όταν σκέφτεσαι την ανάπτυξη).
Αυτή η μονομαχία των δύο κόσμων, το παιχνίδι γάτας-ποντικού, η σύγκρουση θύτη και θύματος (ποιος είναι ποιος;) δεν θα είναι ένα intellectual ιδιοσυγκρασιακό δράμα δωματίου (μόνο). Θα μάς παρουσιαστεί με την ένταση ενός sci-fi παρανοϊκού θρίλερ σε αντίστροφη μέτρηση (προς την έκλειψη), με σπλάτερ στιγμές ενός καθαρόαιμου b-movie, και κατάμαυρο -συχνά σαχλό, σλάπστικ- χιούμορ, που θα έπρεπε να εκτονώνει, αλλά τελικά βαθιά μελαγχολεί. Με άλλα λόγια, με την genius ικανότητα του Γιώργου Λάνθιμου στο «genre-hopping» - πώς δηλαδή διευθύνει μαεστρικά το υλικό του πέρα και πάνω από κινηματογραφικά είδη. Να τολμά ακόμα και γελοιότητα και να καταλήγει με μεγαλείο. Απολαμβάνεις ό,τι συμβαίνει στην οθόνη και ταυτόχρονα βυθίζεσαι στον πεφωτισμένο νιχιλισμό του διαλόγου που έχει ανοίξει ηχηρά μέσα σου.
Η μεγάλη επιτυχία της ταινίας είναι αυτός ο διάλογος. Πώς, όσο παρανοϊκά, εκτός λογικής «στρατόσφαιρας» κι αν είναι αυτά που διαδραματίζονται στην οθόνη, η σοβαρότητα όσων διακυβεύονται είναι παλλόμενα παρούσα. Ο Τέντι είναι ένας ημίτρελος, εξτρεμιστής, δογματικός desperado. Όμως πολλά (πάρα πολλά) από όσα λέει είναι αλήθεια. Η Μισέλ είναι υποκρίτρια, ανήθικη, ανελεής. Κι αυτή όμως έχει δίκιο για τη σύσταση των κοινωνιών που κατασκευάσαμε. «Δεν θα κερδίσεις ποτέ γιατί είσαι loser κι εγώ killer. Κι αυτός είναι ο αληθινός γαμημένος κόσμος μας».
Ο Λάνθιμος μασκαρεύει την εικόνα με τη σήμα κατατεθέν πολυσύνθετη, μεστή, δυναμική, ιδιοσυγκρασιακή off-beat υπογραφή του. Με τον πιστό του DP Ρόμπι Ράιαν πειραματίζονται με VistaVision κάμερες (και το αποτέλεσμα είναι μαγικό), ο εφευρετικός Τζέιμς Πράις στη σκηνογραφία κατασκευάζει έναν ανατριχιαστικό κόσμο (παγερά γυάλινο, ξύλινα γήινο, ίδια απειλητικό), ο Τζέρσκιν Χέντριξ συνθέτει για τρίτη φορά το μουσικό σκορ (που ενισχύει την λανθιμική κινηματογράφηση με ελλοχεύουσα φοβέρα), ο Γιώργος Μαυροψαρίδης κόβει την πλοκή και το διαλογικό πινγκ πονγκ, με ρυθμό, ένταση αλλά κι απαραίτητη ευκρίνεια.
Αν η ταινία όμως λειτουργεί, επικοινωνεί, συνδέεται με το θεατή είναι αποτέλεσμα των ηθοποιών του. Η Εμα Στόουν είναι, για ακόμα μία φορά εξαιρετική - έτσι όπως βουτά με κοφτερό εγκεφαλικό κυνισμό, αδιαπέραστη ψυχρότητα αλλά και μελετημένη εγκράτεια στο ρόλο της απόκοσμης, άκαρδης μάνατζερ. Όμως είναι ο Τζέσι Πλέμονς που δίνει ένα πραγματικό ρεσιτάλ, μία μανιώδη και μεγαλειώδη ερμηνεία. Ακροβατώντας ανάμεσα στην τρέλα και την ευαισθησία, την φωτεινή ιδεολογία και τον σκοτεινό παραλογισμό, ο Πλέμονς απογειώνει τη σκέψη και το συναίσθημα με το ίδιο βλέμμα, το ίδιο απελπισμένο λαχάνιασμα. Δίνει ανθρωπιά εκεί που την έχουμε χάσει.
Ναι, ο Λάνθιμος διασκεδάζει με τα κινηματογραφικά του εργαλεία, όμως μάς χρειάζεται συγκεντρωμένους γιατί έχει κάτι να πει. Οχι ως δυστοπική μελλοντολογική παραβολή. Αλλά για το σήμερα, για το τώρα. Η ανθρωπότητα απέτυχε και θα καταστραφεί. Πόσο κρίμα. Τι σπατάλη ταλέντου, ευφυΐας, ζωής.
Είναι ο Κιούμπρικ των καιρών μας - κάτι που επιβεβαιώνει το τραγούδι της Μάρλεν Ντίτριχ (διασκευή του αντιπολεμικού “Where Have All the Flowers Gone?” του φολκ ήρωα Πιτ Σίγκερ) στο μαγικό, συγκινητικό, πικρό μοντάζ του τέλους που φυσικά δε θα αποκαλύψουμε.
Έχουμε σοκαριστεί, γελάσει, απογειώσει την φαντασία μας αλλά στην ουσία έχουμε έρθει ενώπιον των ευθυνών μας. Έχουμε κοιταχτεί στον συλλογικό μας καθρέφτη και ο αντικατοπτρισμός μάς έχει βουλιάξει στο μέλι και το αίμα (η αφίσα είναι ένα αριστούργημα). Είναι μύθος η «βουγονία». Αν εξαφανιστούν οι μέλισσες, αν χαθεί η ζωή, δεν υπάρχει αυτανάφλεξη.
Το 82ο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Βενετίας διεξάγεται φέτος από τις 27 Αυγούστου μέχρι τις 6 Σεπτεμβρίου. Το Flix βρίσκεται εκεί για να σας μεταφέρει, ζωντανά, όλα όσα συμβαίνουν μέσα και έξω από τις αίθουσες. Συντονιστείτε στο ειδικό stream του Flix που ανανεώνεται συνεχώς.
