Ο Πάνος Χ. Κούτρας και οι δύο πρωταγωνιστές του «Xenia», Νίκος Γκέλια και Κώστας Νικούλι, είναι πια ένα αχτύπητο τρίδυμο. Ανόμοιοι και ταιριαστοί, συν-δημιουργοί μιας ταινίας που έγινε με κόπο, άφησε πια το σημάδι της στο κόκκινο χαλί του Φεστιβάλ Καννών και συνεχίζει τα ραντεβού της με τον υπόλοιπο κόσμο. Το «Xenia» είναι η διαδρομή δυο αδερφιών, του Οδυσσέα και του Ντάνυ, κατά μήκος της Ελλάδας, σε αναζήτησε ενός πατέρα, μιας ταυτότητας, της ασφάλειας, ή απλώς νέων καθοριστικών εμπειριών, μια διαδρομή από την αθωότητα, την εφηβεία στην ωριμότητα, για τους ήρωες, αλλά και τους ηθοποιούς και το σκηνοθέτη. Λίγες ώρες πριν την επίσημη βραδινή προβολή του «Xenia» που δεν άφησε μάτι στεγνό, ο Κούτρας και οι δυο πρωταγωνιστές τους μας μίλησαν για όσα συνάντησαν στο δρόμο.
Διαβάστε ακόμα:
- O Πάνος Χ. Κούτρας και η ομάδα του «Xenia» στέλνουν φιλιά από τις Κάννες
- Κάννες 2014: «Xenia» του Πάνου Χ. Κούτρα, η πιο φιλόξενη ταινία του φεστιβάλ
Πέντε χρόνια μετά τη «Στρέλλα»
Πάνος Χ. Κούτρας Σίγουρα έχουν γίνει πάρα πολλά πράγματα στο ελληνικό σινεμά, αν υποθέσουμε ότι μετά τη «Στρέλλα» ήταν ο «Κυνόδοντας» κι όλο αυτό το πράγμα που συνέβη. Ωστόσο αυτό σε μένα προσωπικά, στη δική μου πορεία ως κινηματογραφιστή, δε μ’ έχει επηρεάσει καθόλου, φαντάζομαι ούτε και τους άλλους, τον καθένα ξεχωριστά, γιατί παρότι είμαστε όλοι μαζί μέρος ενός συνόλου, ο καθένας έχει μια προσωπική πορεία. Τουλάχιστον εγώ ζω το σινεμά σα μια πολύ μοναχική και δική μου ιστορία, προσωπική κι έτσι ήταν πάντα. Το κάνω πολύ αυτιστικά, όπως φαντάζομαι κι ο Λάνθιμος, κι η Αθηνά κι ο Οικονομίδης και όλοι. Οπότε, όχι, δε μ’ έχει επηρεάσει ο χρόνος που πέρασε. Αυτήν την ταινία την έκανα με μεγαλύτερη ευκολία, μέσα σε εισαγωγικά, από την άποψη ότι, σε αντίθεση με τη «Στρέλλα», βρήκα κατ’ ευθείαν κεφάλαια ξένα – βέβαια και στη «Στρέλλα», οι πρώτοι που υποστήριξαν την ταινία ήταν και πάλι οι Γάλλοι.
Η πρώτη κινηματογραφική εμπειρία
Νίκος Γκέλια Ο Πάνος έψαχνε γι’ αυτούς τους δύο ρόλους, μας βρήκε από κάστινγκ, η διαδικασία πέρασε από πολλά στάδια και, τελικά, μας ένωσε εμάς τους δύο σε δοκιμαστικό και του άρεσε αυτό που είδε. Ηταν η σκηνή της ταράτσας στην ταινία. Μετά μας πήρε τηλέφωνο και μας είπε ότι ξεκινάμε. Κάναμε πρόβες τέσσερις με έξι φορές την εβδομάδα, 4ωρες ή 5ωρες πρόβες, πολλή προετοιμασία. Γιατί σκοπός του ήταν εμείς που δε γνωριζόμασταν καθόλου στην ουσία, να αποκτήσουμε το eye contact που έχουν τ’ αδέρφια, που αντιλαμβάνονται ο ένας τον άλλον χωρίς να μιλάνε. Εκτός από τις πρόβες αρχίσαμε και βγαίναμε μαζί, πηγαίναμε βόλτες, για μπύρες, συζητούσαμε… Σ’ όλα τα γυρίσματα μέναμε μαζί, τρώγαμε μαζί.
Κώστας Νικούλι Στα γυρίσματα είχαμε ο ένας τον άλλον, για να λέμε μια κουβέντα και λέγαμε ο ένας στον άλλον, έλα ρε συ, θα τα καταφέρουμε κι έδινε ο ένας στον άλλον κουράγιο. Κι έβγαινε η δουλειά.
Το στοιχείο του φανταστικού λειαίνει την πραγματικότητα;
Κούτρας Εγώ πάντα πίστευα ότι το φανταστικό είναι και κάπως εφιαλτικό. Ωραίο, ίσως, αλλά εφιαλτικό συνήθως. Για μένα το όνειρο είναι ένα απαραίτητο μέρος της ζωής μου. Το φανταστικό / όνειρο / εξωπραγματικό είναι κάτι που φαντάζομαι, είναι κάτι που βλέπω, πάρα πολλές φορές μάλιστα σου συμβαίνει να βλέπεις μια κατάσταση, στο μετρό, ή στην Ομόνοια και να λες, αυτό τώρα δε συμβαίνει, βλέπω ένα φανταστικό πράγμα αυτή τη στιγμή. Θεωρώ ότι υπάρχει ένα σημείο όπου αυτά τα δυο συνυφαίνονται. Αυτό είναι ένα σημείο που μ’ ενδιαφέρει πάρα πολύ στην καθημερινότητά μου και, συνεπώς, και στο σινεμά που κάνω. Πιστεύω ότι το ένα δίνει απάντηση στο άλλο. Ισως είναι και το γεγονός ότι έχω κάνει πάρα, πάρα, πάρα πολλά χρόνια ψυχανάλυση, οπότε μιλώντας για το όνειρο είναι μια καθημερινότητα για μένα.
Το Ξενία του «Xenia»
Κούτρας Πολλοί παίρνουν τις ταινίες και τις δικές μου και όλες γενικώς, σαν παραβολές και σαν αλληγορίες. Ωστόσο είναι πάντα και μια ακραιφνής πραγματικότητα. Διάλεξα αυτό το Ξενία γιατί ήθελα να υπάρχει κάτι ρεαλιστικό στη διαδρομή των δυο αγοριών, γι’ αυτό πήγαμε στο Ξενία της Κοζάνης που είναι στο δρόμο τους προς τη Θεσσαλονίκη. Αλλά, στην προετοιμασία της ταινίας, δεν ξέραμε ποιο να πρωτοδιαλέξουμε. Είναι όλα εγκαταλελειμμένα κι είναι όλα αριστουργήματα, απ’ αυτόν τον άνθρωπο, τον Αρη Κωνσταντινίδη. Οπότε, το έχεις αυτό και δεν το φιλμάρεις; Κρίμα δεν είναι; Κάνεις και μια ταινία γι’ αυτό βρε αδελφέ!
Τι ορίζει την ταυτότητα ενός ανθρώπου;
Νικούλι Η σχέση με τους ανθρώπους που έχεις δίπλα σου, γιατί μόνος σου δεν μπορείς να υπάρξεις, δε γίνεται, είναι ο φόβος κάθε ανθρώπου να είναι μόνος του. Και με τους ανθρώπους που θα επικοινωνήσεις, θα πάτε μπροστά ένα βήμα μαζί, δε θα πας μόνος σου. Η ταυτότητα αυτό είναι, δεν είναι χαρτί.
Γκέλια Αυτό που σε καθορίζει, ουσιαστικά, είσαι εσύ και οι επιλογές σου κι οι άνθρωποι που επιλέγεις να είναι δίπλα σου. Γιατί ακόμα και να γεννηθείς με κάποια ταυτότητα, είναι πάντα στην επιλογή σου αν αυτό θα το ακολουθήσεις ή όχι, αν θα δημιουργήσεις κάτι δικό σου ή όχι. Κάθε κράτος έχει την τάση και την ανάγκη, λογικό είναι, να δίνει μια συγκεκριμένη ταυτότητα για να καθορίζει καλούς, κακούς και να μπορεί να ελέγχει τα πράγματα. Νομίζω ότι ο άνθρωπος αυτό μπορεί να το υπερβεί και να δημιουργήσει αυτός τις υποτιθέμενες ταυτότητες. Στην ουσία όλοι ψυχές είμαστε κι όλοι άνθρωποι.
Κούτρας Το ψάξιμο το προσωπικό, του κάθε ανθρώπου, να βρει τη δική του αλήθεια. Και, βρίσκοντας τη δική του αλήθεια, να ορίσει την ταυτότητά του. Και, σ’ αυτό, είμαι απόλυτα κάθετος, πιστεύω ότι θα έπρεπε, στη ζωή, όλα να τον βοηθούν ώστε μόλις αποφασίσει ότι «εγώ θέλω να είμαι αυτό», να μην έχει πρόβλημα τουλάχιστον από ηλίθιους θεσμούς ή αναχρονιστικές ιδέες. Για παράδειγμα, από τη στιγμή που αυτά τα παιδιά στην ταινία θέλουν να λέγονται Ελληνες, δεν υπάρχει κανένας λόγος και κανένας δεν έχει δικαίωμα να τους το στερεί. Από τη στιγμή που κάποια γυναίκα θέλει να πει ότι είναι άντρας, ή ότι είναι γυναίκα με πέος, δεν πρέπει να υπάρχει κανένας που να μπορεί να της το απαγορεύσει. Αυτό το πιστεύω βαθειά και το υπερασπίζομαι.
Η εικόνα του ρατσισμού στην Ελλάδα του «Xenia
Νικούλι Λένε ότι όταν είσαι λάθος, θέλεις το λάθος σου να το δεις μπροστά σου, να καταλάβεις ότι το κάνεις και μετά να μην το ξανακάνεις. Κι εγώ θέλω να το σκέφτομαι κάπως έτσι. Οτι αυτό θα λειτουργήσει ως, παιδιά ξυπνήστε, κοιτάξτε αυτό το πράγμα, γίνεται, συμβαίνει και πρέπει να το ξεπεράσουμε όλοι μαζί. Δεν είναι η λύση να κατεβαίνουμε να τα σπάμε γιατί η βία φέρνει βία, σίγουρα, με τη βία δε λύνεις τίποτα.
Γκέλια Οι Ελληνες έχουμε την τάση να δείχνουμε ότι τα γνωρίζουμε αυτά, απλά δε δίνουμε και πολλή βάση, λέμε, εντάξει μωρέ, εφόσον δε συμβαίνει σε μένα, δε με πολυαπασχολεί. Οταν όμως το συζητάμε μεταξύ μας, λέμε ότι νιώθουμε ντροπή. Γι’ αυτό πιστεύω ότι όταν ερχόμαστε σ’ επαφή με μια ισχυρή εικόνα, όπως συμβαίνει στο σινεμά, αφού ούτως ή άλλως καταδικάζουμε τη βία και το ρατσισμό, αυτό θα βοηθήσει επιπλέον να γίνει πιο έντονο και να γίνει πράξη.
Μια ταινία – αντίο στην εφηβεία
Κούτρας Οταν έκανα την ταινία, το στοίχημά μου ήταν να την κάνω σα να τη βλέπω μέσα από τα μάτια του Ντάνυ. Με όλο αυτό που μπορεί να υπάρχει σε έναν έφηβο, που είναι το πέρασμα από την πραγματικότητα στο φανταστικό, το πέρασμα από την κατάθλιψη στον ενθουσιασμό, από την εκσπερμάτωση στη μελαγχολία, αυτό που μοιάζει με ένα roller coaster που να πηγαίνει προς την ενηλικίωση. Αυτή η ταινία ήταν για μένα σαν ένας φόρος τιμής και οριστικό αντίο στον νεότερό μου εαυτό, στην εφηβεία μου. Λίγο παράδοξο, γιατί έχω ήδη μεγαλώσει, αλλά πιο πολύ ήταν ο φόβος της λήθης, γι’ αυτό ήθελα να κάνω μια ταινία για την εφηβεία. Εχω χάσει την εφηβεία μου πολύ καιρό, αλλά φοβόμουν ότι θα ξεχάσω και πώς ήταν.
Η σχέση με το σινεμά
Νικούλι Ηταν κάτι πρωτόγνωρο, δεν ξέραμε πώς να το προσδιορίσουμε στην αρχή. Θυμάμαι την πρώτη μέρα των γυρισμάτων να υπάρχει ένας πανικός, όλοι οι άνθρωποι να τρέχουν, γιατί έτσι είναι το γύρισμα, στην πορεία το αντιληφθήκαμε, το δεχτήκαμε. Αλλά η πρώτη μέρα ήταν κάτι απίστευτο. Προσπαθούσα να συγκεντρωθώ κι έβλεπα τριάντα ανθρώπους γύρω μου να με κοιτάνε. Μετά το πήραμε το κολάι, μάθαμε πώς πρέπει να δουλεύουμε.
Γκέλια Ηταν μια πολύ καλή ευκαιρία, σε βοηθάει να δεις τα πράγματα από την πίσω μεριά, πώς φτιάχνεται όλο αυτό, ότι, καλώς ή κακώς, ο θεατής βλέπει ένα αποτέλεσμα. Οταν βιώνεις όλο αυτό όσο γίνεται, σε βοηθά να μπεις όλο και πιο δυνατά. Είναι ένας μαγικός κόσμος.
Νικούλι Θεωρούμε τους εαυτούς μας τυχερούς που ξεκινήσαμε έτσι…
Γκέλια …και που γνωρίσαμε τον Πάνο κι είχαμε όλη αυτήν την καλή συνεργασία…
Νικούλι …γιατί ήταν και μεγάλη τύχη – παίζει ρόλο κι οι δουλειά και τα άτομα, αλλά ήταν και μεγάλη τύχη!
Κινηματογραφικές αναφορές
Κούτρας Η ταινία έχει πολλές αναφορές κινηματογραφικές. Όπως μια αναφορά στη Νύχτα του Κυνηγού. Το Ξενία για μένα είναι μια αναφορά προσωπική, στον Επαναστάτη Χωρίς Αιτία, όταν οι τρεις τους πηγαίνουν στο εγκαταλελειμμένο σπίτι στον λόφο κι είναι ο Σαλ Μινέο που τους υποδέχεται με το κηροπήγιο και «παίζουν τους μεγάλους». Επειδή το έκανα κι εγώ όταν ήμουν μικρός, υπήρχε αυτό το fascination του εξερευνητή, να πας σε εγκαταλελειμμένα, ν’ ανακαλύψεις πράγματα. Είναι ένα στερεότυπο της παιδικής ηλικίας, δες τα «Goonies», οπότε ήθελα να εκμεταλλευτώ κι αυτό, ότι βρίσκουν ένα αφημένο κτίσμα, μέσα στο οποίο θα κάνουν το βασίλειό τους.
Οταν συναντάς εμπόδια, πώς βρίσκεις τη δύναμη να προχωράς;
Νικούλι Αρκεί να το θες, τίποτε άλλο. Αν είσαι καθαρός μέσα στον εαυτό σου και ξέρεις τι θέλεις, ασυνείδητα τα πόδια σου θα περπατήσουν προς τα εκεί, θ’ ακολουθήσουν αυτόν το δρόμο. Αρκεί να το θέλεις μέσα σου και θα το κάνεις. Μπορεί να μην είναι κάτι μεγάλο αυτό που θέλεις, αλλά αν το θέλεις και το ξέρεις ότι το θέλεις, θα το κάνεις.
Γκέλια Πρέπει να έχεις τουλάχιστον κάποιες ανησυχίες μέσα σου, που να μη σου αρκεί το σημείο όπου βρίσκεσαι, να έχεις ένα στόχο να πετύχεις. Και ο τρόπος είναι να σηκωθείς πάνω αν πέσεις.
Κούτρας Οι πρωταγωνιστές μου ήταν για μένα ένα μάθημα ζωής. Αυτά τα δυο παιδιά μ’ έκαναν να καταλάβω, μ’ έναν μεταφυσικό, λίγο ‘70s τρόπο, γιατί έκανα αυτήν την ταινία. Γιατί μου έδειξαν, με τη μεγαλοσύνη του χαρακτήρα τους και του ταλέντου τους και οι δύο – και το λέω χωρίς καμία διάθεση υπερβολής – ότι πρέπει να έχω κουράγιο για το επόμενο μισό της ζωής μου. Κι αυτό μου το έμαθαν τα παιδιά αυτά. Είναι δυο παιδιά τα οποία μέσα στην κρίση και μέσα σ’ όλο αυτό που συμβαίνει, εκείνοι δεν έζησαν ποτέ κάτι άλλο, η ζωή τους είναι η κρίση. Λένε, η κρίση είναι η ζωή μας. Εμείς αυτό που πρέπει να κάνουμε είναι να ονειρευτούμε και να δουλέψουμε και να πάμε μπροστά. Και κατάλαβα ότι αυτό έκαναν σε όλη την ταινία, δούλεψαν με αυταπάρνηση, από το πρωί μέχρι το βράδυ, με μια τεράστια κατάθεση ταλέντου, απίστευτη και με μια χαρά για τη ζωή που έκαναν την κρίση και όλη τη μιζέρια σκόνη. Και ξαφνικά συνειδητοποίησα εγώ που κλαίγομαι ότι, ΟΚ, μπορείς και να δεις μπροστά, να δεις πώς θα το παλέψεις. Πολεμώντας, αντιδρώντας και προχωρώντας.
Το «Xenia» βγαίνει στις γαλλικές αίθουσες στις 18 Ιουνίου και στην Ελλάδα στις 9 Οκτωβρίου από τη Feelgood
Tags: κάννες 2014, Xenia, ΚΟΥΤΡΑΣ, νικούλι, γκέλια
