Ο Βέλγος Φιλίπ φαν Λέου υπήρξε εξαιρετικός διευθυντής φωτογραφίας πριν στραφεί στην σκηνοθεσία το 2009 με το «The Day God Walked Away», ένα φιλμ για την γενοκτονία στην Ρουάντα μέσα από την ιστορία μιας γυναίκας, επιστρέφει με μια ταινία που λαμβάνει χώρα εξ΄ολοκλήρου σε ένα διαμέρισμα της Δαμασκού όσο έξω μαίνεται ο πόλεμος. Από το φεστιβάλ Βερολίνου κι αυτό της Θεσσαλονίκης το «Εντός Ορίων» φτάνει τώρα στις ελληνικές αίθουσες κι ο σκηνοθέτης του μας μίλησε για το πως προσεγγίζεις στο σινεμά ένα θέμα που βρίσκεται ακόμη εκεί, στα δελτία ειδήσεων, αλλά κυρίως στην ίδια την πραγματικότητα των ανθρώπων που το βιώνουν.
Το «Εντός Ορίων» προβάλεται στις αίθουσες από τις 29 Μαρτίου, σε διανομή της Danaos Films.
Πως προέκυψε η ιδέα για ένα φιλμ πάνω στην Συρία μέσα από μια διαφορετική οπτική από αυτή που έχουμε συνηθίσει να βλέπουμε στην τηλεόραση αλλά και στο σινεμά. Οχι αυτή των προσφύγων, μα των ανθρώπων που μένουν εκεί, και τον βιώνουν στην καθημερινότητά τους;
Σχεδόν από την αρχή, τους πρώτους μήνες της κρίσης στην Συρία, ενδιαφέρθηκα βαθιά για την ζωή των απλών ανθρώπων εκεί, σε συνθήκες που γίνονταν όλο και πιο σκληρές και που μπορούσες να δεις ότι τα πράγματα θα οδηγούνταν σε μια σημαντικού μεγέθους σύρραξη. Μι καταστροφή. Ηθελα να μιλήσω γι αυτό καθώς περνούσα πολύ χρόνο στην περιοχή, στην Βηρυτό. Μπορεί να μην είχα πάει στην Συρία, αλλά ήξερα ανθρώπους από εκεί που μου μιλούσαν για την κατάσταση, για το τι συνέβαινε. Αλλά χρειαζόμουν ένα κλειδί για να βρω τον τρόπο να μιλήσω για κάτι που συνέβαινε εκείνη την στιγμή δίπλα μας. Και το κλειδί για μένα ήταν να επικεντρωθώ στους ανθρώπους, όχι στην πολιτική, όχι στην δική μου θέση πάνω στο ζήτημα μα στην ανθρώπινη υπόσταση υπό αυτή την απάνθρωπη συνθήκη.
Ξέρω ότι σας πήρε αρκετό καιρό από την πρώτη εκείνη ιδέα μέχρι την στιγμή που κάνατε τα γυρίσματα Καθώς τα πράγματα άλλαζαν στην Συρία, άλλαξαν μαζί τους και στοιχεία του σεναρίου σας;
Ηξερα από την αρχή το είδος του φιλμ που ήθελα να κάνω και ήμουν σίγουρος ότι αυτό που είχα γράψει ήταν ένα στιβαρό σενάριο. Και δυστυχώς ήταν μια ιστορία που παρέμεινε επίκαιρο από την αρχή του πολέμου μέχρι σήμερα.
Στην πραγματικότητα, ακόμη κι αν από τον τίτλο «Insiryated» ήδη ξέρεις που διαδραματίζεται, η ιστορία θα μπορούσε να αφορά σε κάθε σύγχρονο πόλεμο.
Συμφωνώ απολύτως. Ήταν ένα από τα ζητούμενα μου. Σε προβολές του φιλμ σε μέρη του κόσμου όπου έχουν βιώσει έναν πόλεμο πρόσφατα, σχεδόν πάντα θεατές μετά το τέλος της ταινίας θα με έβρισκαν για να μου πουν πως αυτό που αφηγήθηκα ήταν η δική τους ιστορία. Και αυτό με έκανε να σκεφτώ ανάμεσα σε άλλα το πως γίνεται ένας πόλεμος σήμερα, πως οι άμαχοι αποτελούν έναν από τους βασικούς στόχους πια, κάτι που δεν συνέβαινε πριν τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Οι αντίπαλοι δεν μάχονται μόνο μεταξύ τους, αλλά χτυπούν τους αμάχους ως ένα μέσο να πλήξουν τον εχθρό τους. Κι αυτό έχει να κάνει με τον τίτλο του φιλμ Insiryated. Καθώς ο τόπος δεν προσδιορίζεται στην ταινία, ήθελα να ξέρεις από την αρχή που βρίσκεσαι, αλλά ήθελα να δείξω και τον τρόπο που ο πόλεμος στην Συρία αποκτά έναν συγκεκριμένο τρόπο που γίνεται.
Αναμφίβολα το σινεμά είναι ένα εργαλείο αφύπνισης. Βοηθά τους θεατές να κατανοήσουν την πραγματικότητα με διαφορετικό βαθύτερο τρόπο. Μέσω της ενσυναίσθησης.
Γυρίσατε σε ένα αληθινό διαμέρισμα στην Βηρυτό. Κάτι που μοιάζει μάλλον απαιτητικό για μια ταινία που θα μπορούσε για παράδειγμα να έχει γυριστεί σε ένα στούντιο.
Η αλήθεια είναι ότι σκέφτηκα την πιθανότητα του στούντιο, αλλά ακόμη κι αν την γύριζα σε στούντιο, θα ήταν σε ένα στούντιο στη Βηρυτό. Ηθελα να είμαι όσο πιο κοντά γίνεται στις συνθήκες, στα ήθη και τα έθιμα, την νοοτροπία των ανθρώπων της Συρίας. Δυστυχώς δεν βρήκαμε ποτέ τα χρήματα για να γυρίσουμε σε στούντιο, οπότε αναζητήσαμε ένα διαμέρισμα και στάθηκα εξαιρετικά τυχερός, γιατί το σχέδιο του διαμερίσματος που είχα στο μυαλό μου όταν έγραφα το σενάριο, συνέπεσε σχεδόν απόλυτα με ένα διαμέρισμα που βρήκαμε την δεύτερη μόλις μέρα του ρεπεράζ. Ήταν σχεδόν μοιραίο.
Κάποιοι από τους ηθοποιούς σας είναι επίσης από την Συρία. Πως ήταν γι αυτούς η εμπειρία του να δουλεύουν σε κάτι τόσο κοντινό σε μια πραγματικότητα που αποτελεί κομμάτι της ζωής τους;
Ολοι ήθελαν να συμμετάσχουν με ιδιαίτερη θέρμη. Ηταν πολύ σημαντικό καθώς κάποιοι από αυτούς ζούσαν ως πρόσφυγες, αλλά ακόμη κι όσοι είχαν κατορθώσει να προσαρμοστούν δεν μπορούσαν φυσικά να αφήσουν πίσω την σκέψη της πατρίδας τους. Το να έχεις ανθρώπους με διαφορετικές οπτικές πάνω σε κάτι που συμβαίνει δίπλα τους και τους αφορά απόλυτα να κάνουν μια ταινία γι αυτό, ήταν ομολογώ μια έντονη εμπειρία. Αλλά ήδη πριν ξεκινήσουμε τα γυρίσματα κάναμε μια σειρά από πολύ ανοιχτές συζητήσεις κι έτσι όλοι είχαν μια πολύ ξεκάθαρη εικόνα του τι προσπαθούμε να κάνουμε. Νιώθω πολύ τυχερός που είχα πρόσβαση σε αυτούς τους ανθρώπους γιατί αυτός ακριβώς ήταν ένας από τους λόγους που ήθελα να γυρίσουμε στην Βηρυτό Η δυνατότητα να έχω ηθοποιούς από την Συρία στο φιλμ.
Το ότι εσείς ήσασταν ένας Ευρωπαίος που δεν μιλούσε την γλώσσα τους έκανε τα πράγματα πιο δύσκολα ή πιο απλά γι αυτούς; Και για εσάς;
Ακόμη κι αν σχεδόν όλοι από τους ηθοποιούς μου μιλούσαν αγγλικά κι ότι εγώ είχα γράψει τους διαλόγους οπότε ήξερα ακριβώς τι συμβαίνει την κάθε στιγμή, νομίζω πως το ότι δεν μιλούσα αραβικά, λειτούργησε υπέρ της ταινίας. Με έκανε να προσέχω περισσότερο την συναισθηματική αλήθεια της ερμηνείας τους, τα πρόσωπα και τις κινήσεις τους, το πως τα όσα ένοιωθαν ήταν ορατά στο πρόσωπο ή το σώμα τους. Και βρήκα πως αυτός είναι ένας εξαιρετικά ενδιαφέροντες τρόπος να σκηνοθετείς.
Η πρώτη σας ταινία είχε σαν θέμα την γενοκτονία στην Ρουάντα, η δεύτερη τον πόλεμο στη Συρία. Βλέπετε το σινεμά σαν εργαλείο αφύπνισης εκτός από τέχνη, ή ψυχαγωγία;
Σίγουρα. Αναμφίβολα είναι ένα εργαλείο αφύπνισης. Βοηθά τους θεατές να κατανοήσουν την πραγματικότητα με διαφορετικό βαθύτερο τρόπο. Μέσω της ενσυναίσθησης. Κι αυτό ακριβώς προσπαθώ να κάνω. Να κάνω τους θεατές να νιώσουν πως μπορεί να είναι η κατάσταση για τους κατοίκους της Συρίας, η καθημερινότητά τους. Κάτι για το οποίο δεν έχουν πληροφόρηση, εικόνες, ακόμη κι αν οι δυσκολίες τους σε προσωπικό επίπεδο είναι κάτι που οποιοσδήποτε μπορεί να κατανοήσει σε οποιοδήποτε μέρος του κόσμου. Κι αν μπορείς να κάνεις το κοινό της Δύσης να κατανοήσει καλύτερα τις συνθήκες που οδηγούν κάποιον να γίνει πρόσφυγας, τότε θα έχουμε πετύχει τον στόχο μας. Αλλά δυστυχώς ξέρω ότι η πλειοψηφία του κοινού που θα δει την ταινία είναι προφανώς ήδη ευαισθητοποιημένο πάνω στο θέμα, αλλά ακόμη κι έτσι οφείλεις να το κάνεις.
Το «Εντός Ορίων» προβάλεται στις αίθουσες από τις 29 Μαρτίου, σε διανομή της Danaos Films.
Tags: Φιλίπ φαν Λέου, insyriated
