Λοιπόν, θα σου κάνω την ερώτηση των ηρώων σου στην ταινία: ποιος είναι ο αγαπημένος σου ηθοποιός; Αν θες μπορώ να σου λέω ονόματα και να μου κάνεις νοήματα.
(Γελά)
Μην ανησυχείς αστειεύομαι.
Α, κρίμα...
Θα μπορούσες να μου πεις δηλαδή;
Οχι, δεν πειράζει, καλύτερα όχι. (Γελά).
Στη συνέντευξη τύπου, είπες ότι ο «Κυνόδοντας» ήταν μια ταινία για ανθρώπους που προσπαθούν να ξεφύγουν από έναν κατασκευασμένο κόσμο, ενώ στις «Αλπεις» συμβαίνει το αντίθετο. Eλκονται από αυτόν, προσπαθούν να μπουν πιο βαθιά μέσα του. Ο αληθινός κόσμος τι θέση έχει στο σινεμά σου;
Μα αυτό που συμβαίνει στις «Αλπεις», συμβαίνει στον αληθινό κόσμο. Ούτως ή άλλως, το σινεμά είναι μυθοπλασία, δεν νομίζω ότι υπάρχει πραγματικότητα όταν βλέπεις μια ταινία, είναι συνθήκη. Ομως οι κόσμοι που κατασκευάζουμε σε κάθε φιλμ υφίστανται σε ένα «πραγματικό» περιβάλλον, είναι κομμάτι του. Στην ιστορία της ταινίας, υπάρχει ένας σαφής διαχωρισμός: για μένα η πραγματικότητα είναι η ιστορία αυτής της κοπέλας, το ότι ζει με τον πατέρα της, τον οποίο προσέχει. Το τι της συμβαίνει και κατά πόσο χάνει την αίσθηση της πραγματικότητας και όντως μπαίνει σε μια ψεύτικη πραγματικότητα είναι δικό της θέμα. Δεν με απασχολεί το γιατί, αλλά για μένα ο πραγματικός κόσμος είναι ξεκάθαρος. Οι συναντήσεις των μελών των «Αλπεων», τα όσα κάνουν, υφίστανται σε μια καθημερινή κανονικότητα. Μόνο όσα συμβαίνουν στο κεφάλι της ηρωίδας βρίσκονται έξω από αυτή.
Ακόμη κι έτσι όμως η ταινία μοιάζει ιδιαιτέρως... «meta». Εχουμε ηθοποιούς, που υποδύονται κάποιους άλλους, που παίζουν ρόλους...
Και που κάποιοι από όσους παίζουν στην ταινία, δεν είναι καν ηθοποιοί...
Θα φτάσουμε και σ' αυτό σύντομα, αλλά για αρχή, όλο αυτό το μπέρδεμα των ρόλων είναι κάτι που σκεφτήκατε με τον συνσεναριογράφο σου, Ευθύμη Φιλίππου, σαν ένα έξτρα παιχνίδι για το μυαλό του θεατή;
Καθόλου. Δεν μας ενδιέφερε να κάνουμε κάτι τέτοιο συνειδητά. Αυτό που θέλαμε να εξερευνήσουμε, ήταν η συγκεκριμένη κατάσταση, η συνθήκη του ότι κάποιος αποφασίζει να κάνει κάτι τέτοιο σαν δουλειά. Οτι μπορεί να παριστάνει κάποιον που έχει πεθάνει, για να επωφεληθεί ο ίδιος, είτε οικονομικά, είτε γιατί έχει ανάγκη διαφορετικά πράγματα, όπως η νοσοκόμα. Κι όπως όλοι τους ως ένα σημείο φαντάζομαι.
Και σαν σχόλιο στην προηγούμενη ερώτηση, νιώθεις ότι οι άνθρωποι «διαβάζουν» στις ταινίες σου περισσότερα πράγματα απ' όσα ακόμη κι εσύ σκόπευες να συμπεριλάβεις; Οτι μπορεί κάποιος να δει το φιλμ ακόμη και σαν μια ταινία για την κρίση στην Ελλάδα, όπως κάποιος σε ρώτησε στη συνέντευξη τύπου; Είναι στόχος σου ή μήπως σ΄ενοχλεί;
Οχι, είναι κάτι που μου αρέσει. Προσπαθώ ηθελημένα να αφήσω χώρο στις ταινίες μου ώστε οι θεατές να βλέπουν εκεί δικά τους πράγματα. Δεν μ' ενοχλεί καθόλου κι όντως πολλές φορές με εκπλήσσουν, βλέπουν πτυχές και ιδέες που δεν είχαμε καν σκεφτεί φτιάχνοντας το φιλμ. Αλλά κι εμείς το κάνουμε επίτηδες. Προσπαθούμε να μην εξερευνήσουμε όλα όσα θα μπορούσε κάποιος θεατής να σκεφτεί, για το φιλμ, νομίζω ότι θα χανόμασταν. Δεν γίνεται να φτιάξεις με ακρίβεια μια ιστορία σε μια ταινία, προσπαθώντας να εξερευνήσεις ή να υπαινιχθείς όλες τις προεκτάσεις της. Νομίζω θα καταλήγαμε στο χάος. Νιώθω ότι πρέπει να συγκεντρωθείς με πολύ πιο απλό τρόπο στους ήρωές σου και στην ιστορία που λες και να αφήσεις τους θεατές να βγάλουν τα δικά τους συμπεράσματα, με βάση τις προσωπικές τους εμπειρίες, τα πιστεύω τους, τη διάθεσή τους την ώρα που βλέπουν την ταινία. Γιατί είμαι σίγουρος ότι ανάλογα με το πως είσαι την ώρα που τη βλέπεις, επηρεάζεται και το τι σκέφτεσαι. Μπορεί να τη δεις υπό άλλες συνθήκες και να δεις μια διαφορετική ταινία.
Για να γυρίσουμε πίσω στους ηθοποιούς, αυτό που ακούς σταθερά υποθέτω από την «Κινέττα» μέχρι σήμερα είναι κάτι σαν «μα πως παίζουν έτσι στις ταινίες του Λάνθιμου; Αυτό δεν είναι κανονική ηθοποιία; Τι είναι για σένα κανονικό παίξιμο;
(Γελά) Δεν ξέρω. Εμένα μου φαίνεται πιο κανονικό απ' οτιδήποτε άλλο. Δεν μπορώ να βλέπω ηθοποιούς που θεωρούν ότι είναι ρεαλιστικοί. Δεν νομίζω ότι υπάρχει αυτό το πράγμα. Οταν βλέπω ηθοποιούς να προσπαθούν να δραματοποιήσουν συναισθήματα και καταστάσεις, είναι κάτι που με κάνει πολλές φορές να αισθάνομαι αμήχανα. Βλέπω πόσο ψεύτικο είναι. Και ναι, υπάρχουν κάποιοι ηθοποιοί οι οποίοι είναι εξαιρετικά καλοί και μπορούν να το κάνουν να περνάει, αλλά ακόμη κι έτσι είναι μέσα σε μια σύμβαση. Κατ' αρχήν είναι λίγοι και τόσο γνωστοί... Οταν βλέπεις κάποιον σαν τον Ντάνιελ Ντεϊ Λούις να κάνει κάτι τέτοιο το δέχεσαι, αλλά αυτό που βλέπεις, σε καμιά περίπτωση δεν είναι ρεαλιστικό. Αυτό που προσπαθώ να κάνω, είναι να διατηρήσω μία απλότητα στις ερμηνείες, να μην νομίζει κανείς ότι αυτό που κάνει είναι ρεαλιστικό, να είναι σαφές ότι είναι μια σύμβαση. Προσπαθώ όμως να συνθέσω όλα αυτά τα στοιχεία σε ένα αποτέλεσμα που να έχει αυτό που θέλω. Το ότι κάποιος είναι συγκινημένος, να το αντιλαμβάνεσαι επειδή ένα πρόσωπο στέκεται μπροστά σε ένα παράθυρο, αφού πριν έχεις δείξει ότι κάποιος έχει πεθάνει. Δεν χρειάζεται να τον δείξεις να κλαίει για να καταλάβεις τη συγκίνηση, ο τρόπος που στέκεται αρκεί. Και για μένα αυτό είναι πολύ πιο αληθινό, το να κατασκευάσεις όλα τα στοιχεία της ταινίας έτσι ώστε να σε πείθουν για τα συναισθήματα, δίχως να χρειάζεται να τα δείξεις.
Νομίζω ότι προσπαθείς να σβήσεις από τους ηθοποιούς σου, όλα αυτά που τους μαθαίνουν για χρόνια στις σχολές.
Ναι αυτό είναι αλήθεια δυστυχώς. Αλλά αυτά που μαθαίνουν, έχουν να κάνουν περισσότερο με το θέατρο παρά με το σινεμά. Το σινεμά δεν μπορεί να λειτουργήσει με τον ίδιο τρόπο που το κάνει το θέατρο, είναι μια τελείως διαφορετική πραγματικότητα. Ακόμη κι ένας άνθρωπος που δεν κάνει απολύτως τίποτα στο σινεμά, αν στρέψεις την κάμερα πάνω του, καταγράφονται τόσα πολλά πράγματα και τόσο διαφορετικά, που αποκτά αμέσως ενδιαφέρον. Δεν μπορούμε να μιλάμε για ρεαλισμό στο σινεμά, ακόμη και τα ντοκιμαντέρ για μένα δεν είναι ρεαλιστικά. Ο,τι καταγράφεις, μετατρέπεται αυτομάτως σε κάτι άλλο μέσα από τη μεταγραφή.
Γι' αυτό υποθέτω χρησιμοποιείς συγκεκριμένους ηθοποιούς και γι' αυτό στις «Αλπεις» αρκετοί είναι ερασιτέχνες.
Ναι, οι ηθοποιοί που χρησιμοποιώ είναι αυτοί που μπορούν να βγάλουν από πάνω τους την εκπαίδευση της υποκριτικής. Είναι κατά κάποιο τρόπο οι λιγότερο ηθοποιοί που μπορώ να βρω. (Γελάει). Μπορούν να υπάρξουν στην ταινία, όπως υπάρχουν οι άνθρωποι που δεν είναι ηθοποιοί, να έχουν μια ανάλογη συμπεριφορά. Οσο για τους ερασιτέχνες τους διαλέγω γιατί νιώθω ότι είναι κατάλληλοι για αυτό που θέλω, δεν προσπαθώ να τους κάνω κάτι άλλο, ασχέτως αν φυσικά γίνονται κάτι άλλο, γιατί μπαίνουν σε μια άλλη συνθήκη. Κι αυτοί κινηματογραφούνται, φορούν ρούχα που δεν είναι δικά τους, λένε λόγια που δεν θα έλεγαν, γίνονται κάτι άλλο. Αλλά έχουν τόσα πολλά να προσφέρουν με την προσωπικότητά τους, τον τρόπο που μιλάνε, που κινούνται, τον τρόπο που αντιδρούν, που κάνει το πράγμα πολύ πιο ενδιαφέρον και πραγματικό.
Τον Τζόνι Βεκρή πώς τον διάλεξες;
Τον Τζόνι Βεκρή τον ξέρω πολλά χρόνια, είμαστε φίλοι, είναι και σχετικά δικηγόρος μου. Δεν έχει χρειαστεί να κάνει πολλά πράγματα, αλλά όταν έχω ανάγκη από κάτι τον χρησιμοποιώ και ως δικηγόρο. Μάλιστα είχε παίξει και σε μια σκηνή στην «Κινέττα», την οποία δυστυχώς την κόψαμε και είχε στεναχωρηθεί πολύ. Του είχα εξηγήσει, ότι δεν είχε να κάνει με τον ίδιο, ότι δεν έδενε η σκηνή στην ταινία και του έλεγα από τότε, μην ανησυχείς, κάποια στιγμή θα έχεις έναν πολύ μεγαλύτερο ρόλο, γιατί μου αρέσει πολύ η προσωπικότητά σου, και..
... ο τρόπος που δεν παίζεις.
Ναι κάπως έτσι.
Κι ο Ευθύμης Φιλίππου;
Ο Ευθύμης πήρε το ρόλο μάλλον από ανάγκη. Αρχικά τον είχαμε δώσει σε κάποιον άλλο που επίσης δεν ήταν ηθοποιός, αλλά τελευταία στιγμή κάτι συνέβη και δεν μπορούσε να συμμετάσχει στο φιλμ. Κι αμέσως όλοι σκεφτήκαμε τον Ευθύμη. Δεν ξέρω γιατί, ήταν μάλλον γραφτό. Και παρότι είχε κι αυτός κάποιους δισταγμούς, τελικά δέχτηκε να το κάνει.
Λίγο όπως βρέθηκες κι εσύ να παίζεις στο «Attenberg» δηλαδή;
Ναι, κάπως έτσι...
Δήλωσες ότι έχεις ήδη κάποιο σχέδιο που σκοπεύεις να γυρίσεις εκτός Ελλάδας. Είναι κάτι ανακοινώσιμο;
Οχι ακόμη. Υπάρχουν κάποια σχέδια που δουλεύουμε στην Αγγλία, διαβάζω αρκετά σενάρια από την Αμερική, γράφουμε κάτι με τον Ευθύμη, που δεν θα το γυρίσουμε στην Ελλάδα. Υπάρχουν πολλά που βρίσκονται στον αέρα, δεν ξέρω ποιο θα προχωρήσει πρώτο, αλλά όλα όσα ετοιμάζω, τίποτα από αυτά δεν θα γίνει στην Ελλάδα. Δεν υπάρχει και τρόπος φοβάμαι. Ηδη με τις «Αλπεις», μας βγήκε η ψυχή...
Νιώθεις ότι πέρα από τις δυσκολίες που υπάρχουν ούτως ή άλλως στη χώρα μας, υπάρχει και μια εχθρότητα, ή μια ζήλεια απέναντί σου;
Σίγουρα νιώθω ότι δεν υπάρχει υποστήριξη. Οταν ο «Κυνόδοντας» έχει φτάσει στα Οσκαρ, έχει πάρει τόσα βραβεία και στην επόμενη ταινία, ζητάω απ' όλους να έρθουν να δουλέψουν τσάμπα, βάζουμε τα δικά μας λεφτά, ζητάω από φίλους να βάλουν από δέκα είκοσι χιλιάδες ευρώ, και το Κέντρο Κινηματογράφου συμμετέχει τελικά σε μια έτοιμη ταινία αφού έχουμε πάρει εμείς όλο το ρίσκο, αφού έχει γίνει δεκτή στο διαγωνιστικό της Βενετίας, στο Τορόντο, στο Λονδίνο, κάπως νιώθω... Δεν ξέρω αν λέγεται εχθρότητα ή αδιαφορία, ή κάτι άλλο, πάντως δεν αισθάνομαι ότι υπάρχει μια υποστήριξη, η αίσθηση ότι κάνουμε κάτι αξιέπαινο και σημαντικό που αξίζει να βοηθηθεί .
Αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι δεν θα κάνεις άλλη ελληνική ταινία.
Η Ελλάδα με ενδιαφέρει πολύ, αλλά αυτή τη στιγμή έχουμε κουραστεί τόσο πολύ. Οι «Αλπεις» έγιναν με πολύ λιγότερα χρήματα απ' όσα κόστισε ο «Κυνόδοντας», το οποίο είναι αδιανόητο. Απλά αποφασίσαμε να την κάνουμε και σωστά όπως αποδείχτηκε - κι εδώ αξίζουν τα εύσημα στην Αθηνά Τσαγγάρη, γιατί αυτή επέμενε, παρότι δεν είχαμε καθόλου χρήματα, να προχωρήσουμε με την παραγωγή της ταινίας. Εγω της έλεγα «είσαι τρελή, πώς θα το κάνουμε, δεν έχουμε τίποτα» και μου απαντούσε, «μη σ' ανησυχεί, προχωρώντας κάπως θα έρθουν τα χρήματα». Και πράγματι αν δεν την είχαμε κάνει και δεν είχε φτάσει στο φεστιβάλ της Βενετίας, ίσως και να μην ερχόντουσαν ποτέ. Εγινε, επειδή την κάναμε και είναι ήδη σε τόσα φεστιβάλ. Ναι μεν κάναμε πολλούς συμβιβασμούς για να τη γυρίσουμε αλλά αν δεν τους κάναμε δεν θα είχαμε ταινία. Κι αυτό θα ήταν χειρότερο. Γι' αυτό προσπαθώ να κάνω κάτι πιο αξιοπρεπές κάπου αλλού, με ανθρώπους που εκτιμούν αυτό που κάνω. Δεν γίνεται να δίνω τόσο αγώνα στη χώρα μου για να υποστηρίξουν την ταινία μου και να πηγαίνω στην Αγγλία και το Film Four να μου λέει, «τι γράφετε αυτό τον καιρό; να σας δώσουμε κάποια χρήματα για να έρθετε εδώ να δουλέψετε», όταν τους έλεγα ότι αναγκάζομαι να κάνω πάλι διαφημιστικά για να έχω χρήματα. Είναι λίγο παράδοξο να μου λένε οι Αγγλοι πάρε χρήματα για να μπορέσεις να συγκεντρωθείς στην επόμενη ταινία σου και να μην κάνεις διαφημιστικά και στην Ελλάδα να χρειάζεται να παρακαλάω...
Tags: ΛΑΝΘΙΜΟΣ, Αλπεις, βενετία 2011
