Στο «Ο Dan Eφαγε Kόλλημα», μέσα στο τοπικό βιβλιοπωλείο, ο Στιβ Καρέλ και η Ζιλιέτ Μπινός ανταλλάσουν ματιές και αναστεναγμούς πάνω από ένα βιβλίο του Πάμπλο Νερούδα. Στα «Ημερολόγια Μοτοσικλέτας» του Βάλτερ Σάλες, σε όλη τη διάρκεια της ταινίας, ο Τσε του Γκαέλ Γαρσία Μπερνάλ και ο Γκρανάδο του Ροντρίγκο Ντε Λα Σέρνα ανταλλάσουν μεταξύ τους χωρία του Λόρκα και του Χιλιανού ποιητή, χωρίς πολλές φορές να είναι σίγουροι σε ποιον από τους δύο ανήκει τι. Στις «Ιστορίες της ζωής μας» της Σάρα Πόλεϊ, η δημιουργός δανείζεται από τα λόγια του Νερούδα για να ομολογήσει ότι «Η αγάπη είναι τόσο σύντομη αλλά η ανάμνηση τόσο επίμονη». Και στον αντίποδα, ο Αλεχάνδρο Χοδορόφσκι της «Ποίησης δίχως τέλος» όχι μόνο δηλώνει με πάθος ότι όχι ο Νερούδα αλλά ο Νικανόρ Πάρα ήταν ο πραγματικός ποιητής και επιπλέον γκρεμίζει το χωρίο περί αγάπης και ανάμνησης δηλώνοντας ότι «ίσως αυτό το είπε επειδή είχε μικρό πέος. Η πραγματική αγάπη διαρκεί για πάντα.»
Διαβάστε ακόμη: Ο Γκαέλ Γκαρσία Μπερνάλ είναι σίγουρος πως η λύση κρύβεται στην ποίηση
Σκηνή από το «Il Postino» του Μάικλ Ράντφορντ.
Συγγραφέας, ποιητής, πολιτικός, οραματιστής, ρομαντικός αλλά και παθιασμένος με τις ιδέες του, ο Πάμπλο Νερούδα, πέρα από την ιστορική και – βραβευμένη με Νόμπελ – καλλιτεχνική του κληρονομιά, δε θα μπορούσε να μην έχει αφήσει το στίγμα του και στον κινηματογράφο, κατευθύνοντας με τους στίχους του τα συναισθήματα των ηρώων του, προσφέροντας παρηγοριά σε κάθε ερωτική τους αποτυχία, δίνοντάς τους δύναμη να ανακαλύψουν έναν πολύ πιο πλούσιο νοηματικά κόσμο γύρω τους.
Διαβάστε ακόμη: Ζωή χωρίς κανόνες: Eνας οδηγός στις πρωτότυπες κινηματογραφικές βιογραφίες
Σκηνή από το «Νερούδα» του Πάμπλο Λαραΐν.
Στο «Νερούδα» του Πάμπλο Λαραΐν, η ζωή του ποιητή κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου στη Χιλή γίνεται η αφορμή για τον Λαραΐν να αποδομήσει, να ανακατασκευάσει, να επανερμηνεύσει και να χτίσει τελικά από την αρχή την εικόνα του Νερούδα, την ποίησή του, την κληρονομιά του και την ίδια την Χιλή της εποχής, φλερτάροντας με τον σουρεαλισμό, το θρίλερ, το φιλμ νουάρ και την αυτοαναφορική αφήγηση. Το φιλμ δεν είναι μια τυπική βιογραφία αλλά μοιάζει να είναι γραμμένο σαν ένα ποίημα με τον τρόπο του Νερούδα, ταυτόχρονα λυρικό και επαναστατικό, μελαγχολικό και κυνικό, σαν τους διάσημους «θλιμμένους στίχους» του, μελετώντας ταυτόχρονα τη διαδικασία της δημιουργίας του. Όπως παραδέχεται και ο Γκαέλ Γκαρσία Μπερνάλ, ο οποίος αναζητά τον ποιητή στην ταινία ως αστυνομικός Οσκαρ Πελουσονό, «προσεγγίσαμε τον Πάμπλο Νερούδα μέσα από το έργο του, μέσα από το σύμπαν που είχε φτιάξει. Ετσι μπορείς να καταλάβεις ακριβώς τι άνθρωπος ήταν.»
Διαβάστε ακόμη: Πάμπλο Λαραΐν: Ο Χιλιανός σκηνοθέτης που ερεθίζει την παγκόσμια συνείδηση
Ο Πάμπλο Λαραΐν στα γυρίσματα του «Νερούδα»
Για αυτό και με αφορμή την εξερευνητική διάθεση της ταινίας του Λαραΐν, ξεχωρίζουμε πέντε κινηματογραφικές στιγμές όπου το έργο και ο ρομαντισμός του Χιλιανού ποιητή λειτούργησε ούτε λίγο ούτε πολύ ως «από μηχανής Θεός», δίνοντας την απαραίτητη λύση ή την απαιτούμενη συναισθηματική εκτόνωση στους ρομαντικούς ήρωες ενός σκληρού ρεαλιστικού κόσμου. Το πόσο σύντομη ή όχι είναι η αγάπη, ας το αποφασίσετε εσείς.
Διαβάστε ακόμη: Δείτε ποια ευρωπαϊκή ταινία και ποιος σκηνοθέτης εμπνέει τον Πάμπλο Λαραΐν
(Ακολουθούν spoilers για τις παρακάτω ταινίες)
Truly Madly Deeply του Αντονι Μινγκέλα – 1990
Κατά τη διάρκεια ίσως της καλύτερης ταινίας του Αντονι Μινγκέλα, η Νίνα της Τζούλιετ Στίβενσον γνωρίζει κι ερωτεύεται έναν νεαρό ψυχολόγο, ο οποίος πλέον έχει βγει νικητής στη μάχη με τα φαντάσματά του και έχει κατακτήσει τη θέση που αξίζει δικαιωματικά στον κόσμο. Δυστυχώς, η συνεχής εξάρτηση της Νίνα επάνω στον Τζέιμι του Άλαν Ρίκμαν δεν της επιτρέπει να εκφράσει τα πραγματικά της συναισθήματα. Σε μία από τις πιο χαρακτηριστικές σκηνές όμως του φιλμ, τα αισθήματα της Νίνα εκρήγνυνται και, ύστερα από έναν καυγά με τον Τζέιμι, ομολογεί πόση απογοήτευση νιώθει με τις επιλογές της. Σε απάντησή της, ο Τζέιμι (με την φρικτή ισπανική προφορά αλλά και όλη την ερμηνευτική ειλικρίνεια του Ρίκμαν) της απαγγέλλει την «Νεκρή» του Πάμπλο Νερούδα, όσο η ίδια μεταφράζει το ποίημα στίχο στίχο στα αγγλικά. Στο τέλος, ο Τζέιμι την ρωτά αν θέλει να φύγει, κάτι στο οποίο η Νίνα αναφωνεί παθιασμένα «Όχι! Ποτέ!». Αυτές είναι και οι τελευταίες λέξεις που πρόκειται οι δυο τους να ανταλλάξουν ποτέ στην ταινία.
Διαβάστε ακόμη: Ευτυχώς, ο Αλαν Ρίκμαν αγαπήθηκε πολύ - και όχι μόνο για τη φωνή του!
Patch Adams του Τομ Σάντιακ – 1998
Βασισμένο σε μια από εκείνες τις αληθινές ιστορίες που πάντα αγαπά το Χόλιγουντ, το «Patch Adams» αφηγείται την ιστορία του Χάντερ «Patch» Ανταμς, πρώην ασθενή που κατάφερε τελικά να σπουδάσει ιατρική χάρη στην ακατάσχετη επιθυμία του «να βοηθήσει τον κόσμο». Σε μία από τις πιο χαρακτηριστικές σκηνές της ταινίας και θρηνώντας τον θάνατο της κοπέλας του, ο Patch του Ρόμπιν Γουίλιαμς απαγγέλλει πάνω από τον τάφο της το «Σονέτο XVII» του Νερούδα, ένα ποίημα που είναι γνωστό σε πολλούς ως «Δε σ’ αγαπώ» λόγω του στίχου με το οποίο ξεκινά την ερωτική του εξομολόγηση.
Διαβάστε ακόμη: «Oh Captain, My Captain»: Μια τελευταία υπόκλιση στον Ρόμπιν Γουίλιαμς
Mindwalk του Μπερντ Αμαντέους Κάπρα – 1990
Η πλειοψηφία της ταινίας του Κάπρα (αδερφού του Φρίτζοφ Κάπρα, συγγραφέα των «Το ταό και η φυσική» και «Η κρίσιμη καμπή», τα οποία δίνουν και το θεματικό έναυσμα του φιλμ) είναι μια συζήτηση ανάμεσα σε τρεις ανθρώπους. Στη Νορβηγό επιστήμονα Σόνια Χόφμαν, την οποία υποδύεται η Λιβ Ούλμαν, τον Αμερικανό πολιτικό και πρώην προεδρικό υποψήφιο Τζακ Έντουαρντς (τον οποίο υποδύεται ο Σαμ Γουότερστον) και τον ποιητή και πρώην πολιτικό λογογράφο Τόμας Χάρισον (του Τζον Χερντ), όσο οι τρεις τους περιφέρονται στο Μον Σεν-Μισέλ αναλύοντας, κρίνοντας και επαναδιατυπώνοντας την προσκόλληση στη μηχανιστική άποψη του κόσμου και, παράλληλα, αναζητώντας μια άποψη καλύτερα προσαρμοσμένη στις ανακαλύψεις της μοντέρνας φυσικής. Φυσικά όλοι αυτοί οι θεωρητικοί προβληματισμοί είναι η αφορμή για να αναφερθούν τελικά στα κοινωνικά και πολιτικά προβλήματα και τις ενδεχόμενες λύσεις τους, όσο οι τρεις χαρακτήρες αντιπαραβάλλουν μεταξύ τους τις διαφορετικές θεωρίες τους. Είναι λοιπόν ταιριαστό το γεγονός ότι μια τέτοια συζήτηση κλείνει με τα «Αινίγματα» του Πάμπλο Νερούδα, με τους στίχους του ποιήματος να συνοψίζουν ολόκληρο το νόημα της κουβέντας και την ποίηση να δίνει το ουσιαστικό υπόβαθρο της επιστήμης.
Barbershop του Τιμ Στόρι – 2002
Ποιος είπε ότι η ποίηση δεν χωράει σε ένα μπαρμπέρικο του Νότιου Σικάγο; Στην ταινία του Τιμ Στόρι, ο ρομαντικός Ντίνκα του Λέοναρντ Ερλ Χάουζι προσφέρει στην γυναίκα των ονείρων του, την Ιβ, ένα μπουκέτο τριαντάφυλλο και μία κάρτα με ένα ερωτικό ποίημα. Δεν μαθαίνουμε ποτέ ποιο ήταν το ποίημα, όμως ο ίδιος παραδέχεται ότι το έγραψε «ένας άνδρας που λέγεται Πάμπλο Νερούδα». Τότε εκείνη παραδέχεται ότι «αυτός ο άνδρας ξέρει τι να πει σε μια γυναίκα», συμπληρώνοντας ότι «την έκανε να νιώθει γεμάτη ευγένεια». Για αυτό και η Ιβ ευχαριστεί τον Ντίνκα. Δεν του ανταποδίδει όμως ποτέ τα συναισθήματα της αγάπης του, επιβεβαιώνοντας για άλλη μια φορά τους «θλιμμένους στίχους» του Χιλιανού ποιητή.
Il Postino του Μάικλ Ράντφορντ – 1994
Διασκευάζοντας το μυθιστόρημα «Ardiente Paciencia» του Αντόνιο Σκάρμετα και μεταφέροντας την πραγματική δράση της ιστορίας από την Χιλή στην νότια Ιταλία της δεκαετίας του 1950, ο Ράντφορντ αφηγείται μια ιστορία για τον τρόπο που η ποίηση μπορεί να αφυπνίσει τα πιο ευγενή ένστικτα αλλά και να δώσει το έναυσμα για τον σχηματισμό της πολιτικής συνείδησης. Με κεντρικό χαρακτήρα τον Μάριο του Μάσιμο Τροΐζι και με καταλύτη της ιστορίας τον εξόριστο στην περιοχή Νερούδα, ο Ράντφορντ εξερευνά τα μυστικά της ποίησης, την έκφραση του έρωτα και τελικά το ξύπνημα προς την πνευματική ελευθερία με κύριο αγωγό τις μεταφορές που χρησιμοποιεί ο Νερούδα στα ποιήματα και τον τρόπο που αυτές μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να κερδηθεί η καρδιά της Μπεατρίτσε. Φυσικά και η αφήγηση δεν έχει καμία σχέση με την πραγματικότητα. Ο τρόπος όμως με τον οποίο υπογραμμίζεται η δύναμη της ποίησης ανάγει το «Il Postino» σε κάτι πολύ πιο σημαντικό από μια ταινία απλά «εμπνευσμένη από την αλήθεια». Λίγο πολύ, όπως λειτουργεί και η ίδια η ποίηση.
Tags: Neruda
