Θα μπορούσαμε συνοπτικά να πούμε ότι το «Sugartown: Για μια Χούφτα Ψήφους», το τελευταίο μέρος της τριλογίας του Κίμωνα Τσακίρη γύρω από την πολιτική σκηνή της Ζαχάρως Ηλείας, είναι προαπαιτούμενη θέαση πριν τις εκλογές της Κυριακής. Ευτυχώς, η ταινία δεν είναι μόνο αυτό.
Ο Τσακίρης ξεκίνησε την κινηματογραφική το περιπέτεια το 2006, με το «Sugartown: Οι Γαμπροί», μια ματιά στις πρακτικές του Πανταζή Χρονόπουλου, τότε Δημάρχου Ζαχάρως, που αποφάσισε να αποκαταστήσει τα παλικάρια της κωμόπολης εισάγοντας νύφες από τη Ρωσία. Κωμικοτραγική στο περιεχόμενό της, η ταινία σημείωσε μεγάλη εισπρακτική και κριτική επιτυχία κι έκανε το κοινό να γελάσει με την ψυχή του: ήταν μια άλλη εποχή για την Ελλάδα. Το 2010, ο Τσακίρης, με παρεμβολές, φυσικά, άλλων ταινιών του, πήγε ξανά στη Ζαχάρω και με το «Sugartown: Η Επόμενη Μέρα», κατέγραψε τα τραύματα της περιοχής από τις πυρκαγιές του 2007, αλλά και, κυρίως, την εκμετάλλευσή τους από την τοπική κοινωνία και αυτοδιοίκηση για προσωπικό όφελος. Το κοινό δεν γέλασε τόσο. Φέτος, ο Τσακίρης έχει έτοιμο το τέλος της τριλογίας του: το «Sugartown: Για μια Χούφτα Ψήφους» βγαίνει στις αίθουσες την Πέμπτη, 16 Μαΐου, από τη Feelgood. Αυτή τη φορά, η ομάδα της ταινίας επιστρέφει στη Ζαχάρω για να παρακολουθήσει τις τελευταίες ημέρες της προεκλογικής εκστρατείας του υποψήφιου δημάρχου, στις προηγούμενες δημοτικές εκλογές (ο Χρονόπουλος είναι υποψήφιος και τώρα, στις εκλογές της Κυριακής), όταν αποφάσισε να διεκδικήσει το αξίωμα, αν και έκπτωτος. Με κινηματογραφικές αναφορές από τα κλασικά γουέστερν, από τον «Νονό», αλλά και από τα γεμάτα σασπένς θρίλερ, αυτό, ωστόσο, είναι ένα ντοκιμαντέρ μη-παρεμβατικής παρατήρησης: θέμα του είναι οι σχέσεις πολίτη-πολιτικού, όπως παγιώθηκαν στη νεότερη Ελλάδα. Κι εκείνο που μένει στη σκέψη, εκτός από τη δημιουργική ωρίμανση του Κίμωνα Τσακίρη, είναι μια αίσθηση απόγνωσης, για μια καταστροφική πρακτική που μοιάζει να μην έχει τελειωμό. Αντί για γέλιο, εσωτερικό δάκρυ και συγκρατημένος τρόμος.
Διαβάστε παρακάτω όσα μας είπε ο Κίμωνας Τσακίρης, για τις σκέψεις του και για το σινεμά του και φροντίστε να δείτε την ταινία πριν κατευθυνθείτε στις κάλπες.
Διαβάστε ακόμη: Κάννες 2019 | «Δεν δίνουμε στον Αλέν Ντελόν το Νόμπελ Ειρήνης»
Η εξαίρεση κι ο κανόνας Η ταινία «Sugartown: Για μια Χούφτα Ψήφους», ήρθε σε συνέχεια των δύο προηγούμενων ντοκιμαντέρ, όπου έψαχνα να βρω την ελπίδα. Και στο «Μίτσιγκαν» και στην «Αρχαιολόγο», αναζητούσαμε ανθρώπους που πήγαν κόντρα στο ρεύμα. Ηταν μια εποχή έντονα πολιτική και συγκρουσιακή κι έψαχνα να βρω lonely cowboys. Αφού πέρασε το πρώτο σοκ της κρίσης και ξαναερχόμαστε στο ότι τα λύσαμε όλα και βγαίνουμε απ’ αυτήν, θεώρησα ότι έπρεπε να επανέλθω σ’ αυτό που ήταν τα δύο προηγούμενα «Sugartown». Γιατί, όχι, δεν τα έχουμε λύσει όλα κι αν πιστέψουμε ότι τα έχουμε λύσει όλα, είναι σίγουρο ότι δεν θα βγούμε ποτέ απ’ αυτή την κατάσταση. Οπότε δεν πήγα στην εξαίρεση, πήγα, ξανά, σ’ αυτό που θεωρώ, εγώ, ότι είναι ο κανόνας.
Η καταγραφή της αλήθειας Μέσα από τα «Sugartown» ενηλικιώθηκα κι εγώ και απέκτησα και περισσότερο θάρρος. Προσπάθησα και στις τρεις ταινίες να είμαι ειλικρινής, ό,τι κι αν σημαίνει αυτό. Δηλαδή, αυτό που είχα καταγράψει να το βάλω, με οποιοδήποτε κόστος. Προφανώς, η εποχή της πρώτης ταινίας ήταν πολύ διαφορετική για τη χώρα μας και θεωρούσαμε ότι η Ζαχάρω είναι ένα γαλατικό χωριό, μια εξαίρεση. Τώρα πια, εγώ πιστεύω ότι η σχέση πολίτη - πολιτικού που καταγράφεται, αν αφαιρέσεις την αισθητική, είναι η ουσία της πολιτικής στην Ελλάδα και αλλού. Οτι, δηλαδή, ως πολίτες, περιμένουμε από αυτόν που θα μας εκπροσωπήσει οπουδήποτε, να κοιτάξει το στενά προσωπικό συμφέρον μας. Είτε αυτό λέγεται να μας φτιάξουν το δρόμο, είτε ό,τι ο καθένας έχει ανάγκη. Ζητάμε από τον πολιτικό να λειτουργήσει ως ο μπαμπάς μας. Να πάει κάπου, να μας ανοίξει την πόρτα, να μας λύσει τα προβλήματα και με βάση αυτό το πολύ στενό προσωπικό συμφέρον ψηφίζουμε. Θα μου κόψει τη σύνταξη ή δεν θα μου την κόψει; Το τι σημαίνει αυτό για το σύνολο, είναι αδιάφορο. Είναι ένας ανώριμος τρόπος, δεν μπορείς να ζήσεις σε μια κοινωνία, αν δεν σκεφτείς τι είναι καλό πέρα από τον εαυτό σου. Αν δεν μπορείς να το σκεφτείς αυτό, δεν μπορείς να βγεις ποτέ απ’ αυτή την κρίση. Και η Ελλάδα, νομίζω, δεν έχει κάνει ποτέ αυτό το άλμα, λειτουργεί όπως από τη σύστασή της ως νεοελληνικό κράτος, που είχε τις οικογένειες, τους συγγενείς και τις βεντέτες μεταξύ τους.
Το ντοκιμαντέρ δεν είναι κατηγορώ Το γύρισμα ήταν πέντε μέρες πριν και δύο μετά τις εκλογές. Κι αυτό, νομίζω, είναι που πρέπει να κάνεις στο ντοκιμαντέρ. Δηλαδή να πατάς το rec όταν έχει φτάσει σε μια κορύφωση η δράση που θέλεις να καταγράψεις και πια η κάμερα δεν παίζει κανένα ρόλο. Η σειρά των γεγονότων είναι η σειρά που γυρίστηκε η ταινία. Ακολουθώ αυτό που συμβαίνει, χωρίς να ψάχνω τόσο να βρω κάτι. Αυτό που μ’ ενδιαφέρει, όμως, πάρα πολύ, είναι ο ρυθμός κι ίσως εκεί προκύπτει μια κωμικότητα, μια ταχύτητα. Μ’ ενδιαφέρει πολύ το τι θα σκεφτεί ο καθένας μόνος του και τι συζήτηση μπορεί να κάνει μετά. Κι αυτό είναι το στοίχημα, να δεις ότι υπάρχει μια λατρεία απέναντι σ’ ένα πρόσωπο. Τι εκφράζει αυτό; Τι είναι αυτό το απομεινάρι της μεταπολίτευσης; Τι είναι το πρότυπο του Παπανδρέου που όλοι προσπαθούν να μιμηθούν και να υπόσχονται πράγματα και γιατί είναι τόσο ελκυστικό για τον κόσμο; Μ’ ενδιαφέρει να σκεφτεί ο άλλος από μόνος του, όχι να βάλω μόνο το κατηγορώ γιατί έχει περιορισμένη αξία και δεν έχω και λόγο να το κάνω. Αν αυτές τις τρεις ταινίες κάποιος τις δει σαν τρία ντοκιμαντέρ για τη Ζαχάρω, είναι προσωπική μου αποτυχία. Αλλά η όποια επιτυχία είχαν σημαίνει ότι ο κόσμος βλέπει και κάτι παραπάνω κι αυτό είναι και το ζητούμενο.
Λαϊκισμός και φασισμός Εκείνο που δηλώνει με τον τρόπο της η ταινία είναι ότι αν δεν αλλάξουμε κατεύθυνση, θα φτάσουμε εκεί όπου πηγαίνουμε. Ο λαϊκισμός κι ο φασισμός έχει μπει πολύ ισχυρά στην ατζέντα και βλέπεις ότι όλα τα κόμματα παρουσιάζουν έναν πατριωτισμό περίεργο, προσπαθούν να μιλήσουν σε μια κοινωνία που ήδη έχει αναπτύξει αυτά τα χαρακτηριστικά. Οπότε εμένα δεν μ’ ενδιέφερε τόσο ένα συγκεκριμένο κόμμα, αλλά ότι αυτά τα χαρακτηριστικά μας έχουν βγει έντονα στην κοινωνία μας. Στην ταινία βλέπεις, ας πούμε τον ήρωα που σου λέει, «μ’ έδιωξε η Αθήνα», άρα μ’ έδιωξε το κεντρικό πολιτικό σύστημα, ή ότι το κράτος των Αθηνών θέλει να παραμείνουμε υπανάπτυκτοι, είναι λόγια στα οποία βασίζεται ο οποιοσδήποτε λαϊκιστής ηγέτης. Ο Ερντογάν το ίδιο θα πει τώρα που θα ξανακάνει εκλογές. Ο Μπολσονάρου στη Βραζιλία, αυτό είναι που λέει, ότι υπάρχει ένας αόρατος εχθρός που μας επιβουλεύεται, διώξτε τους απ’ την πόλη και τέτοια και δυστυχώς όλοι αυτοί οι άνθρωποι πια ακούγονται πολύ περισσότερο από άλλες φωνές πιο ήπιες και συγκεκριμένες. Αυτό είναι πια παγκόσμιο, το βλέπω να συμβαίνει σε πάρα πολλές χώρες, ακόμα και στην Αγγλία τώρα με το Brexit. Ο κόσμος θέλει να βρει έναν εχθρό, κανείς δεν λέει ποιος είναι ο πραγματικός εχθρός, κανείς στη Γαλλία δεν λέει ότι τελείωσε όλο αυτό που είχαμε κατακτήσει ως εργατική δύναμη κι ότι πια θα γίνονται όλα στην Κίνα και για ένα 70% των ανθρώπων πρέπει να βρούμε τι θα κάνουν. Αλλά τους λένε ότι είναι εχθρός μας ο Πακιστανός, δημιουργούν εχθρούς που μπορούν αυτοί να διαχειριστούν. Κανείς δεν λέει την πραγματικότητα. Αυτό είναι το γενικό, αλλά το ίδιο συμβαίνει στο μικρό αυτό μέρος. Είναι δημόσια συζήτηση.
Ντοκιμαντέρ σημαίνει επιλογή Προσπάθησα να καλύψω ό,τι μπορούσα στο γύρισμα. Και φαντάσου ότι στο ντοκιμαντέρ έχεις μία επιλογή. Αν επιλέξεις ότι θα πας σήμερα στα χωριά, έχεις χάσει αυτό που συμβαίνει στην πόλη. Οπότε πήγα καθαρά διαισθητικά και με την πρόσβαση που έχουμε κερδίσει από αυτά τα χρόνια. Δηλαδή στο δημοτικό σχολείο, η κάμερά μας ήταν στο κέντρο του σχολείου, ήταν ένα μπουμ που πήγαινε κι ερχόταν, ήμασταν κομμάτι αυτού που συνέβαινε. Νομίζω ότι το κέρδισα αυτό, επειδή θα προσπαθήσω με κάποιον άνθρωπο να μιλήσω με ευθύ τρόπο, όχι να του το κάνω πιο εύκολο, να πω την αλήθεια μου σε οποιονδήποτε. Εχουν υπάρξει και σκαμπανεβάσματα σ’ όλες αυτές τις σχέσεις φυσικά κι επίσης σε καμία περίπτωση δεν μ’ ενδιαφέρει η προσωπική ανάδειξη, ή επίθεση.
Η κρίση ως άλλοθι Αυτό το ντοκιμαντέρ το κάναμε πέντε άνθρωποι, εμείς είμαστε και οι παραγωγοί κι όλα. Μπορείς να πεις ότι και με το τίποτα κάνω κάτι που έχει μία αξία. Από την άλλη, εκείνο που μισώ είναι ότι οι πολιτικοί και οι φορείς το χρησιμοποιούν αυτό και λένε μετά, «είδατε και με το τίποτα τι γίνεται…» Τους το έλεγα πάρα πολλά χρόνια αυτό, το καταλαβαίνεις ότι αποτελείς ένα άλλοθι για να μην προχωρήσει ή βελτιωθεί απολύτως τίποτα. Δεν μπορεί να προχωρήσει η κατάσταση με το τίποτα, εκτός αν, πια, φτάσουμε σε συνθήκες Μεσαίωνα, όπου ο καθένας θα ψάχνει το χορηγό του ή θα είναι πλούσιος ο ίδιος και θα φτιάχνει την τέχνη του. Δεν υπάρχει εξωστρέφεια, καθόλου, τουλάχιστον ως κρατική στρατηγική. Κι όλα αυτά τα προγράμματα της επιστροφής, για ποιον ακριβώς είναι; Για κάποιον που έχει ήδη πολλά χρήματα στο budget του. Ο Ελληνας παραγωγός που έχει μείνει εδώ, τι ακριβώς μπορεί να κάνει, από τη στιγμή που δεν έχει κανενός είδους ικανή χρηματοδότηση; Ακούω όλες αυτές τις ημερίδες και προσπαθώ να καταλάβω, αυτοί οι ιθαγενείς οι κακόμοιροι που έχουμε μείνει εδώ πέρα, πώς ακριβώς μας αφορά, πέρα από το να σε πάρει κάποιος μ’ ένα ελάχιστο ποσό για να είσαι βοηθός ή φίξερ. Και γιατί αυτό το ποσό που έχουμε δεσμεύσει να μην χρησιμοποιηθεί, πραγματικά, γι’ αυτές τις μικρότερες ταινίες; Για να δουλεύουμε; Αλλιώς, θα καταλήξουμε όλοι να ψάχνουμε για άκρες στο εξωτερικό για να φύγουμε. Και θα λέμε εμείς εδώ πέρα, τι ωραία που η Μαρία κάνει καριέρα στο εξωτερικό. Αυτό θέλουμε; Να είμαστε περήφανοι, με τι;
Περί αισιοδοξίας Οταν πρόκειται για ντοκιμαντέρ και να προσπαθήσεις να βγάλεις μια αισιοδοξία, σου λένε, α, δεν είδες την πραγματική κατάσταση. Πάλι, δεν θεωρώ ότι είμαι ντοκιμαντερίστας, απλώς ότι με πραγματικούς ανθρώπους καταφέρνω να πω μια ιστορία που μπορεί να έχει μια δύναμη. Θα ήθελα πάρα πολύ να κάνω κάτι εντελώς διαφορετικό και να έχει μέσα περισσότερα εργαλεία, γιατί προφανώς η κάμερα και ο ήχος που χρησιμοποιούμε στο ντοκιμαντέρ είναι ένα raw material, αλλά εμένα μ’ ενδιαφέρει πολύ και το ποιητικό, που προσπαθήσαμε και στην «Αρχαιολόγο». Μ’ αρέσει το εικόνα και ήχος μόνο. Θα ήθελα να κάνω και κάτι που να μην είναι πολιτικό και ούτε, ίσως, ρεαλιστικό. Αλλά δεν το βλέπω σαν ατζέντα. Σίγουρα κλείνω με το κομμάτι του τι είναι αυτή η δημοκρατία μας. Εδωσα το χρόνο μου και την ενέργειά μου και νομίζω ότι ένα κομμάτι της Ελλάδας, ίσως το πιο πεσιμιστικό, ίσως αυτό που δεν αλλάζει, το έχουμε καταγράψει πια.
