Επιμένοντας αγγλόφωνα μετά το «Λουλούδι της Ευτυχίας» η αυστριακή Τζέσικα Χάουσνερ επιστρέφει με μία ακόμα κυνική, «ψυχρή», κωμωδία του παραλόγου για να σχολιάσει κάτι πολύ σοβαρό: το πώς φαγητό αποτελεί taboo για τον σύγχρονο άνθρωπο, οδηγώντας σε μία πανδημία ανορεξικών συμπεριφορών, ειδικά τους νέους.
Το «Club Zero» φυσικά απογειώνει το κοινωνικό και πολιτικό σχόλιο στα κόκκινα, παρουσιάζοντας τη δυστοπική αυτή εικόνα των καιρών μας ως μία αίρεση που τιμωρεί τους ενηλίκους, «εξαφανίζοντας» τα παιδιά τους. Κι όλα αυτά στην προσπάθεια μίας επανάστασης, η τουλάχιστον μίας απόπειρας επαναπροσδιορισμού μίας γενιάς που της παραδίδουμε έναν νεκρό πλανήτη.
Συναντήσαμε την Τζέσικα Χάουσνερ και η συζήτηση αυτή μάς έδωσε... τροφή για σκέψη.
Ποια ήταν η έμπνευση για μία τέτοια ακραία ιστορία; Μία από τις εμπνεύσεις της ιστορίας είναι το παραμύθι του «Μαγεμένου Αυλού». Σκέφτηκα πόσο ταιριάζει στις μέρες μας που οι γονείς, απορροφημένοι από το δικό τους στρες 24/7 δεν ακούν τα παιδιά τους. Δεν δίνουν χρόνο και σημασία. Και θα βρεθεί ένας αυλητής να τα παρασύρει σε επικίνδυνα μονοπάτια. Όμως δεν είναι ένα εύκολο «κατηγορώ» προς τους γονείς, όσο στο πώς έχουμε στήσει τις ζωές μας. Ηθελα να κάνω ένα ευρύτερο σχόλιο για το πώς αφήνουμε τα παιδιά μας σε χέρια ανθρώπων που δεν γνωρίζουμε πολύ καλά και σίγουρα δεν εκτιμούμε πολύ. Σκεφτείτε το: τα παιδιά μας είναι ό,τι πιο πολύτιμο έχουμε, αλλά τα αναθέτουμε σε δασκάλους που, συστημικά, κακοπληρώνουμε. Αξιολογούμε ως «καλές δουλειές» που ακριβοπληρώνουμε τους χρηματιστές πχ. Αλλά όχι τους δασκάλους των παιδιών μας. Μπορεί να τους αγοράσουμε τα πιο ακριβά sneakers, αλλά δεν πληρώνουμε σωστά εκείνους που θα τους δώσουν τα εφόδια για το μέλλον τους. Πώς ζουν αυτοί οι άνθρωποι; Πώς «τρέφονται»; Και πώς όλο αυτό επιστρέφει πίσω στα παιδιά μας;
Τα παιδιά δημιούργησαν μία δική τους «αίρεση». Οι αιρέσεις δημιουργούνται ότι το υπάρχον σύστημα αξιών έχει μεγάλα κενά. Θέλατε να κάνε ένα σχόλιο για το ότι δεν έχουμε τι να πιστέψουμε στον σύγχρονο κόσμο;
Ολοι οι νέοι άνθρωποι ήθελαν, θέλουν και θα θέλουν να αλλάξουν τον κόσμο. Αυτό είναι υγιές. Καταλαβαίνω και συντάσσομαι με τους νέους ανθρώπους που διαδηλώνουν για το περιβάλλον. Ο πλανήτης πεθαίνει και αυτό είναι το μέλλον τους. Όμως θλίβομαι πολύ όταν αυτή την ανάγκη για αλλαγή την εκμεταλλεύονται φονταμενταλιστές. Από την μία είναι ιστορικά αποδεδειγμένο: όταν τα πράγματα -η καταστροφή του πλανήτη, η αποξένωση, η διαφθορά, η απληστία, η βουλιμία για εξουσία- έχουν χτυπήσει κόκκινο, το εκκρεμές θα γύρει προς την αίρεση, όχι την πίστη. Στην άποψη -πολιτική, κοινωνική, προσωπική- θα έπρεπε να υπάρχει χώρος για αμφιβολία. Στην αίρεση, στο δόγμα, δεν επιτρέπεται. Το να κατέβεις λοιπόν μιλιταριστικά με τις απόψεις σου απέναντι σε ένα σαθρό σύστημα, είναι κι αυτό κομμάτι του τραύματος. Οχι λύση. 
Έχει ενδιαφέρον πώς εισάγεται και το στοιχείο της επιστήμης, της «διατροφής», του «well being» που είναι μεγάλο trend στην εποχή μας. Και, στατιστικά, ένα εμπόριο που έχει βγάλει το μεγαλύτερο κέρδος τα τελευταία χρόνια…
Ήθελα να σχολιάσω, ναι, πώς κάτι που ξεκινά από μία επιστημονική βάση, από ένα ιατρικό θεώρημα, μπορεί να γίνει καταστροφικό και θανάσιμο. Η Μις Νόβακ ξεκινά από μία επιστημονική θέση. Το να τρως αργά, μικρές δόσεις, να ξέρεις συνειδητά τι βάζεις στο σώμα σου είναι πράγματι καλό για τον οργανισμό μας. Όμως πάντα υπάρχει περιθώριο ερμηνείας - ακόμα και στη γνώση, ή την επιστήμη. Το πώς επιλέγεις να ερμηνεύσεις τα στοιχεία και πώς να τα εφαρμόσεις. Ένας φανατισμένος άνθρωπος λοιπόν, μπορεί να ισχυρίζεται ότι «βασίζεται σε επιστημονικά στοιχεία», αλλά να πιστεύει και να εφαρμόζει κάτι εντελώς λάθος, κάτι επικίνδυνο. Κι αυτό δεν περιορίζεται μόνο στην υγιεινή διατροφή, αλλά έχει χιλιάδες παρακλάδια στις ζωές μας. Βλέπεις από την τηλεόρασή σου κάθε βράδυ ανθρώπους να χτυπιούνται παρουσιάζοντας «επιστημονικά στοιχεία» για να στηρίξουν το φανατισμό τους για κάτι. Αυτό είναι μία πληγή της εποχής.
Aπό την πρεμιέρα της ταινίας στις Κάννες
Όλα αυτά θα μπορούσαν να συζητηθούν και με μία άλλη, οποιαδήποτε, αφορμή - δυστυχώς. Όμως επιλέξατε το φαγητό. Πιστεύω, καθόλου τυχαία. Πώς φτάσαμε σε αυτό το σημείο που αυτό που μάς τρέφει να αποτελεί taboo - να μας δημιουργεί προβλήματα ταυτότητας, να δημιουργεί ντροπή, ενοχές, να κλονίζει την αυτοπεποίθηση μας;
Με ενδιέφερε πολύ η τροφή ως κάτι το εντελώς κυριολεκτικό, αλλά και ως η απόλυτη αλληγορία. Το φαγητό είναι μία κοινωνική έκφραση και στοιχείο άρρηκτο με τις παραδόσεις μας. Το πώς καθόμαστε οι οικογένειες, οι παρέες να φάμε - για να γιορτάσουμε, ή να θρηνήσουμε, αποτελεί αντικείμενο μελέτης. Επίσης είναι και στοιχείο συμπεριφοράς: φανταστείτε να βγείτε για φαγητό με κάποιον και να μην αγγίζει το φαγητό του. Αμέσως δημιουργείται τρομακτική αμηχανία, δεν είναι αποδεκτή συμπεριφορά. Το φαγητό έχει δεκάδες άλλες ερμηνείες. Είναι απόλυτα προσωπικό, το βάζουμε στο σώμα μας. Είναι θρησκευτικό εργαλείο: νηστεύουμε για να αποδείξουμε την πίστη μας. Είναι ακραία πολιτική πράξη: οι απεργίες πείνας. Και μέσα στα χρόνια έχει αποδειχθεί ότι είναι και ένα -αντιφατικό- εργαλείο μάρκετινγκ. Από την μία βομβαρδιζόμαστε με master chef εικόνες, ή την πολυτέλεια ενός εστιατορίου ως απόλαυση, από την άλλη αν υποκύψουμε, οδηγούμαστε σε ενοχή και κατανάλωση προϊόντων και υπηρεσιών δίαιτας. Είναι μία παράνοια όλο αυτό. Ήθελα να εκφράσω όλη αυτή την γκάμα χαρακτηρισμών που συνδέονται με την τροφή μας και να το τραβήξω στα άκρα. Ένα κορίτσι θα φάει τον εμετό του ως εξτρεμιστική πολιτική επανάσταση, ενώ έχει βγάλει έναν λόγο για το πώς η βιομηχανία του φαγητού έχει καταστρέψει τον πλανήτη και τα σώματα μας.
Είναι όμως παράδοξο: δεν είχατε ούτε έναν χαρακτήρα που να παλεύει με το βάρος του/της, γιατί έχει φιλοδοξίες ανορεξικού μοντέλου. Δεν συνδέσατε όλη αυτή τη ρητορική του body shaming με την ταινία. Ηταν συνειδητή επιλογή;
Αρχικά είχα μία τέτοια ηρωίδα. Την αφαίρεσα όμως. Δεν ξέρω γιατί. Η απόφαση ήρθε μετά από συζητήσεις με εκατοντάδες μαθητές σε σχολεία. Θεώρησα ότι, πρώτον, δε θέλω να φωτίσω περισσότερο τη βιομηχανία της μόδας και την ρητορική των social media για το τι είναι αποδεκτό στα κορμιά μας. Και, δεύτερον, μου φάνηκε μία κλισέ επιλογή. Ήθελα να εξερευνήσω και όλα αυτά για τα οποία δεν μιλάμε κι έχουν να κάνουν με το φαγητό - όχι μόνο το body shaming.
Όλες οι ταινίες σας έχουν έναν συγκεκριμένο τόνο: από την ψυχρή χρωματική παλέτα, μέχρι το κυνικό χιούμορ του σεναρίου. Πώς κατασκευάζετε αυτούς τους κόσμους;
Ο τόνος για μένα είναι το Α και το Ω στις ταινίες μου. Ο σκοπός μου είναι μία μίξη τραγωδίας και χιούμορ - όχι κωμωδίας, αλλά της αστειότητας που προκύπτει από την παραδοχή του πόσο γελοίος μπορεί να γίνει ο άνθρωπος. Πώς αντιδρά σε καθημερινά πράγματα, που αν πάρουμε μία απόσταση, μοιάζουν να έχουν γραφτεί από παράλογο σεναριογράφο. Αυτή η αμηχανία της ανθρώπινης φύσης, το ένστικτο του να κρυβόμαστε από τις καταστάσεις, να αδυνατούμε να παραδώσουμε τον έλεγχο - όλα αυτά είναι πρωταγωνιστές στις ταινίες μου. Κι επειδή θέλω να έχουν τον πρώτο ρόλο, όλα τα υπόλοιπα θέλω να μοιάζουν πιο αποστειρωμένα, κατασκευασμένα. Όπως το είπατε: να είναι κόσμοι.
Δεν μαθαίνουμε ποτέ την ιστορία της Μις Νόβακ. Ποιο είναι το παρελθόν της;
Α, δεν μου αρέσει καθόλου να έχουν οι χαρακτήρες των ταινιών μου παρελθόν. Δεν με ενδιαφέρει. Εξετάζω το παρόν και τη συγκεκριμένη συνθήκη που τους συναντάμε. Γιατί, στην ουσία, δεν αφηγούμαι προσωπικές ιστορίες αλλά συλλογικές. Η Μις Νόβακ είναι αποτέλεσμα των καιρών, των κοινωνιών μας. Εμείς πρωταγωνιστούμε σε αυτό το παράλογο που εμείς κατασκευάσαμε. Οποτε ποια ήταν ή είναι η Μις Νόβακ δεν έχει τόση σημασία. Είναι ο αντικατοπτρισμός όλων μας.
Γιατί επιλέξατε την Μία Γουασικόφσκα για τον πρωταγωνιστικό ρόλο;
Γιατί έχει κάτι εξαιρετικά ενδιαφέρον ως γυναίκα και ως ηθοποιός. Ενώ είναι εύθραυστη και εκφραστική, ταυτόχρονα νιώθεις ότι κάτι κρύβει. Ο τρόπος που κοιτά, που σωπαίνει, που χαμογελάει βγάζει κάτι το απόκρυφο και ενισχύει το μυστήριο. Είναι πονεμένη; Είναι ύπουλη; Είναι θύμα; Είναι θύτης; Με εξιτάρει πάρα πολύ η Μία που μπορεί να κουβαλήσει όλα αυτά τα ερεθίσματα σε μία σκηνή. Έχετε μιλήσει ανοιχτά πολλές φορές για ίσες ευκαιρίες, ισότητα. Το κάνατε πολύ πριν το #metoo. Πιστεύετε σε αυτό το νέο διάλογο που έχει ανοίξει; Είναι ένα κίνημα που θα φέρει ουσιαστική αλλαγή ή θα κουράσει γιατί είναι φορσέ;
Ναι ήταν κάτι που με απασχολούσε από μικρό κορίτσι. Οι γονείς μου μού είχαν κάνει δώρο μία εγκυκλοπαίδεια με τις βιογραφίες των 100 σπουδαίων ανθρώπων της Ιστορίας. Οι 99 ήταν άντρες. Η μία γυναίκα ήταν η Μαντάμ Κιουρί. Εκείνη τη στιγμή σκέφτηκα: δεν υπάρχει λόγος να διαβάζω, ή να προσπαθώ. Δε θα γίνω ποτέ σπουδαία. Είναι νομοτελειακό. Να αυτοκτονήσω τώρα λοιπόν; (γελάει).
Τώρα αν η φεμινιστική πρόοδος δεν ήρθε νατουραλιστικά και είναι «φορσέ», φυσικά και είναι. Όπως είναι επιβεβλημένη εδώ και αιώνες η πατριαρχία. Και τη θεωρούμε κανονικότητα το πώς έχει καταπιέσει τις γυναίκες να το βουλώνουν. Να είναι ευχαριστημένες με τους ρόλους που τους δόθηκαν. Πρέπει να αλλάξουμε, τώρα, χθες. Θα είναι ένας πολύ καλύτερος κόσμος για όλους - άντρες και γυναίκες.
Να τελειώσουμε με αυτό; Ποιο είναι το αγαπημένο σας φαγητό;
Ω, η Μις Νόβακ θα με λάτρευε, είναι πολύ βαρετό και υγιεινό, αλλά είναι πραγματικά το αγαπημένο μου: ψάρι με μπρόκολο στον ατμό.
Το «Club Zero» κάνει πρεμιέρα στις ελληνικές αίθουσες την Πέμπτη 9 Μαΐου από την ΑΜΑ Films.
